[ویکی فقه] بررسی اسناد بندر عباس (کتاب). بررسی تاریخی، سیاسی و اجتماعی اسناد بندرعباس ، نوشته حسن حبیبی و محمدباقر وثوقی است که به زبان فارسی در عصر معاصر، به بررسی تاریخی- سیاسی اسناد بندرعباسی در یک فاصله حدودا صد ساله از ۱۲۲۷ ق. تا ۱۳۲۱ ق. می پردازد.
کتاب حاضر، در ۵ بخش می باشد که بخش اول و دوم، داری دو فصل، بخش سوم، شامل چهار فصل، بخش چهارم، دارای دو فصل و بخش پنجم که شامل پیوست ها می شود، شامل ۱۱ پیوست می باشد.
گزارش محتوا
بندرعباسی را، شاید نظیر همه مراکز مهم سیاسی و اجتماعی و در واقع بیش از بسیاری از این مراکز، نمی توان از میانه شکل گیری آن- که در یک دوره تاریخی مهم و پر تلاطم بوده و به وجود آمدن آن نیز اهمیت زیادی داشته و حوادث و نتایج آن نیز در دوره بعد تاثیر فراوان گذاشته است، بررسی کرد. در نتیجه لازمه شناختن موقعیت بندرعباسی، آن است که تاریخ بندرعباسی از آغاز شکل گیری این بندر در دوره صفویه مورد توجه قرار گیرد. شاه عباس در تبدیل یک نقطه کوچک به یک منطقه سیاسی، تجاری و اجتماعی مهم، به نام بندرعباسی و ایجاد شهری به همین نام سهم و اثر مهمی داشته است. رونق و انحطاط این منطقه در این دوره مقدمه ای است، برای شناختن تحولات بعدی آن در دوره قاجار . البته فاصله سقوط اصفهان و برآمدن حکومت قاجار نیز به عنوان دوره واسط باید مدنظر قرار گیرد. در نتیجه در این کتاب نکات عمده تاریخی دوره صفوی و پس از آن به عنوان دوره ایجاد و انحطاط بندرعباسی پیش از دوره قاجار مورد بررسی قرار می گیرند.
← وضعیت بندرعباسی در دوره قاجار
روش مورد استفاده در این پژوهش، روش مبتنی بر بررسی اسناد و مدارک و بنابراین کتابخانه ای است. همان طور که پیشتر گفته شد و از این پس در گزارش تاریخی از دوران قاجاریه گفته خواهد شد، منابع مربوط به این دوره، در مواردی که با منافع و مطامع بیگانگان تلاقی پیدا می کند، چندان قابل اعتماد نیستند و آن سان که باید و شاید، نمی توان به گفته های آن ها و مستنداتشان اطمینان داشت، زیرا در خصوص اسناد و مدارک مربوط به وقایع و حوادث و توصیف و تحلیل آن ها در بیشتر اوقات گزینشی عمل می کنند. در نتیجه چنانچه بتوان اسناد کافی بومی مربوط به وقایع هر دوره را به دست آورد، بهترین راه برای رسیدن به واقعیت، بررسی داده ها و سپس توصیف و تحلیل آن ها خواهد بود. در مورد بندرعباسی در صد سال قبل از مشروطیت و تقریبا در یک بخش مهم از دوره قاجار ما با همین مشکل روبرو هستیم و بنابراین باید اسناد بومی را دستمایه کار پژوهش قرار دهیم. اما در مرحله اول باید اسناد را گردآوری کنیم. گردآوری اسناد بندرعباسی در طول یک مدت قابل ملاحظه و با جستجو در مدارک و مآخذ گوناگون به شرح زیر به دست آمد. در واقع پایه و مایه پژوهش ما را همین گردآوری و طبقه بندی اسناد تشکیل داده اند. این اسناد با گردآوری آمار و ارقام مربوط به واردات و صادرات بندرعباسی و چند بندر دیگر جنوب ایران معنی دارتر شده اند. همچنین شرح حال کسانی که در این صد سال با مسئله بندرعباسی درگیر بوده اند و به روشن ساختن علل و عوامل تحولات جنوب ایران کمک کرده اند، فراهم آمده و براساس آن تاریخ تحولات سیاسی و اجتماعی این دوره نوشته شده است. تاریخ دوره قاجار نیز بیشتر متکی بر محتوای اسنادی است که در این کتاب آمده است و هدف و غرض اصلی، بهره گیری از این اسناد برای پژوهش و بررسی تحولات دوره مربوط به آن بوده است. روشن است که این بررسی را نمی توان کامل و یا آخرین سخن دانست، زیرا اولا نمی توان گفت همه اسناد بندرعباسی در دسترس قرار گرفته است، ثانیا این اسناد مربوط به یک منطقه ایران است و تحولات تاریخی یک کشور را نمی توان مستند به اسناد یک بخش از آن دانست. حتی تحولات مربوط به یک منطقه را هم نمی توان بدون مقابله و مقایسه و تطبیق اسناد کل قلمرو یک کشور تبیین و تشریح کرد؛ اما نباید همواره به انتظار کامل شدن اسنادی نشست که مطابق تجربه هیچ گاه کامل نمی شوند. ملاحظات سیاسی، اداری، جامعه شناسی و مسائل زبانی و ادبی اسناد نیز مقدمه ای برای این گونه مطالعات و تحقیقات اسنادی است. این گونه جستجو می تواند هم در زمینه بررسی تاریخ سازمان های اداری مفید باشد و هم نظام اداری ایران را از لحاظ جامعه شناختی و مردم شناختی براساس اسناد و مدارک به ما بشناساند و هم در تحلیل رفتار مدیران کشور در دوره های گوناگون و نوع برخورد آن ها با مسائل داخلی و خارجی، به محققان کمک کند. قسمتی از فصل دوم بخش دوم و تمامی بخش سوم با دو دیدگاه تحلیل تاریخی و توصیف و تحلیل بین رشته ای به این مقوله نزدیک شده است.
← بخش های کتاب
...
کتاب حاضر، در ۵ بخش می باشد که بخش اول و دوم، داری دو فصل، بخش سوم، شامل چهار فصل، بخش چهارم، دارای دو فصل و بخش پنجم که شامل پیوست ها می شود، شامل ۱۱ پیوست می باشد.
گزارش محتوا
بندرعباسی را، شاید نظیر همه مراکز مهم سیاسی و اجتماعی و در واقع بیش از بسیاری از این مراکز، نمی توان از میانه شکل گیری آن- که در یک دوره تاریخی مهم و پر تلاطم بوده و به وجود آمدن آن نیز اهمیت زیادی داشته و حوادث و نتایج آن نیز در دوره بعد تاثیر فراوان گذاشته است، بررسی کرد. در نتیجه لازمه شناختن موقعیت بندرعباسی، آن است که تاریخ بندرعباسی از آغاز شکل گیری این بندر در دوره صفویه مورد توجه قرار گیرد. شاه عباس در تبدیل یک نقطه کوچک به یک منطقه سیاسی، تجاری و اجتماعی مهم، به نام بندرعباسی و ایجاد شهری به همین نام سهم و اثر مهمی داشته است. رونق و انحطاط این منطقه در این دوره مقدمه ای است، برای شناختن تحولات بعدی آن در دوره قاجار . البته فاصله سقوط اصفهان و برآمدن حکومت قاجار نیز به عنوان دوره واسط باید مدنظر قرار گیرد. در نتیجه در این کتاب نکات عمده تاریخی دوره صفوی و پس از آن به عنوان دوره ایجاد و انحطاط بندرعباسی پیش از دوره قاجار مورد بررسی قرار می گیرند.
← وضعیت بندرعباسی در دوره قاجار
روش مورد استفاده در این پژوهش، روش مبتنی بر بررسی اسناد و مدارک و بنابراین کتابخانه ای است. همان طور که پیشتر گفته شد و از این پس در گزارش تاریخی از دوران قاجاریه گفته خواهد شد، منابع مربوط به این دوره، در مواردی که با منافع و مطامع بیگانگان تلاقی پیدا می کند، چندان قابل اعتماد نیستند و آن سان که باید و شاید، نمی توان به گفته های آن ها و مستنداتشان اطمینان داشت، زیرا در خصوص اسناد و مدارک مربوط به وقایع و حوادث و توصیف و تحلیل آن ها در بیشتر اوقات گزینشی عمل می کنند. در نتیجه چنانچه بتوان اسناد کافی بومی مربوط به وقایع هر دوره را به دست آورد، بهترین راه برای رسیدن به واقعیت، بررسی داده ها و سپس توصیف و تحلیل آن ها خواهد بود. در مورد بندرعباسی در صد سال قبل از مشروطیت و تقریبا در یک بخش مهم از دوره قاجار ما با همین مشکل روبرو هستیم و بنابراین باید اسناد بومی را دستمایه کار پژوهش قرار دهیم. اما در مرحله اول باید اسناد را گردآوری کنیم. گردآوری اسناد بندرعباسی در طول یک مدت قابل ملاحظه و با جستجو در مدارک و مآخذ گوناگون به شرح زیر به دست آمد. در واقع پایه و مایه پژوهش ما را همین گردآوری و طبقه بندی اسناد تشکیل داده اند. این اسناد با گردآوری آمار و ارقام مربوط به واردات و صادرات بندرعباسی و چند بندر دیگر جنوب ایران معنی دارتر شده اند. همچنین شرح حال کسانی که در این صد سال با مسئله بندرعباسی درگیر بوده اند و به روشن ساختن علل و عوامل تحولات جنوب ایران کمک کرده اند، فراهم آمده و براساس آن تاریخ تحولات سیاسی و اجتماعی این دوره نوشته شده است. تاریخ دوره قاجار نیز بیشتر متکی بر محتوای اسنادی است که در این کتاب آمده است و هدف و غرض اصلی، بهره گیری از این اسناد برای پژوهش و بررسی تحولات دوره مربوط به آن بوده است. روشن است که این بررسی را نمی توان کامل و یا آخرین سخن دانست، زیرا اولا نمی توان گفت همه اسناد بندرعباسی در دسترس قرار گرفته است، ثانیا این اسناد مربوط به یک منطقه ایران است و تحولات تاریخی یک کشور را نمی توان مستند به اسناد یک بخش از آن دانست. حتی تحولات مربوط به یک منطقه را هم نمی توان بدون مقابله و مقایسه و تطبیق اسناد کل قلمرو یک کشور تبیین و تشریح کرد؛ اما نباید همواره به انتظار کامل شدن اسنادی نشست که مطابق تجربه هیچ گاه کامل نمی شوند. ملاحظات سیاسی، اداری، جامعه شناسی و مسائل زبانی و ادبی اسناد نیز مقدمه ای برای این گونه مطالعات و تحقیقات اسنادی است. این گونه جستجو می تواند هم در زمینه بررسی تاریخ سازمان های اداری مفید باشد و هم نظام اداری ایران را از لحاظ جامعه شناختی و مردم شناختی براساس اسناد و مدارک به ما بشناساند و هم در تحلیل رفتار مدیران کشور در دوره های گوناگون و نوع برخورد آن ها با مسائل داخلی و خارجی، به محققان کمک کند. قسمتی از فصل دوم بخش دوم و تمامی بخش سوم با دو دیدگاه تحلیل تاریخی و توصیف و تحلیل بین رشته ای به این مقوله نزدیک شده است.
← بخش های کتاب
...