بدرخان پاشا

[ویکی فقه] بَدْرْخان ، یا بدرخان پاشا، (۱۲۱۷- ۱۲۸۵ق /۱۸۰۲- ۱۸۶۸م )رئیس موروثی طایفه بُخْتی در سده چهاردهم و عامل اتحاد امرای کرد برای استقلال از عثمانی ها بود. وی از امرای کرد بود که جنبشی بزرگ بر ضد سلطه ترکان عثمانی در مناطق کردنشین پدید آورد.
بدرخان در ۱۲۱۷ در جزیره، جزیره ابن عمر، مرکز امارت نشین بوتان در خاندانی از قبیله بُختی ِ کُرد (که از سده ۸ق /۱۴م حکومت آن ناحیه را جز در برخی فترت ها در دست داشتند) زاده شد و پس از مرگ پدرش در ۱۲۲۷ق /۱۸۱۲م یا ۱۲۳۷ به امارت نشست و امیر بوتان شد.
پدر ملی گرایی کرد
در سراسر سده سیزدهم /نوزدهم، ملی گرایی (ناسیونالیسم) کرد موازی با شورش دیگر اقوام ساکن در عثمانی، مانند ارامنه و اعراب، حرکت کرد و بدرخان اولین کسی بود که به کشمکش میان عثمانی و امیران کُرد صبغه قومی داد و خواستار حکومت ملی شد، بدین سبب او را پدرِ ملی گرایی کُرد می دانند. در این روزگار جنبش های ملی اقوام مختلف قلمرو عثمانی و از جمله کرد، به موازات کوشش های استقلال طلبانه وارد مرحله نوینی شد و به ویژه سیطره جویی سلطان عبدالحمید، انگیزه کردها را در مبارزه تشدید کرد.
اندیشه سلطنت بر کردستان
بدرخان در اندیشه سلطنت بر کردستان بود، ازینرو در قیام میرمحمد، حاکم امارت سوران، بر ضد عثمانی شرکت نکرد. او، پس از شکست میرمحمد، رهبری قبایل بدوی کرد به مرکزیت جزیره را به عهده گرفت. وی با نوراللّه بیگ امیر هَکاری، محمود خان موکوس، امیر وان، کورحسین، بیگ قارص و آجُره و امیر اردلان متحد شد، و از این قبایل ارتشی سامان داد همچنین با فرستادن هدایای گرانب ها برای روحانیان و کمک به تمام مسلمانانی که توانایی خرید اسلحه نداشتند، آنان را گرد خود جمع کرد. در نیمه اول سده ۱۳ق /۱۹م میرمحمد حاکم امارت سودان (میان زاب بزرگ و مرزهای ایران ) به اندیشه استقلال کردان و متحد ساختن قبایل کرد برآمد و بدرخان را نیز به شرکت در این اتحاد فراخواند؛ اما بدرخان گرچه ظاهراً مخالفتی نکرد و برادر خود را نیز نزد میرمحمد فرستاد، ولی چون خود داعیه استقلال و پیشوایی داشت ، فعالیتی جدی نشان نداد گزارشی حاکی از آن است که میرمحمد در ادامه توسعه قلمرو خود، بوتان را گرفت و بدرخانیه را به اطاعت درآورد. به هر حال ، بدرخان از آغاز حکومت ، برای تحقق استقلال به تکاپوهایی دست زد و عشایر و امرای کردِ وان ، هکاری ، خیزان و چند منطقه دیگر را گرد خود فراهم آورد و به تأسیس برخی کارخانه ها برای ساخت سلاح و باروت دست زد و حتی کسانی را برای فراگیری فنون نظامی به اروپا فرستاد.
اعلام استقلال توسط بدرخان
...