[ویکی فقه] بوقا، در ترکی کهن به معنای گاو نر و گشن است که با اندک دگرگونی های آوایی در بیش تر شاخه های زبان ترکی به همان معنی برجای مانده است.
کاشغری آن را به صورت «بُقا» ضبط کرده، اما در زبان های اویغوری، قرقیزی، قزاقی، ازبکی و گویش های ترکی سیبری به همان صورت کهن باز مانده است. در زبان هایی چون یاقوتی، قبچاقی، عثمانی، جغتایی و ترکی آذربایجانی به شکل «بوغا»، و بدون تغییر آوایی به زبان مغولی، و به صورت «بوها» به زبان منچوری و «بیکا» به زبان مجاری، و به اشکال دیگر به زبان های قفقازی و روسی راه یافته است. این واژه در برخی زبانها و گویشهای ایرانی، مثل آسی به صورت «بوغ» (یا بوغا)، کردی به صورت «بوخه»، یغنابی به شکل «بوقا و بوقّا»، و وخی به صورت «بوقا» نیز آمده است. بوقا و ترکیب هایی از آن به عنوان نام کسان، بیشتر ترکان و مغولان؛ در مآخذ فارسی و عربی کاربرد فراوان داشته است.
نام دو تن ار وزرای ایرانی
دو تن از امرا و وزرای بزرگ در ایران، یکی غز و دیگری مغول به این نام مشهورند:
← یکی از سران قبیله اغوز
(۱) ابن اثیر، الکامل فی التاریخ. (۲) استرابادی، محمد مهدی، سنگلاخ، به کوشش روشن خیاوی، تهران، ۱۳۷۴ش. (۳) بیهقی، ابوالفضل، تاریخ، به کوشش علی اکبر فیاض، مشهد، ۱۳۵۶ش. (۴) حافظ ابرو، عبدالله، زبدةالتواریخ، به کوشش کمال حاج سیدجوادی، تهران، ۱۳۷۲ش. (۵) حمدالله مستوفی، تاریخ گزیده، به کوشش عبدالحسین نوایی، تهران، ۱۳۶۴ش. (۶) رشیدالدین فضل الله، جوامع التواریخ، به کوشش محمدروشن و مصطفی موسوی، تهران، ۱۳۷۳ش. (۷) کاشغری، محمود، دیوان لغات الترک، استانبول، ۱۳۳۸ق. (۸) مرعشی، ظهیرالدین، تاریخ طبرستان و روبان و مازندران، به کوشش برنهارد دارن، تهران، ۱۳۶۳ش. (۹) وصاف، تاریخ، به کوشش محمد مهری اصفهانی، تهران، ۱۳۳۸ش. (۱۰) Bar Hebraeus: Abū’l Farac tarihi، trŌ R Doğrul، Ankara، ۱۹۸۷. (۱۱) Bosworth، CE، The Gaznavids: Their Empire in Afganistan and Eastern Iran، Beirut، ۱۹۷۳. (۱۲) Caferoğlu، A، Eskiuygur tūrkçesi sōzlü، Istanbul، ۱۹۶۸. (۱۳) Clauson، G، An Etymological Dictionary of pre-Thirteenth-Century Turkish، Oxford، ۱۹۷۲. (۱۴) Doerfer، G، Türkisch und mongolische Elemente im Neupersischen، Wiesbaden، ۱۹۶۵. (۱۵) Kafesoğlu، I، Sultan MelikŞaah devrinde büyük Selçklu imparatorluğu، Istanbul، ۱۹۵۳. (۱۶) Kazak türkçesi sözlöüğü، trH Oraltay et al، Istanbul، ۱۹۸۴. (۱۷) Lessing، FD، Mongolian- English Dictionary، Bloomington، ۱۹۸۲. (۱۸) Shnitnikov، BN، Kazakh-English Dictionary، London، ۱۹۶۶. (۱۹) Yudahin، KK، Kirgiz sözlüğü، tr، A Taymas، Ankara، ۱۹۸۸.
کاشغری آن را به صورت «بُقا» ضبط کرده، اما در زبان های اویغوری، قرقیزی، قزاقی، ازبکی و گویش های ترکی سیبری به همان صورت کهن باز مانده است. در زبان هایی چون یاقوتی، قبچاقی، عثمانی، جغتایی و ترکی آذربایجانی به شکل «بوغا»، و بدون تغییر آوایی به زبان مغولی، و به صورت «بوها» به زبان منچوری و «بیکا» به زبان مجاری، و به اشکال دیگر به زبان های قفقازی و روسی راه یافته است. این واژه در برخی زبانها و گویشهای ایرانی، مثل آسی به صورت «بوغ» (یا بوغا)، کردی به صورت «بوخه»، یغنابی به شکل «بوقا و بوقّا»، و وخی به صورت «بوقا» نیز آمده است. بوقا و ترکیب هایی از آن به عنوان نام کسان، بیشتر ترکان و مغولان؛ در مآخذ فارسی و عربی کاربرد فراوان داشته است.
نام دو تن ار وزرای ایرانی
دو تن از امرا و وزرای بزرگ در ایران، یکی غز و دیگری مغول به این نام مشهورند:
← یکی از سران قبیله اغوز
(۱) ابن اثیر، الکامل فی التاریخ. (۲) استرابادی، محمد مهدی، سنگلاخ، به کوشش روشن خیاوی، تهران، ۱۳۷۴ش. (۳) بیهقی، ابوالفضل، تاریخ، به کوشش علی اکبر فیاض، مشهد، ۱۳۵۶ش. (۴) حافظ ابرو، عبدالله، زبدةالتواریخ، به کوشش کمال حاج سیدجوادی، تهران، ۱۳۷۲ش. (۵) حمدالله مستوفی، تاریخ گزیده، به کوشش عبدالحسین نوایی، تهران، ۱۳۶۴ش. (۶) رشیدالدین فضل الله، جوامع التواریخ، به کوشش محمدروشن و مصطفی موسوی، تهران، ۱۳۷۳ش. (۷) کاشغری، محمود، دیوان لغات الترک، استانبول، ۱۳۳۸ق. (۸) مرعشی، ظهیرالدین، تاریخ طبرستان و روبان و مازندران، به کوشش برنهارد دارن، تهران، ۱۳۶۳ش. (۹) وصاف، تاریخ، به کوشش محمد مهری اصفهانی، تهران، ۱۳۳۸ش. (۱۰) Bar Hebraeus: Abū’l Farac tarihi، trŌ R Doğrul، Ankara، ۱۹۸۷. (۱۱) Bosworth، CE، The Gaznavids: Their Empire in Afganistan and Eastern Iran، Beirut، ۱۹۷۳. (۱۲) Caferoğlu، A، Eskiuygur tūrkçesi sōzlü، Istanbul، ۱۹۶۸. (۱۳) Clauson، G، An Etymological Dictionary of pre-Thirteenth-Century Turkish، Oxford، ۱۹۷۲. (۱۴) Doerfer، G، Türkisch und mongolische Elemente im Neupersischen، Wiesbaden، ۱۹۶۵. (۱۵) Kafesoğlu، I، Sultan MelikŞaah devrinde büyük Selçklu imparatorluğu، Istanbul، ۱۹۵۳. (۱۶) Kazak türkçesi sözlöüğü، trH Oraltay et al، Istanbul، ۱۹۸۴. (۱۷) Lessing، FD، Mongolian- English Dictionary، Bloomington، ۱۹۸۲. (۱۸) Shnitnikov، BN، Kazakh-English Dictionary، London، ۱۹۶۶. (۱۹) Yudahin، KK، Kirgiz sözlüğü، tr، A Taymas، Ankara، ۱۹۸۸.
wikifeqh: بوها
