فیلی

فِیْلی
نام دیگر طوایف لر کوچک و ناحیۀ لرستان. در اسناد دورۀ صفویه و قاجاریه، لر کوچک تقریباً برابر لرستان حالیه بوده و طوایف آن از بروجرد تا عراق و از کرمانشاهان تا خوزستان و کوهستان بختیاری سکونت داشتند. لر فیلی به دو قسمت پیشکوه و پشتکوه تقسیم می شد و کبیرکوه حد فاصل میان این دو بخش بود. اراضی سمت شمال شرقی کبیرکوه و مشرف به نواحی داخلی ایران را پیشکوه و زمین میان حویزه و رودخانۀ دویرج و سیاهکوه و مراتع طایفۀ سگوند تا کرمانشاهان و رودخانه های کانی شیخ وکنگیر و حوالی مندلی در خاک عراق را همچون امروز پشتکوه، می نامیدند. این گسترۀ وسیع به فرمان آقامحمدخان قاجار به دو بخش اداری جداگانه به نام های لرستان پیشکوه و پشتکوه تقسیم شد و قلمرو والیان لرستان فیلی به ناحیۀ پشتکوه لرستان محدود شد. به این ترتیب عنوان فیلی به پشتکوه لرستان و آن دسته از طوایف لر اختصاص یافت که در پشتکوه سکونت داشتند. مرکز حکومت والیان فیلی که پیش از این در خرم آباد قرار داشت، به ایلام منتقل شد و تا ۱۳۰۸ دوام آورد.

فیلی (گویش). فیلی
گویش لُری، رایج در لرستان فیلی شامل استان لرستان و بخش هایی از استان همدان از جمله نهاوند، ملایر و تویسرکان، شامل لهجه های بالاگریوه ای چگنی، نهاوندی، بروجردی و خرم آبادی. در این گویش علامت جمع: -o و -ya است. -o مخصوص جمع بستن جانداران و -ya مشترک میان جانداران و جمادات و جمع بستن اعضای بدن است، ya مشترک میان جانداران و جمادات و جمع بستن اعضای بدن است، صامت آغازی /x/ تبدیل به /h/ می شود. ضمیر اشاره در فیلی i «این»، جمع آن ino «این ها»، u «آن» و uno «آن ها» است. چند واژة لری: tal «تلخ»، kelek «انگشت» و zo «زبان».
50010800