[ویکی نور] بصائر الدرجات الکبری فی فضائل آل محمد(ص). بصائر الدرجات الکبری فی فضائل آلمحمد(ص)، اثر ابوجعفر محمد بن حسن بن فروخ صفار، کتابی است دو جلدی به زبان عربی با موضوع حدیث و کلام اسلامی، در بیان فضائل اهلبیت(ع) که به تحقیق سید محمد سید حسین معلم رسیده است. نویسنده در این اثر، روایاتی را در فضایل اهلبیت(ع) جمعآوری کرده است.
کتاب ده جزء دارد که هر جزء نیز در ابواب مختلفی بیان شده است. مجموع محتوای مطالب در دو جلد ارائه شده است؛ مقدمه محقق و محتوای مطالب از جزء اول تا پنجم در جلد اول و ادامه محتوای مطالب از جزء ششم تا دهم در جلد دوم بیان شده است.
محقق کتاب در مقدمه مینویسد: استاد محمدصادق کتبی، مدیر مکتبة الحیدریة، به من پیشنهاد تحقیق این اثر ارزشمند را داد که نزد شیعه امامیه از مصادر مهم محسوب میشود.
وی در معرفی کتاب و مؤلف از متنی که میرزا محسن کوچهباغی (مصحح بصائر چاپشده) تحت عنوان «سرد المقال فی تنقیح حال الصفار» نوشته، استفاده کرده است؛ در این مقاله درباره کتاب چنین توضیح داده شده: کتاب دیگری تحت عنوان بصائر الدرجات وجود دارد که متعلق به سعد بن عبدالله بن ابیخلف اشعری (معاصر امام حسن عسکری(ع)) میباشد و تنها، نسخهای از منتخب آن از شیخ حسن بن سلیمان برای ما باقی مانده. اثر حاضر غیر از آن کتاب (بصائر الدرجات سعد بن عبدالله) است و نسخههای خطی مختلفی از آن (بصائر الدرجات صفار) به دست ما رسیده است. ظاهرا بصائر الدرجات در ابتدا کتاب کوچکی بوده است و ترتیب مباحثش نیز با این که اکنون در دست ماست متفاوت بوده، سپس مصنفش به مطالب آن افزوده و به مطالبش ترتیب بخشیده تا به صورت کنونی (آنچه اکنون در دستان ماست) درآمده است؛ شاهد این ادعا مطلبی است که در اول کتاب «وسائل الشیعة» در هنگام شمارش مدارک این کتاب مینویسد: «کتاب بصائر الدرجات الصغری لمحمد بن الحسن الصفار رحمه الله تعالی و کتاب بصائر الدرجات الکبری له». وی همچنین در انتهای همین کتاب مینویسد: «کتاب بصائر الدرجات للشیخ الثقة الصدوق محمد بن الحسن الصفّار و هی نسختان: صغری و کبری».
وی سپس عباراتی از شیخ در الفهرست و آغابزرگ تهرانی در تأیید این مطلب نقل مینماید و پس از آن از اعتماد صاحب وسائل و مجلسی در بحار و سید محمدباقر گیلانی اصفهانی ملقب به حجتالاسلام و نجاشی، به این کتاب و ستایش آن صحبت کرده و عباراتی را از برخی افراد مذکور در اعتبارش و اعتماد علما بر آن نقل میکند.
نویسنده، در قسمتی از جزء اول از جلد اول با عنوان «إنّ أمرهم صعب مستصعب»، 9 روایت در این ارتباط ذکر میکند که یکی از آنها چنین است: «حدّثنی محمّد بن الحسین، عن إبراهیم بن أبیالبلاد، عن سدیر الصیرفی قال: کنت بین یدی أبیعبداللّه(ع)، أعرض علیه مسائل قد أعطانیها أصحابنا إذ خطرت بقلبی مسألة، فقلت: جعلت فداک، مسألة خطرت (بقلبی) الساعة. قال: أ لیست فی المسائل؟ قلت: لا. قال: و ما هی؟ قلت: قول أمیرالمؤمنین(ع): «إنّ أمرنا صعب مستصعب؛ لا یعرفه إلاّ ملک مقرّب أو نبی مرسل أو عبد امتحن اللّه قلبه للإیمان». فقال: نعم، إنّ من الملائکة مقرّبین و غیر مقرّبین و من الأنبیاء مرسلین و غیر مرسلین و من المؤمنین ممتحنین و غیر ممتحنین و إنّ أمرکم هذا عرض على الملائکة فلم یقرّ به إلاّ المقرّبون و عرض على الأنبیاء فلم یقرّ به إلاّ المرسلون و عرض على المؤمنین فلم یقرّ به إلاّ الممتحنون».
کتاب ده جزء دارد که هر جزء نیز در ابواب مختلفی بیان شده است. مجموع محتوای مطالب در دو جلد ارائه شده است؛ مقدمه محقق و محتوای مطالب از جزء اول تا پنجم در جلد اول و ادامه محتوای مطالب از جزء ششم تا دهم در جلد دوم بیان شده است.
محقق کتاب در مقدمه مینویسد: استاد محمدصادق کتبی، مدیر مکتبة الحیدریة، به من پیشنهاد تحقیق این اثر ارزشمند را داد که نزد شیعه امامیه از مصادر مهم محسوب میشود.
وی در معرفی کتاب و مؤلف از متنی که میرزا محسن کوچهباغی (مصحح بصائر چاپشده) تحت عنوان «سرد المقال فی تنقیح حال الصفار» نوشته، استفاده کرده است؛ در این مقاله درباره کتاب چنین توضیح داده شده: کتاب دیگری تحت عنوان بصائر الدرجات وجود دارد که متعلق به سعد بن عبدالله بن ابیخلف اشعری (معاصر امام حسن عسکری(ع)) میباشد و تنها، نسخهای از منتخب آن از شیخ حسن بن سلیمان برای ما باقی مانده. اثر حاضر غیر از آن کتاب (بصائر الدرجات سعد بن عبدالله) است و نسخههای خطی مختلفی از آن (بصائر الدرجات صفار) به دست ما رسیده است. ظاهرا بصائر الدرجات در ابتدا کتاب کوچکی بوده است و ترتیب مباحثش نیز با این که اکنون در دست ماست متفاوت بوده، سپس مصنفش به مطالب آن افزوده و به مطالبش ترتیب بخشیده تا به صورت کنونی (آنچه اکنون در دستان ماست) درآمده است؛ شاهد این ادعا مطلبی است که در اول کتاب «وسائل الشیعة» در هنگام شمارش مدارک این کتاب مینویسد: «کتاب بصائر الدرجات الصغری لمحمد بن الحسن الصفار رحمه الله تعالی و کتاب بصائر الدرجات الکبری له». وی همچنین در انتهای همین کتاب مینویسد: «کتاب بصائر الدرجات للشیخ الثقة الصدوق محمد بن الحسن الصفّار و هی نسختان: صغری و کبری».
وی سپس عباراتی از شیخ در الفهرست و آغابزرگ تهرانی در تأیید این مطلب نقل مینماید و پس از آن از اعتماد صاحب وسائل و مجلسی در بحار و سید محمدباقر گیلانی اصفهانی ملقب به حجتالاسلام و نجاشی، به این کتاب و ستایش آن صحبت کرده و عباراتی را از برخی افراد مذکور در اعتبارش و اعتماد علما بر آن نقل میکند.
نویسنده، در قسمتی از جزء اول از جلد اول با عنوان «إنّ أمرهم صعب مستصعب»، 9 روایت در این ارتباط ذکر میکند که یکی از آنها چنین است: «حدّثنی محمّد بن الحسین، عن إبراهیم بن أبیالبلاد، عن سدیر الصیرفی قال: کنت بین یدی أبیعبداللّه(ع)، أعرض علیه مسائل قد أعطانیها أصحابنا إذ خطرت بقلبی مسألة، فقلت: جعلت فداک، مسألة خطرت (بقلبی) الساعة. قال: أ لیست فی المسائل؟ قلت: لا. قال: و ما هی؟ قلت: قول أمیرالمؤمنین(ع): «إنّ أمرنا صعب مستصعب؛ لا یعرفه إلاّ ملک مقرّب أو نبی مرسل أو عبد امتحن اللّه قلبه للإیمان». فقال: نعم، إنّ من الملائکة مقرّبین و غیر مقرّبین و من الأنبیاء مرسلین و غیر مرسلین و من المؤمنین ممتحنین و غیر ممتحنین و إنّ أمرکم هذا عرض على الملائکة فلم یقرّ به إلاّ المقرّبون و عرض على الأنبیاء فلم یقرّ به إلاّ المرسلون و عرض على المؤمنین فلم یقرّ به إلاّ الممتحنون».
wikinoor: بصائر_الدرجات_الکبری_فی_فضائل_آل محمد(ص)