بربشترو

[ویکی فقه] بَرْبُشْتَر، یا بَرْبَشْتْرو، شهر مرکزی بربطانیه در ناحیه سرقسطه (ساراگوسا) در دوران اسلامی که امروزه از توابع اوئسکا (به عربی وَشقه ) در شمال شرقی اسپانیا و در حدود ۵۰ کیلومتری جنوب شرقی مرکز این ایالت واقع است . باراباستروی کنونی در ۶۰ کیلومتری شمال شرقی سرقسطه ، کنار رود وِرو از شاخه های رود سینکا در مدخل پیرنه مرکزی قرار دارد.
بربشتر به سبب اهمیت و موقعیت سرقسطه در اندلس اسلامی ، جایگاهی ویژه داشت . سرقسطه در گوشه شمال شرقی شبه جزیره ایبری قرار گرفته بود و شمالی ترین پایگاه مرزی مسلمانان به شمار می رفت و به این سبب آن را ثغراعلی نیز می خواندند. دولت های مسیحی قطلونیه (کاتالونیا) در مشرق ، ناوار یا نبره در شمال غربی و قشتاله (کاستیل ) در غرب و جنوب ، همسایگان سرقسطه محسوب می شدند. جغرافیانویسان مسلمان بربشتر را تختگاه بربطانیه (شهر و ناحیه ای در شمال شرقی اندلس ، نزدیک مرز فرانسه ) و از شهرهای مهم و بسیار مستحکم ثغر دانسته اند که در کنار رود تاره از شعبه های رود اِبرو (ابره ) واقع بود. و دژها و روستاهای بسیاری را در برداشت .
بربشتر در عهد اسلامی
به گفته ابن حیان ، بربشتر در عهد فتوح اسلامی در اندلس (۹۳ق / ۷۱۲م ) توسط مسلمانان گشوده شد و ۳۶۳ سال (تا اشغال آن توسط نرمان ها در ۴۵۶ق /۱۰۶۴م ) در تصرف آنان بود. به گفته ابن حیّان بربشترو در ابتدای فتح اسپانیا مسلمان شد و بیش از ۳۶۰ سال در دست مسلمانان باقی ماند، بعدها به پای گاه دفاعی ثغرالاعلی (مرز علیا) تبدیل شد و سرقسطه و لارِدَه (لریدا) را به هم پیوند می داد.در شرح لشکرکشی عبدالملک مظفر به بنبلونه (پامپلونا) در ۳۹۶/۱۰۰۶، از بربشترو به عنوانِ جدیدترین مکان در خطه اسلام یاد شده است.
متصرفان بربشتر
در ۱۸۶ق /۸۰۲م خلف بن راشد از متحدان بهلول بن مرزوق ، شورشگر سرقسطه ، دژ بربشتر را گرفت و بر ناحیه ثغر مستولی شد و ۶۰ سال بر آن جا حکومت کرد. پس از او نیز ناحیه ثغر ۲۱ سال در دست پسرش عبدالله بود. در زمان امیر محمد اموی ، در ۲۵۹ق /۸۷۳م اسماعیل بن موسی قَسَوی ، حاکم سرقسطه شورید و دژ منتشون را در ثغراعلی گرفت . وی چندی بعد عبدالله بن خلف و فرزندان او را کشت و بر شهرهای بربشتر و القصر و تمام منطقه بربطانیه چیره شد و کارش بالا گرفت ، چنانکه در سالهای ۲۶۵، ۲۶۷ و ۲۶۸ق حملات تابستانی (صوائف ) بر ضد وی انجام شد. چندی بعد عبد العزیز بن عبدالرحمان تجیبی همراه امیر منذر (۲۷۳- ۲۷۵ق ) در ۲۷۳ق به اولین غزوه او به بربشتر رفت . در اواخر سده ۳ق /۹م بنی تجیب از زعمای خاندان های اصیل عربی در ثغر توانستند بر شهر سرقسطه دست یابند و حملات بنی قَسی به آنجا را دفع کنند. پس از آن محمد بن عبدالملک بن شبریط در صحنه حوادث ظاهر شد.بنی شبراط (بنی شبریط) یا بنی طویل از خاندان های بزرگ مُوَلَّدان (عرب های دو رگه ) در ثغراعلی بودند که در وشقه و بربشتر سکنی داشتند. ابن شبریط حکومت موروث خود را در وشقه ، از بنی قسی که رو به اضمحلال نهاده بودند، بازگرفت و پس از مرگ لُب بن محمد، حاکم بنی قسی در تطیله ، در ۲۹۵ق بر اراضی بنی قسی در ثغراعلی حمله کرد و بر بربشتر و شهرهای اطراف دست انداخت . در ۳۰۲ق /۹۱۴م عبدالله بن محمد بن لب ، حاکم تطیله ، دژ بربشتر را گرفت و حمله عمروس بن محمد طویل را دفع کرد. عبدالملک بن محمد طویل از وشقه به کمک برادرش عمروس شتافت و در حوالی بربشتر لشکر عبدالله را شکست داد و خود او نیز در محرم ۳۰۳ به اسارت سانچو، پادشاه ناوار درآمد. در رجب ۳۰۶ عمروس برادر خود عبدالملک را کشت و مدتی بعد در رمضان همان سال بر بربشتر و القصر مستولی شد. عمروس در این سال دیواری سنگی پیرامون بربشتر کشید و برج های آن را برآورد و عبدالرحمان الناصر اموی ، حکومت او را در بر بشتر و لارده به رسمیت شناخت . عمروس در سال بعد نیز دژ منتشون را در نزدیکی بربشتر ضمیمه قلمرو خود کرد. عمروس در ۳۲۳ق درگذشت و دژهای تحت سلطه او به اطاعت از عبدالرحمان الناصر اموی تن دادند. در ۳۲۵ق /۹۳۷م میان احمد بن محمد الیاس ، سردار الناصر اموی ، و م حمد بن هاشم تجیبی ، حاکم سرقسطه که از فرمان دولت قرطبه سرپیچیده بود، جنگ هایی در ناحیه بربشتر در گرفت ، تا سرانجام بنی تجیب به طاعت امویان گردن نهادند و بربشتر به دست الیاس بن سلیمان ، پسر عم احمد بن محمد افتاد. در ۳۲۸ق موسی بن محمد طویل ، برادر عمروس از سوی الناصر به حکومت وشقه ، بربشتر و القصر گماشته شد و تا زمان مرگ (۳۴۳ق ) بر این شهرها حکومت کرد. الناصر سپس در ۳۳۰ق /۹۴۲م یحیی برادر موسی را برای یاری او به حکومت بربشتر و دژهای وابسته منصوب کرد و او تا ۳۴۰ق در این مقام باقی ماند. پس از آن حکومت بربشتر و وشقه تا مدت ها در میان افرادی از خاندان بنی شبریط دست به دست می گشت . در اواخر سال ۳۹۶ق /۱۰۰۶م عبدالملک مظفر عامری در حمله خود به سرزمین مسیحیان که در روایات اسلامی نبرد بنبلونه (پایتخت ناوار) نام گرفته ، پس از گذر از سرقسطه و وشقه تا بربشتر پیش رفت و از آن جا به سرزمین دشمن تاخت و کشتار کرد. بعدها المستعین سلیمان بن هود (حک ۴۳۱- ۴۳۸ق ) بر قلمرو بنی تجیب در سرقسطه و لارده دست انداخت و حکومت وشقه و بربشتر را به ابویحیی محمد بن صمادح واگذار کرد.
حمله نرمان های مسیحی
...