بدره

#بدره
@LAK_LURTBAR

در شهر بدره دو گویش بدره ای ( محکی ) و لری هندمینی وجود دارد. لری هندمینی گویشی از لری شمالی طبقه بندی میشود اگرچه برخی نیز آن را مانند لری شوهانی گونه ای مستقل از لری شمالی میدانند که به هرحال جزء زبان لری طبقه بندی میشود. ( اینجا و اینجا را ببینید )
کماکان ایل دوستان نیز به زبان لری مشابه هندمینی صحبت میکنند که با گویش مرکزی بدره که متاثیر از گویش های کردی ایلام است متفاوت است.
از تفاوت های گویش شهر بدره با گویشی تحت عنوان کردی ایلامی، شباهت آن با لری بالاگریوه ای میباشد که خود نیز بر تبار لری علی شیروان صحه میگذارد.

برویی زایار لر

مکان استقرار کنونی تیره های مختلف این طایفه لُرتبار عبارتند از:
تیره داروندی در روستای زیفل سکونت دارند.
تیره صفروند در روستای پاکل گراب سکونت دارند.
تیره قیطول در روستای چنار باشی، آب انار، نقل، سیاه گاو و حونگه سکونت دارند و به عنوان توشمالان طایفه علی شروان محسوب می شوند.
تیره حیدروند در روستای پاکل گراب سکونت دارند.
تیره چراغوند در روستای گنجه، پاکل گراب، ابهر پایین و ارتفاعات باریک آب سکونت دارند.
تیره گنجه در روستای گنجه سکونت دارند.
تیره موسی در روستای موسی سکونت دارند.
تیره جابری در روستای بلک و شباب سکونت دارند.
تیره مالیمان در روستای کلم سکونت دارند.
همانطور که ذکر شد، بر اساس روایات موجود، عده ای معتقدند قیطول های باشی و مال هومان که دو تیره مهم از ایل علی شروان هستند، از اعقاب بدرالدین بن شجاع الدین خورشید لُر می باشند. در روایت دیگر آمده است که تیره مالیمان از نسل مالیمان می باشد. نام دیگر مالیمان، چژنی بوده و ساکن روستای چنار باشی فعلی بوده است. وی در زمان صفویه، شاه عباس صفوی در این منطقه سکونت گزیده و از طرف دیوان وی مقام تشمال باشی به وی داده شده است. مالیمان دارای سه فرزند بود به نام های: الله ویس، مرادویس و یوسف که این سه فرزند بعد از مرگ پدر حوزه حاکمیت پدر را تقسیم کرده و الله ویس که از همه بزرگتر بود، در منطقه ماند و مرادویس به مهران رفت که از نسل او طایفه قیطول مال خطاوی باقی مانده است و یوسف به ملکشاهی رفت که در آنجا صاحب یک فرزند شد و او را ملکشاه نامید. ریش سفیدان قیطول ملکشاهی معتقدند که وجه تسمیه ملکشاهی از نوه مالیمان یعنی ملکشاه گرفته شده و قبل از آن نام ملکشاهی به منطقه اطلاق نمی شده است. اما الله ویس به عنوان توشمال و بزرگ منطقه شناخته شده بود که دو فرزند داشت به نام های: سلان ویس و قباد. فرزند بزرگ او، سلان ویس، دوازده پسر داشت و بزرگ تر از همه قمر بود که اکثر مردم فعلی از نسل او می باشند. از نسل قباد نیز تشمالان قیطولی بدره ( چنارباشی ) و تیره قیطول قیطاسی و قیطولی پاشه و قیطولی باشی بدره و مال هومان به وجود آمد. بر همین اساس، عده زیادی معتقدند که اصل نژادی توشمالان طایفه مال خطاوی و باولک ملکشاهی و قیطول قیطاسی و قیطولی پاشه و قیطولی باشی بدره و مال هومان از یک نسل و از یک نژاد بوده اند و لیکن پس از تصدی حسین خان بن منصور حکومت پشتکوه، به جاهای دیگر متفرق شده و هرکدام از آن ها در محل دیگری سکونت نموده اند.
طایفه هندمینی
طایفه هندمینی به زبان لُری مینجایی ( هندمینی ) که یکی از گویش های اصیل زبان لُری است، تکلم می کنند. تیره های طایفه هندمینی عبارتند از: ملک، بالاون، چتال و برفی، سراج، آهنگر، لای زیری، گلبار، کبود، چوتاش، کله مرد.
طایفه دوسان یا دوستان
گویش طایفه دوستان شباهت به لُری مینجایی ( هندمینی ) دارد. تیره های این طایفه عبارتند از: خانگه، سیخه پشت، تولکی، لارتی، کهوند، جابری، مال میر کرده، تمروسی، رنگیشه ون، کلی وند، مرای ون، کره گوش، سورسور، آهنگر، پایرون، نظر بیگی، تخمه تمی کانه، تخمه فتحی، تخمه رماوندی، تخمه مومصارم، تخمه له له بیگی، تخمه بیژن وند، تخمه ریزه وند.
نتیجه گیری: توجه به آنچه در بالا ذکر شد و با استناد به روایات و همچنین شواهد کنونی نظیر نحوه نام گذاری منطقه و طوایف ساکن شهرستان بدره و نیز رواج زبان لُری مینجایی در بسیاری از طوایف این منطقه می توان نتیجه گرفت که تبار کلیه طوایف ( علی شروان، هندمینی و دوستان ) و مردمان این شهرستان لُری بوده و کُرد خواندن آن ها اشتباهی مغرضانه است. همچنین می توان با یقین طایفه علی شروان را از اعقاب اتابکان لُر کوچک دانست که بین سال های ۵۸۰ تا ۱۰۰۶ ( ه. ق ) یعنی قریب چهارصد سال بر ناحیه لُر کوچک ( که بعدها لُرستان فیلی نامیده شد ) حکومت کرده اند و این سرزمین شامل نواحی وسیع از رود سزار در مرز بختیاری تا دشت های شرق بغداد در عراق بوده است.

محدوده سرزمینی این ایل در عرض از کوه کبیرکوه در جنوب و جنوب غرب تا ارتفاعات طولانی حد فاصل شیروان، یعنی ارتفاعات سیوان، چمن گل، گردنه کو و رودخانه سیمره ادامه دارد. در طول، نیز از دره شهر در شرق تا میشخاص در غرب امتداد می یابد.
طایفه علی شروان
این طایفه به زبان لری مهکی صحبت می کنند. در یک روایت تاریخی در مورد وجه تسمیه شهرستان بدره و نسب لُری تیره های طایفه علی شروان آمده است که به لحاظ قدمت تاریخی و جغرافیایی منطقه، عده ای از اعقاب بدرالدین بن شجاع الدین خورشید، سرسلسله اتابکان لُر کوچک، در این منطقه سکونت کرده و به عنوان بزرگ و توشمال تمام طوایف ساکن منطقه نقش آفرینی کرده اند. پس از حکومت رضاخان و با توجه به تلاش آن ها برای نابود کردن هویت بومی، نام بخش بدره ( شهر بدره ) از آبهر به بدره تغییر یافت. این تسمیه از همان بدرالدین لُر گرفته شده است و بسیاری معتقدند قیطول های باشی و مال هومان، که دو تیره مهم از ایل علی شروان هستند، از اعقاب همان بدرالدین لُر می باشند.
طبق روایتی دیگر درباره اصل و نسب طایفه علی شروان، بسیاری بر این باورند که اصل این طایفه و کلیه تیره های آن از ایل لُرتبار دیرکوند است و می گویند در حدود چهارصد سال قبل، سه نفر به نام های علی، شروان و حق نظر، بر اثر اختلاف قبیله ای از پیشکوه لُرستان و ایل دیرکوند به سرزمین فعلی ( پشتکوه ) آمده و در منطقه چالسر ( در دامنه کوه سیوان - شمال شرقی روستای پاکل گراب ) سکونت نموده اند. در آن زمان، تشمال منطقه شخصی به نام رئیس معروف به باشی حکومت می کرد. بر اثر عدم پرداخت مالیات به تشمال، اختلاف بین سه نفر و تشمال وقت واقع شده که منجر به قتل سهیل بگ، فرزند تشمال باشی، شده و بعد از مدتی به صلح و سازش منجر شده است. علی و شروان بعد از صلح، با وی وصلت کرده و دختران تشمال رئیس را به زنی اختیار کرده اند.
شروان دارای سه پسر به نام های دارا، حیدر و صفر می باشد که اکنون به تیره های معروف معروف هستند و به داراوندی، حیدروندی و صفروندی معروف می باشند. پس از وفات تشمال رئیس، شروان خود را به عنوان تشمال منطقه معرفی کردند و تا کنون به عنوان تشمال های طایفه علی شروان محسوب می شوند. از علی فقط یک پسر به نام چراغ به جا مانده که تیره او به چراغوندی معروف است. فرزندان علی و شروان سالیان سال به تبار خود وفادار بوده و نام خانوادگی خود را دیرکوند انتخاب می کردند. از افراد معروف و از توشمالان ایل در سده های گذشته، مولاخان دیرکوند، فرزند دارا ( دارا فرزند شروان ) بوده که بعد از وی، فرزندش عبدگه رئیس طایفه می شود. عبدگه هفت پسر داشت به نام های:
شیخ محمد
میرزا
مولا
ملگه
احمدبگ
ولگی
عبدعلی
ریاست و اداره ایل به عهده شیخ محمد بوده و پس از وفات شیخ محمد، به لحاظ اقتدار و اداره، زنش بانو خیره ( سپس به توشمالان خیره معروف بوده ) عهده دار امور و ولایت بر فرزندش علی مامگه، فرزند شیخ محمد، که به سن بلوغ نرسیده بود، شده است.
لازم به ذکر است که توشمالان فعلی طایفه علی شروان هنوز به نام طایفه دیرکوند می باشند. نام دیرکوند حکایت از تعلق نسبی ایل علی شروان به ایل دیرکوند لُرستان دارد. دیرکوند که به اشتباه دریکوند نیز تلفظ می شود، یکی از ایل های لُر ساکن پیشکوه ( لُرستان کنونی ) است که بخشی از مردم ایل بالاگریوه به شمار می روند. سکونتگاه دیرکوندها در جنوب شهرستان خرم آباد و نیز بخش الوار گرمسیری شهرستان اندیمشک است. �دیرک� مرکب از دو کلمه ی �دیر� به مفهوم �دی� به مفهوم �ده� و �رک� به مفهوم تکیه گاه و پشتیبان است و در مجموع به معنی پشتیبان ده یا کدخدای طایفه و ده و مفاهیمی از این دست است ( فرضیه ) . ایل دیرکوند به دو شاخه اصلی بهاروند و قلاوند تقسیم می شود. ولادمیر مینورسکی، دیرکوندها را از قبیله جنگروی معرفی می کند.
طبق تاریخ گزیده، جنگروی ( جنگردی ) نام طایفه ای است که شجاع الدین خورشید ( مدفون در گوشه شهنشاه خرم آباد ) سر سلسله اتابکان لُر کوچک به آن تعلق داشت.