بنی ادم اعضای یکدیگرند

بنی آدم اعضای یکدیگرند. بنی آدم، قطعه شعر مشهوری از گلستان سعدی است که در «باب اول: در سیرت پادشاهان» آمده و به دلیل مضمون انسان دوستانه اش بسیار مورد توجه واقع شده است. شعر از سه بیت زیر ساخته شده است:
در مورد ضبط صحیح این شعر، اختلاف نظرهایی وجود دارد. در برخی از نسخه ها، آخرین عبارت مصراع اول این قطعه شعر به صورت «یک پیکرند» ذکر شده است. به طور خاص، این موضوع در زمان انتشار اسکناس یکصد هزار ریالی به طور جدی مطرح شد. در پاسخ، مدیرکل سازمان تولید اسکناس و مسکوک اعلام کرد که بانک مرکزی، پیش از انتشار اسکناس، نظر فرهنگستان زبان و ادب فارسی را دربارهٔ این شعر پرسیده و متخصصان آن نهاد به بانک مرکزی گفته اند: «درج کلمهٔ یکدیگرند نسبت به کلمهٔ یک پیکرند ارجح و صحیح تر است. »[ ۱] مؤسس مرکز سعدی شناسی نیز دربارهٔ اصالت بیت مشهورِ «بنی آدم اعضای یکدیگرند / که در آفرینش ز یک گوهرند»، که پشت اسکناس های ۱۰ هزار تومانی درج شده، گفت: «این بیت مشهورتر است، هرچند به همان اندازه از اصالت دورتر است. »
غلامحسین یوسفی در توضیحات گلستان ( ص ۲۶۴ ) ، در تأیید و تأکید درستیِ این مطلب چنین می نویسد: «اعضای یکدیگرند»: چنین است در همهٔ نسخه ها. مجتبی مینوی در پاسخ اظهارنظری مبنی بر ترجیح ضبط «اعضای یک پیکرند» ( رک: مجلهٔ یغما، ۱۰/۵۲۴ ) چنین نوشته است: «صحیحِ این شعر سعدی همین طور است ( اعضای یکدیگرند ) … مضمون از عبارات معروف عصر سعدی بوده و او جمله ای را که زبانزد بوده است به قلم درآورده است. » حبیب یغمایی در تأیید نظر مذکور گفته است: «در بیست سال قبل که با مرحوم فروغی کلیات سعدی را برای تجدیدچاپ آماده می کردیم، نسخه های بسیار معتبر و قدیم که تاریخ کتابت آن ها از ۷۱۷ و ۷۲۴ ه‍. ق به بعد بود، در اختیار داشتیم. در همهٔ این نسخه ها… قطعهٔ معروفِ «بنی آدم اعضای یکدیگرند» به همین عبارت نوشته شده و تاکنون هیچ نسخه ای از قدیم و جدید، خطی و چاپی، به نظرِ اهل ادب نرسیده که به عبارتی جز این باشد. »[ ۲]
در برخی از منابع فارسی و انگلیسی[ ۳] گزارش شده که این شعر بر سردر ورودی تالار ملل مقر سازمان ملل متحد در نیویورک با خط نستعلیق طلاکوب[ ۴] نقش بسته است؛ ولی بر اساس اظهار نظر محمدجواد ظریف، دیپلمات ایرانی که به مدت ۵ سال نماینده ایران در مقر سازمان ملل متحد بوده است، این ادعا درست نیست و عکسی نیز از این شعر بر سردر نام برده دیده نشده است. [ ۵] شعر سعدی نه تنها با خط نستعلیق فارسی، بلکه با مضمون انگلیسی یا لاتین هم در سازمان ملل متحد وجود نداشته است و نقل این داستان از اساس شایعه بوده است. [ ۵] همچنین کاووس حسن لی، مؤسس مرکز سعدی شناسی، وجود هر گونه لوح یا سردری را با این اشعار از سعدی در مقر سازمان ملل متحد در نیویورک، رد می کند و معتقد است: «متأسفانه الان طوری شده که اگر این حرف را بزنیم، هیچ کس باور نمی کند و مردم واقعاً فکر می کنند شعر سعدی در سردر سازمان ملل متحد نوشته شده است حال آنکه سردری و تابلویی با اشعار سعدی در سازمان ملل وجود ندارد. »[ ۴]