بولیوی

بولیوی ( به اسپانیایی: Bolivia ) با نام رسمی حکومت پلوریناسیونال بولیوی ( به اسپانیایی: Estado Plurinacional de Bolivia ) کشوری محصور در خشکی، در مرکز آمریکای جنوبی است. پایتخت آن به طور رسمی و در قانون اساسی شهر سوکره ذکر شده اما دولت این کشور در شهر لاپاز مستقر است. سیستم اداری این کشور فدرال بوده بوده و بر اساس قانون اساسی ۲۵ ژانویه ۲۰۰۹ یک کشور چند ملیتی می باشد. [ ۲] [ ۳] جمعیت بولیوی ۱۱٬۶۵۶٬۰۰۰ نفر[ ۴] و زبان های رسمی آن اسپانیایی، کچوآ، آیمارا، گوارانی است و ۳۴ زبان دیگر نیز بومی هستند. [ ۵] واحد پول این کشور بولیویانا نام دارد.
۵۵ درصد مردم بولیوی از تبار سرخ پوست، ۳۰ درصد مستیزو ( دورگه سرخ پوست و سفیدپوست ) و ۱۵ درصد سفیدپوست هستند. [ ۶]
دین مردم بولیوی مسیحیت است. ۷۸ درصد مردم بولیوی پیرو کلیسای کاتولیک رومی، ۱۶ درصد پروتستان و ۳ درصد نیز پیرو دیگر شاخه های مسیحیت هستند. [ ۷]
بولیوی یک کشور در حال توسعه به حساب می آید و شاخص توسعه انسانی آن در حد متوسط است. میزان فقر در بولیوی ۵۳ درصد ذکر شده است. کشاورزی، جنگلداری، ماهیگیری، و معادن از فعالیت های اصلی صنعتی در بولیوی و فراورده های عمده آن تولیدات نساجی، پوشاک، فلزکاری و پالایش نفت است. بولیوی از نظر اندوخته های معدنی و به ویژه فلز قلع غنی است.
پیش از استعمار اروپاییان، منطقه کنونی بولیوی بخشی از امپراتوری سرخ پوستان اینکا بود. امپراتوری اسپانیا در سده شانزدهم این منطقه را تسخیر کرد و در خلال دوران استعماری اسپانیا، این سرزمین «پروی علیا» نام داشت و جزو قلمروی نایب السلطنه پرو به شمار می آمد، قلمرویی که بیشتر مستعمرات اسپانیا در آمریکای جنوبی را در بر می گرفت.
پس از اعلام استقلال این منطقه در سال ۱۸۰۹، این منطقه با ۱۶ سال جنگ روبه رو شد و این جنگ ها در ۶ اوت ۱۸۲۵ به تشکیل جمهوری بولیوی انجامید که از نام سیمون بولیوار، رهبر انقلابی، گرفته شده است.
بولیوی از شمال با برزیل، از شمال غربی با پرو، از جنوب با آرژانتین، از جنوب شرقی با پاراگوئه و از جنوب غربی با شیلی همسایه است.
در پی اعتراضات مردمی به تقلب اوو مورالس در انتخابات ۲۰۱۹ و کودتای ارتش، مورالس از بولیوی گریخت و به مکزیک پناهنده شد ولی پس از پیروزی لوئیس آرسه در انتخابات سراسری بولیوی ( ۲۰۲۰ ) در ۱۸ اکتبر ۲۰۲۰ اوو مورالس در ۸ نوامبر ۲۰۲۰ پس از گذراندن تبعید در آرژانتین به بولیوی بازگشت. [ ۸]

بولیوی (Bolivia)
کاخ موریلو و کلیسای جامع در لاپاس، کاخ موریلو و کلیسای جامع در لاپاس، موقعیت. جمهوریِ بولیوی (بولیویا) در مرکز غربی امریکای جنوبی جا دارد. این کشور که از هر سو در خشکی محصور است از شمال و شرق به برزیل، از جنوب به پاراگوئه و شیلی و از غرب به شیلی، و پرو محدود است. بولیوی ۱,۰۹۸,۵۸۰ کیلومتر مربع مساحت دارد و شهر لا پاس پایتخت آن است.سیمای طبیعی. مهم ترین عارضۀ طبیعی بولیوی رشته کوه های آند است. کوه های مزبور، که در دو رشتۀ موازی قرار دارند، نواحی غربی کشور را از شمال به جنوب دربرگرفته اند. رشتۀ غربی یا کوردیرا اکسیدنتال همراه با بلندترین نقطۀ کشور، با نام کوه نوادوساخاما با ارتفاع ۶,۵۴۲ متر، در امتداد مرز شیلی قرار دارند و رشتۀ شرقی یا کوردیرا اورینتال که نواحی مرکز غربی کشور را شامل می شود، نیز در شرق رشتۀ غربی قرار گرفته است و قلّه های مرتفعی چون اییمانی، با ارتفاع ۶,۴۵۱ متر، و آنکوئوما، با ارتفاع ۶,۳۸۸ متر، و نیز قلۀ ایامپو بلندی های آن محسوب می شوند. حد فاصل میان رشته کوه های مزبور را دشت مرتفع آلتی پلانو فراگرفته است که درازای آن از شمال به جنوب ۸۰۰ کیلومتر و پهنای آن حدود ۱۳۰ کیلومتر است. بیشتر شهرها و تأسیسات صنعتی بولیوی و نیز دریاچۀ تی تی کاکا، مرتفع ترین دریاچۀ جهان، با مساحت ۸,۳۰۰ کیلومتر مربع در بخش شمالی آلتی پلانو جای دارند. ناحیۀ خشک استانِ پوتوسی نیز بخش جنوبی آن را تشکیل می دهد و دریاچۀ پوئوپو با مساحت ۲,۶۰۰ کیلومتر مربع در نواحی مرکزی آن واقع است. دامنه ها و کوه پایه های شرقی کوردیرهای اورینتال را دره های پرآب و پوشیده از جنگل های انبوه، معروف به یونگاس، تشکیل داده و نواحی شرقی و شمال شرقی کوه های مزبور را جلگه های پهناور یانوس فراگرفته است. جلگه های مزبور از علفزارها و جنگل های انبوه مدارگانی و شبکۀ وسیعی از رودخانه هایی تشکیل شده است که همگی به رودخانۀ مرزی گواپوره، در مرز برزیل می ریزند؛ و رودهای ماموره (ریو گرانده) و بِنی مهم ترین آن ها به شمار می آیند. بخش های پست منطقۀ یانوس در بارندگی هایی، که معمولاً از آذر تا بهمن ادامه دارد، باتلاقی می شود و نواحی مرتفع آن چراگاه های وسیعی را تشکیل می دهد. نواحی جنوب شرقی بولیوی شامل ارتفاعاتی خشک و جلگه هایی کم باران موسوم به چاکو است و رودخانه های نگرو و سان میگل، که هر دو به رودخانۀ گواپوره می ریزند، از بلندی های این منطقه سرچشمه می گیرند. کشور بولیوی از نه دپارتمان (استان) تشکیل شده و لا پاس، کوچابامبا، سانتا کروس، سوکره، پوتوسی، و تاریخا شهرهای مهم آن به شمار می روند. تفاوت های اقلیمی که ارتباط مستقیمی با اختلافات جغرافیایی و طبیعی دارند، از ویژگی های اقلیمی بولیوی محسوب می شود. نواحی پست و کم ارتفاع یانوس یا حوضۀ آمازون، در سراسر سال گرم و مرطوب است و ماه های آبان تا اسفند پرباران ترین فصل آن است. منطقۀ آلتی پلانو از اردیبهشت تا آبان خشک و بی باران و در خرداد و تیر بدون ابرو آفتابی است؛ شب های آن سرد و گاه آزاردهنده است و فصل بارندگی آن از آذر تا اسفند به درازا می کشد. میانگین دمای شهر لا پاس در دی ماه۱۳.۳ درجۀ سانتی گراد، در تیرماه۱۰.۳ درجۀ سانتی گراد است و میانگین بارندگی سالانۀ آن به ۵۲۹ میلی متر می رسد. تفاوت های جغرافیایی، به ویژه اختلاف ارتفاعِ نواحیِ مختلف، بر انواع گیاهان و جانوران این کشور نیز اثر داشته و علف های ستبر که به زبان محلی ایچو نامیده می شوند، مخصوص ارتفاعات غربی است و درختان سخت چوب، کائوچو، وانیل، و زعفران خاصِ جنگل های نواحی شرقی است. شترهای لاما، آلپاکا، و وایکونا در آلتی پلانو و در نواحی مرتفع به سر می برند و میمون، ببر، آرمادیلو و انواع خزنده و پرنده و حشره، حیات وحش منطقۀ یانوس را تشکیل می دهند.
اقتصاد. حدود نیمی از نیروی کار بولیوی به کشاورزی اشتغال دارند و قهوه و شکر محصولات صادراتی آن را تشکیل می دهند. گیاه کوکا، که در حوضۀ آمازون (یونگاس) می روید، این کشور را به بزرگ ترین تولید کنندۀ کوکائین در جهان مبدل کرده است و درآمد سرشاری نصیب آن می کند. علاوه بر آن، دانه های سویا، نیشکر، سیب زمینی، موز، ذرت، برنج، و گندم نیز از دیگر فرآورده های کشاورزی آن محسوب می شوند. بولیوی از نظر منابع زیرزمینی غنی است و مهم ترین آن ها عبارت اند از قلع، تنگستن، روی، آنتیموان، گاز طبیعی، نفت، و طلا. ذخیرۀ منابع نفت و گاز طبیعی بولیوی که عمدتاً در دپارتمان سانتا کروس نهفته است، به ۹.۲میلیون بشکه نفت خام و ۱۲۰میلیارد متر مکعب گاز طبیعی می رسد. نیروی الکتریسیتۀ بولیوی بیشتر از راه برقابی به دست می آید و تولید آن ۲.۶میلیارد کیلووات ساعت و مصرف سرانۀ آن ۴۱۰ کیلووات ساعت است. مساحت جنگل های بولیوی ۴۸.۵میلیون هکتار،۴۴.۵ درصد از مساحت کل کشور، است و تولید چوب آن سالانه به ۱.۹۱۱میلیون متر مکعب می رسد. تولید و فرآوری مواد معدنی، پالایش نفت، ذوب فلزات، تولید مواد غذایی، توتون، تنباکو، و منسوجات نیز فعالیت های صنعتیِ آن را تشکیل می دهند.
حکومت و سیاست. نظام حاکم بر بولیوی جمهوری چند حزبی با دو مجلس قانون گذاری است. رئیس جمهور کشور را مردم برای یک دورۀ پنج ساله انتخاب می کنند و مسئولیت تشکیل و سرپرستی هیئت دولت برعهدۀ اوست. مجلس سنای بولیوی ۲۷ عضو دارد که از هر دپارتمان سه نفر برگزیده می شوند و مجلس نمایندگان آن ۱۳۰ نماینده دارد که برای مدت پنج سال انتخاب می شوند.
مردم و تاریخ. جمعیت بولیوی حدود ۱۰,۴۲۶,۱۵۴نفر است (۲۰۱۰)و تراکم نسبی آن به۹.۵ نفر در کیلومتر مربع می رسد. رشد سالانۀ جمعیت این کشور ۲ درصد است و اقوام بومی اکثریت قومی جمعیت این کشور را تشکیل می دهند.۹۲.۵ درصد از مردم کشور مذکور مسیحی اند و۶۲.۵ درصدشان در شهرها زندگی می کنند و زبان رسمی آنان اسپانیایی، کوئچوآیی، و آیمارایی است. میانگین امید به زندگی در بولیوی ۶۳ سال است و۸۵.۵ درصد از بزرگسالان آن باسوادند. قوم آیمارا در قرن ۷م دولت نیرومندی با نام تیائوئاناکودر نواحی جنوبی دریاچۀ تی تی کاکا تأسیس کردند و در قرن ۱۳م اینکهای کوئچوآ زبان نیز به آنان پیوستند. اسپانیایی ها در قرن ۱۶ به بولیوی وارد شدند و در ۱۵۴۵ بزرگ ترین معدن نقرۀ جهان را در دپارتمان پوتوسی کشف کردند. نخستین جنبش های استقلال طلبانۀ مردم بولیوی در ۱۸۰۹ آغاز شد و آنتونیو خوزه دِ سوکره، از افسران جوان سیمون بولیوار(۱۷۸۳ـ۱۸۳۰)، اسپانیایی ها را در پرو شکست داد. او در سال بعد استقلال میهن خود را اعلام داشت و آن جا را به افتخار سیمون بولیوار، بولیویا (بولیوی) نامید و خود در مقام نخستین رئیس جمهور کشور، زمام امور را در دست گرفت. در جنگ های ۱۸۷۹ تا ۱۸۸۳ بین بولیوی و شیلی، استان ساحلی تاراپاکا، از تصرف بولیوی خارج و راه دستیابی این کشور به اقیانوس آرام قطع شد؛ جنگ خونین دهۀ ۱۹۳۰ با کشور پاراگوئه نیز موجب شد که بخش وسیعی از نواحی جنوب شرقی این کشور به تصرف پاراگوئه درآید.