برزند

[ویکی فقه] بَرْزَند، دهستان و شهری تاریخی در استان اردبیل است که از پیشینه برزند پیش از اسلام اطلاعی در دست نیست، اما بعد از اسلام در کتب قرن های دوم و سوم و چهارم و هشتم از آن یاد شده است.
دهستان برزند. در بخش انگوتِ شهرستان گِرمی در استان اردبیل، و مشتمل است بر ۴۹ آبادی که جمعیت آن در ۱۳۷۱ ش به حدود ۶۶۲، ۷ تن می رسید. مساحت این دهستان بالغ بر ۳۸۸ کم ۲. برزند در ۴۷ و ۵۳ طول شرقی و ۳۸ و ۵۸ عرض شمالی ، و در ارتفاع ۰۸۰، ۱متری از سطح دریا واقع است . کسروی نام برزند را با نام زرند ساوه ، زرنگ سیستان و برزنج اران از یک ریشه می داند هوای آن گرم و آب آن عمدتاً از چاه و چشمه است. کشت گندم و جو، دامداری و فرشبافی در آن رواج دارد. مرکز برزند (پایین برزند) ده قاسم کندی در ارتفاع ۸۸۰، ۱ متری در هجده کیلومتری شمال شرقی ده رضی (اَرشَق) واقع است. این مرکز دارای مسجد و مدرسه است. به نوشته رزم آرا، دهستان برزند تابع اردبیل و مرکز آن قلعه برزند بود که در ۱۳۵۵ ش تابع بخش گِرمی در شهرستان مغان شد.رودخانه فصلی برزند چای (سوباشی ) از این آبادی می گذرد در سرشماری آبان ۱۳۷۵ش این دهستان دارای ۷۹۱ خانوار با ۸۲۱، ۴نفر جمعیت بوده است . بنابر فهرست تقسیمات کشوری در ۱۳۶۶ ش، به مرکزیت قاسم کندی در شهرستان مغان، و در ۱۳۷۱ ش به نام پایین برزند، به مرکزیت قاسم کندی، ضبط شده است. و
آثار باستانی
ویرانه های شهر قدیمی برزند در آبادی قلعه برزند در حدود دوازده کیلومتری مغرب شهر گرمی برجاست. ظاهراً قلعه برزند که در زمان سلطنت ناصرالدین شاه تعمیر شده بود و به نام قلعه یِنِرال (جنرال) خوانده می شد، بعدها دوباره ویران شد.
قدمت تاریخی
از پیشینه برزند پیش از اسلام اطلاعی در دست نیست. در عصر اسلامی ، نخستین بار از برزند در وقایع سال ۱۲۲ق نام برده شده است . در این سال خزرها بر نواحی جنوبی قفقاز و آذربایجان تاختند، اما در برزند با سپاهیان حَرَشی ، سردار عرب روبه رو شدند و پس از پیکاری سخت شکست خوردند و گریختند. نام آن از قرن دوم و سوم در قیام بابک خرم دین در کتاب ها آمده است. در اوایل سده ۳ق با آغاز جنبش بابک خرم دین ، این منطقه از جمله برزند، دستخوش ناآرامی شد و پس از آنکه بابک لشکریان خلیفه معتصم را بارها شکست داد، در ۲۲۰ق افشین برای سرکوب او به آذربایجان رفت و در برزند اردو زد و به بازسازی استحکامات آنجا پرداخت . به نوشته ابن خرداذبه، افشین در جنگ با بابک، برزند را مستحکم، و به لشکرگاه خود تبدیل کرد؛ بدین صورت که در فاصله دو فرسنگی برزند به سوی بذ، در سادراسب، یک خندق و با فاصله دو فرسنگ از آن در زهرکَش خندقی دیگر، و سپس در دو فرسنگی زهرکش، در دوالرود (یا روذالروذ) سومین خندق را حفر کرد تا از شبیخون سپاهیان بابک در امان باشد. از خندق سوم افشین تا البذ یک فرسنگ بیش تر فاصله نبود. بابک سرانجام در ۲۲۲ق شکست خورد و اسیر شد و او را در دهم شوال همان سال به برزند، نزد افشین بردند و وی چند ماه همانجا زندانی بود. طبری فاصله خندق سوم افشین را تا البذ دو فرسنگ می نویسد که کمابیش با فاصله دهکده قلعه برزند کنونی به طور مستقیم به طرف غرب (تا قره سو) مطابقت می کند. اما بنابر آنچه از مطالب ابن خرداذبه برمی آید، از برزند تا بذ حدود هفت فرسنگ بود. بابک پس از شکست و گرفتار شدن مدتی در برزند زندانی بود.بنا به نوشته اصطخری فاصله برزند تا اردبیل پانزده فرسنگ بوده است که آن را سه روزه طی می کرده اند و برزند تا وَرْثان (مرز کوره آذربایجان با اَران) نیز چهارده فرسنگ فاصله داشته اند.
← برزن در قرن چهارم
...

برزند یا «قالا برزند» روستایی است که در ۱۰ - ۱۲ کیلومتری غرب شهرستان گرمی قرار دارد. این روستا تاریخ بسیار درخشان داشته است، لاکن امروزه روستایی مثل بقیه روستاهای گرمی است. حمداله مستوفی در کتاب نزهه القلوب می نویسد  : " برزند از اقلیم چهارم است، طولش از جزایر خالدات مج نط و عرض آن از خط استوا لزمط شهری وسط بوده است، بعد از خرابیش افشین غلام معتصم خلیفه عباسی آبادان و نشست خود ساخت، اکنون باز خراب است بقدر دیهی معمور مانده هوایش به گرمی مایل است و آبش از عیون زمین مرتفع دارد حاصلش غله باشد. [ ۱]