بسطام

[ویکی فقه] بسطام (ابهام زدایی). بسطام ممکن است اسم برای اشخاص ذیل باشد: • بسطام بن مصقله، از رجال سیاسی و نظامی عرب در سده ی اول هجری بود و نسبش به بکر بن وائل از قبیله ی شیبان• بسطام بن قیس بن مسعود، ابوالصهباء از شجاعان عرب جاهلی، شاعر و «سیدّی» از بنوشیبان که نامدارترین و اشرافیترین خاندانهای بدوی عرب در آن زمان
...

بَسطام نام شهری در شهرستان شاهرود استان سمنان در ایران است. این شهر در ۵ کیلومتری شمال شرقی شاهرود و در بخش بسطام جای دارد و بر اساس سرشماری مرکز آمار ایران سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵، جمعیت آن برابر با ۸٬۶۰۹ نفر بوده است. [ ۴] بسطام از غرب به رشته کوه های شاهوار و شهر مجن و از شرق به منطقه میامی و دشت کویر و از شمال و شمال غرب به استان گلستان مرتبط می باشد. [ ۱] مستند بازسازی فاخری با نام دالان بهشت یک و دالان بهشت دو در دو قسمت درباره این شهر تاریخی و بناهای ارزشمندش ساخته شده که می توانید از لینکهای مقابل مشاهده کنید.
تاریخ این شهر به قبل از ورود اسلام به ایران مشخص نیست. بنابر یک روایت حاکم خراسان در زمان خسروپرویز که نام وی «بسطام نام» بود، این شهر را بنا گذاشته است. با توجه به این روایت این شهر را باید شهرهای تأسیس شده در دوران شاپور دوم ساسانی دانست. در دورهٔ عباسیان، این شهر دومین شهر ایالت قومس و تالی دامغان بود و پس از حملهٔ مغول رو به انحطاط رفت. [ ۵]
آثار معروف آن از تپه معروف سنگ چخماق در شمال بسطام دیرینگی این شهر را به نمایش می گذارد. در گذشته رشته قنات های بسیاری در این شهرجاری بوده که تماماً دارای آبی گوارا و شیرین بود و در حال حاضر قنواتی مانند قنات صادق خان که قدمت آن به حدود بیش از ۵۰۰ سال می رسد هنوز از اهمیت بسیاری برخوردار است و آب شیرین آن در تابستان بسیار سرد و در زمستان گرم است. [ ۶]
گستهم= بسطام: گستهم در اوستا برابر است با منشور و نیز پهلوانی در شاهنامه که در زبان تازی بسطام شده است و نام شهری در استان سمنان می باشد.
مردم کومشی یا کومشی یا قومسی به مردم بومی شهرستان های سمنان، سرخه، دامغان و شاهرود گفته می شود که به یکی از گویش های زبان کومشی گویش می کنند. [ ۷] امروزه گویش کومشی تنها در شهرستان سمنان و سرخه و مهدی شهر گویش می شود و در دیگر نواحی آن زبان فارسی و تاتی و مازندرانی رایج است. به اعتقاد زبانشناسان از منطقه سمنان تا گرمسار هیچ گونه بومی از زبان فارسی شناخته نشده است و شهر سمنان و روستاهای اطراف سمنان گویش کومشی خود را حفط نموده اند. [ ۸] عبدالله مقدسی مردم کومش را نه فارس و نه تازی می داند و در وصف زبان مردم کومش چنین می گوید: «زبان کومش و گرگان به هم نزدیک است. ها بکار می برند و می گویند هاکن و هاده و آن را حلاوتی ست، و زبان مردم طبرستان بدانها نزدیک است مگر در آن شتاب است». [ ۹] پس از فتح ایران توسط اعراب لفظ کومش به قومس تغییر کرد و از آن پس به ولایت کومش قومس گفته می شد و به مردم بومی آن قومسی گفته می شد. [ ۱۰] امروزه مردم مازندران و گیلان و گلستان به اهالی سمنان کومشی می گویند. [ ۱۱] اکثر مردم سمنان خود را قومسی و کومشی می نامیدند. [ ۱۲]