بدرخان پاشا

[ویکی فقه] بَدْرْخان ، یا بدرخان پاشا، (۱۲۱۷- ۱۲۸۵ق /۱۸۰۲- ۱۸۶۸م )رئیس موروثی طایفه بُخْتی در سده چهاردهم و عامل اتحاد امرای کرد برای استقلال از عثمانی ها بود. وی از امرای کرد بود که جنبشی بزرگ بر ضد سلطه ترکان عثمانی در مناطق کردنشین پدید آورد.
بدرخان در ۱۲۱۷ در جزیره، جزیره ابن عمر، مرکز امارت نشین بوتان در خاندانی از قبیله بُختی ِ کُرد (که از سده ۸ق /۱۴م حکومت آن ناحیه را جز در برخی فترت ها در دست داشتند) زاده شد و پس از مرگ پدرش در ۱۲۲۷ق /۱۸۱۲م یا ۱۲۳۷ به امارت نشست و امیر بوتان شد.
پدر ملی گرایی کرد
در سراسر سده سیزدهم /نوزدهم، ملی گرایی (ناسیونالیسم) کرد موازی با شورش دیگر اقوام ساکن در عثمانی، مانند ارامنه و اعراب، حرکت کرد و بدرخان اولین کسی بود که به کشمکش میان عثمانی و امیران کُرد صبغه قومی داد و خواستار حکومت ملی شد، بدین سبب او را پدرِ ملی گرایی کُرد می دانند. در این روزگار جنبش های ملی اقوام مختلف قلمرو عثمانی و از جمله کرد، به موازات کوشش های استقلال طلبانه وارد مرحله نوینی شد و به ویژه سیطره جویی سلطان عبدالحمید، انگیزه کردها را در مبارزه تشدید کرد.
اندیشه سلطنت بر کردستان
بدرخان در اندیشه سلطنت بر کردستان بود، ازینرو در قیام میرمحمد، حاکم امارت سوران، بر ضد عثمانی شرکت نکرد. او، پس از شکست میرمحمد، رهبری قبایل بدوی کرد به مرکزیت جزیره را به عهده گرفت. وی با نوراللّه بیگ امیر هَکاری، محمود خان موکوس، امیر وان، کورحسین، بیگ قارص و آجُره و امیر اردلان متحد شد، و از این قبایل ارتشی سامان داد همچنین با فرستادن هدایای گرانب ها برای روحانیان و کمک به تمام مسلمانانی که توانایی خرید اسلحه نداشتند، آنان را گرد خود جمع کرد. در نیمه اول سده ۱۳ق /۱۹م میرمحمد حاکم امارت سودان (میان زاب بزرگ و مرزهای ایران ) به اندیشه استقلال کردان و متحد ساختن قبایل کرد برآمد و بدرخان را نیز به شرکت در این اتحاد فراخواند؛ اما بدرخان گرچه ظاهراً مخالفتی نکرد و برادر خود را نیز نزد میرمحمد فرستاد، ولی چون خود داعیه استقلال و پیشوایی داشت ، فعالیتی جدی نشان نداد گزارشی حاکی از آن است که میرمحمد در ادامه توسعه قلمرو خود، بوتان را گرفت و بدرخانیه را به اطاعت درآورد. به هر حال ، بدرخان از آغاز حکومت ، برای تحقق استقلال به تکاپوهایی دست زد و عشایر و امرای کردِ وان ، هکاری ، خیزان و چند منطقه دیگر را گرد خود فراهم آورد و به تأسیس برخی کارخانه ها برای ساخت سلاح و باروت دست زد و حتی کسانی را برای فراگیری فنون نظامی به اروپا فرستاد.
اعلام استقلال توسط بدرخان
...

بَدرخان پاشا (بوتان ۱۲۱۷ ـ دمشق ۱۲۸۴ق)
امیرکرد ناحیۀ بوتان. از امرای استقلال طلب کُردستان عثمانی در قرن ۱۳ق. پس از مرگ پدرش در ۱۲۲۷ق/۱۲۳۷ق به امارت بوتان نشست. بدرخان اولین کسی بود که خواستار حکومت ملی برای کُردها شد و بدین سبب او را پدر ملی گرایی کُرد می دانند. وی پس از شکست میرمحمد (حاکم امارت سوران) رهبری قبایل کرد ـ ناحیۀ جزیره را به دست گرفت و با دیگر امرا و بزرگان کُرد متحد شد و در ۱۲۴۴ق اعلام استقلال کرد. بدرخان در سال های ۱۲۵۲ـ۱۲۵۴ق، حملۀ سپاه عثمانی را دفع کرد و در ۱۲۵۵ق با سلطان عثمانی پیمان صلح بست. وقتی عثمانی ها از ابراهیم پاشای مصری شکست خوردند، بدرخان شورش کرد و دامنۀ نفوذ او تا وان، موصل، ساوجبلاغ (بهاباد)، ارومیه و دیاربکر گسترش یافت. در ۱۲۶۱ق گروهی از نَسطوریان بر بدرخان شوریدند و او نیز به اشغال و غارت مناطق آنان پرداخت و تعدادی را اسیر کرده و به قتل رساند. دولت های اروپایی به منظور پشتیبانی از مسیحیان کردستان به دولت عثمانی اعتراض کردند. سلطان عثمانی به حافظ پاشا مأموریت داد تا بدرخان را به استانبول بیاورد ولی حافظ پاشا شکست خورد. دو سال بعد عثمان پاشا به جنگ بدرخان رفت. بدرخان مدت هشت ماه در دژ آروخ در محاصره بود و سپس همراه دو پسرش اسیر شد. پس از این شکست نخست به وارنای بلغارستان و سپس به کاندیا در جزیرۀ کرت و سرانجام به دمشق تبعید شد. وی مردی متدین و متشرع بود و با ارتشا، راهزنی و بی نظمی در مناطق تحت قلمرو خود به شدت مبارزه می کرد و امنیت و عدالت را در میان همه از جمله مسیحیان برقرار ساخت.