بهرام بن مردانشاه

[ویکی فقه] بَهْرامِ بْن مَردانْشاه، از مترجمان خدای نامه (مهم ترین کتاب تاریخی دورۀ ساسانی) از پهلوی به عربی است.
دربارۀ زندگی و حتی زمان حیات او آگاهی اندکی در دست است؛ فقط می دانیم که وی موبدی زردشتی در شهر شاپور فارس بوده است. کهن ترین منبعی که به نام بهرام بن مردانشاه و اثر او اشاره دارد، تاریخ سنی ملوک الارض و الانبیاء اثر حمزۀ اصفهانی (د ۳۶۰ق/۹۷۱م) است. بنابراین، وی احتمالاً در سدۀ ۲یا۳ق می زیسته است.
منابع تدوین تاریخ باستانی ایران
حمزۀ اصفهانی چنان که خود گفته است: در تدوین تاریخ باستانی ایران، از این منابع که ترجمه هایی از تحریرهای مختلف خدای نامه اند، بهره برده است: سیر ملوک الفرس، ترجمۀ ابن مقفع؛ سیر ملوک الفرس، ترجمۀ محمد بن جهم برمکی؛ تاریخ ملوک الفرس، بهره گرفته از کتابخانۀ مأمون؛ سیر ملوک الفرس، ترجمۀ زادویه بن شاهویه اصفهانی؛ سیر ملوک الفرس، ترجمه یا گردآوری محمد بن بهرام بن مطیار اصفهانی؛ تاریخ ملوک بنی ساسان، ترجمه یا گردآوری هشام بن قاسم اصفهانی؛ تاریخ ملوک بنی ساسان، اصلاح بهرام بن مردانشاه، در برخی از منابع کهن فارسی و عربی دیگر نیز نام بهرام بن مردانشاه در کنار سایر مترجمان و گردآوردندگان خدای نامه ها به چشم می خورد. اما ذکر نام او در این منابع بدین معنی نیست که نویسندگان همۀ آن ها به راستی از کتاب بهرام بن مردانشاه بهره جسته اند، بلکه برخی از آنان، از جمله نویسندۀ گمنام مجمل التواریخ، احتمالاً نام و اثر او را همراه با مترجمان دیگر از کتاب حمزۀ اصفهانی نقل کرده اند.
کتاب خدای نامه
به روایت حمزۀ اصفهانی، بهرام بن مردانشاه، بیست و چند نسخه از کتابی موسوم به خدای نامه گرد آورده بود تا بر اساس آن ها تاریخ پادشاه ایران را از کیومرث، نخستین انسان تا آخرین پادشاه ساسانی تدوین کند. این روایت نشان می دهد که به رغم عنوان کتاب بهرام، یعنی تاریخ ملوک بنی ساسان مذکور در اولین روایت حمزه، ( که عنوان کتاب در روایت او مانند غالب ترجمه های خدای نامه، سیرالملوک است) مطالب آن تنها به تاریخ پادشاهان ساسانی محدود نمی شده، بلکه تاریخ اساطیری و واقعی ایران باستان را در برمی گرفته است.
مترجمان خدای نامه
...