[ویکی فقه] بدایة المجتهد و نهایة المقتصد. بدایة المجتهد و نهایة المقتصد، کتابی در فقه تطبیقی عامّه، تألیف ابوالولیدمحمّدبن احمدبن محمّدبن رشد، معروف به ابن رشد حفید.
مؤلف این کتاب بیش تر به فلسفه شهرت دارد.
انگیزه ابن رشد در تألیف بدایه به گفته خود وی، گردآوردن موارد اتفاق و اختلاف آرای فقها در بابهای مختلف فقه و بیان سبب اختلاف بوده است. چینش بدایة المجتهد به همین منظور، او ابتدا بحثی فشرده درباره مبانی و منابع استنباط فقهی مطرح کرده و جایگاه سنت (قول، فعل و تقریر پیامبر)، قیاس شرعی (شامل قیاس، از راهِ یافتن مشابهتهای دو موضوع؛ و قیاس از راه اثبات مشارکت دو موضوع در علّتی که منشأ حکم شده است) و اجماع را باز شناسانده و درباره الفاظی که در قرآن و سنّت برای بیان احکام به کار رفته است، توضیح داده و به موارد اختلاف فقهای بزرگ و مذاهب فقهی در این مباحث اشاره کرده، آنگاه به بررسی علل پیدایش اختلاف در آرای فقها و مذاهب پرداخته و این علل را در شش مقوله رده بندی کرده است؛ مانند این که گاهی یک لفظ چند معنا دارد و پذیرش هر معنا در حکم فقهی مؤثر است؛ نظیر واژه قُرْء در قرآن که در مسئله عدّه طلاق نقش دارد. اختلاف رأی در مبانی استنباط، اختلاف فهم نسبت به عبارات کتاب و سنّت و وجود دلایل متعارض درباره یک موضوع که احکام متفاوت از آن ها استنباط می شود، از مواردی است که به اختلاف آرای فقهی می انجامد. مقدمه بدایة المجتهد مقدمه فشرده ابن رشد، در واقع برای گویاتر کردن دسته بندی اسباب پیدایش اختلاف بوده است، و این دسته بندی مبنای بررسیها و تعلیمهای او از اختلاف فقهی در سراسر کتاب است؛ مثلاً درباره شماره نمازهای واجب می گوید که ابو حنیفه و پیروان او، بر خلاف سایر فقها، علاوه بر نمازهای پنجگانه، نماز وتر (بخشی از نماز شب) را نیز واجب می دانند، سپس توضیح می دهد که وجود احادیث متعارض منشأ این اختلاف رأی شده است؛ و با ذکر آن احادیث، چگونگی مواجهه فقها با آن ها را تبیین می کند. درباره کمترین تعداد نمازخوان برای برپایی نماز جمعه، با توجه به این که به اتفاق همه فقها این نماز باید به جماعت خوانده شود، می گوید که اختلاف فقها برخاسته از آرای آن ها درباره واژه «جمع» است، و همچنین از این که کمترین عدد «جمع» را باید دو، سه یا چهار دانست، بعلاوه این که آیا امام جماعت در این شمارش ملحوظ می شود یا خیر ابن رشد غالباً به توضیح و تبیین دلایل آرای مختلف بسنده کرده و بندرت در مقام دفاع از یک رأی بوده یا رأی خود را باز گفته است. به همین دلیل، کتاب او را نباید از کتابهای علم الخلاف (از شاخه های فقه) دانست؛ هر چند از بهترین مآخذ مطالعه این موضوع به شمار می رود. محتوای بدایة المجتهد او در این کتاب که شامل ۶۷ مبحث فقهی است و مانند بیش تر منابع فقهی با طهارت آغاز و با مبحث قضا پایان می یابد، فقط به ذکر اقوال و آرای بانیان مذاهب چهارگانه اهل سنت و فقهای این مذاهب نپرداخته، بلکه آرای فقهای مذهب ظاهری، فقهای متقدم بر مذاهب چهارگانه مانند اوزاعی، ابن ابی لیلی و ابوثور و کسانی چون طبری را نیز آورده است. احاطه فقهی مؤلف احاطه فقهی مؤلف و قدرت او در تبیین مطالب، در سراسر کتاب مشهود است و به گفته صفدی این اثر در موضوع خود سودمندترین و از حیث روش نیکوترین کتاب است. بدایة المجتهد در آثار دیگران بدایة المجتهد در آثار برخی مؤلفان به نامهای دیگر شناسانده شده است؛ ابن ابی اُصیبعه آن را نهایة المجتهد ثبت کرده و حاجی خلیفه از آن با عنوان نهایة المجتهد و کفایة المقتصد نام برده و هیچ توضیحی درباره آن نداده است. چاپ بدایة المجتهد این کتاب در دهه های اخیر بارها چاپ شده است. فهرست منابع (۱) ابن ابی اصیبعة، عیون الانباء فی طبقات الاطباء، چاپ نزار رضا، بیروت (بی تا). (۲) ابن رشد، بدایة المجتهد و نهایة المقتصد، چاپ طه ' عبدالرؤوف سعد، بیروت ۱۴۰۹. (۳) مصطفی بن عبدالله حاجی خلیفه، کشف الظنون عن اسامی الکتب و الفنون، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰. (۴) خلیل بن ایبک صفدی، کتاب الوافی بالوفیات، ج ۲، چاپ دیدرینغ، ویسبادن ۱۳۹۴/۱۹۷۴.
انگیزه ابن رشد در تألیف بدایه به گفته خود وی، گردآوردن موارد اتفاق و اختلاف آرای فقها در بابهای مختلف فقه و بیان سبب اختلاف بوده است. چینش بدایة المجتهد به همین منظور، او ابتدا بحثی فشرده درباره مبانی و منابع استنباط فقهی مطرح کرده و جایگاه سنت (قول، فعل و تقریر پیامبر)، قیاس شرعی (شامل قیاس، از راهِ یافتن مشابهتهای دو موضوع؛ و قیاس از راه اثبات مشارکت دو موضوع در علّتی که منشأ حکم شده است) و اجماع را باز شناسانده و درباره الفاظی که در قرآن و سنّت برای بیان احکام به کار رفته است، توضیح داده و به موارد اختلاف فقهای بزرگ و مذاهب فقهی در این مباحث اشاره کرده، آنگاه به بررسی علل پیدایش اختلاف در آرای فقها و مذاهب پرداخته و این علل را در شش مقوله رده بندی کرده است؛ مانند این که گاهی یک لفظ چند معنا دارد و پذیرش هر معنا در حکم فقهی مؤثر است؛ نظیر واژه قُرْء در قرآن که در مسئله عدّه طلاق نقش دارد. اختلاف رأی در مبانی استنباط، اختلاف فهم نسبت به عبارات کتاب و سنّت و وجود دلایل متعارض درباره یک موضوع که احکام متفاوت از آن ها استنباط می شود، از مواردی است که به اختلاف آرای فقهی می انجامد. مقدمه بدایة المجتهد مقدمه فشرده ابن رشد، در واقع برای گویاتر کردن دسته بندی اسباب پیدایش اختلاف بوده است، و این دسته بندی مبنای بررسیها و تعلیمهای او از اختلاف فقهی در سراسر کتاب است؛ مثلاً درباره شماره نمازهای واجب می گوید که ابو حنیفه و پیروان او، بر خلاف سایر فقها، علاوه بر نمازهای پنجگانه، نماز وتر (بخشی از نماز شب) را نیز واجب می دانند، سپس توضیح می دهد که وجود احادیث متعارض منشأ این اختلاف رأی شده است؛ و با ذکر آن احادیث، چگونگی مواجهه فقها با آن ها را تبیین می کند. درباره کمترین تعداد نمازخوان برای برپایی نماز جمعه، با توجه به این که به اتفاق همه فقها این نماز باید به جماعت خوانده شود، می گوید که اختلاف فقها برخاسته از آرای آن ها درباره واژه «جمع» است، و همچنین از این که کمترین عدد «جمع» را باید دو، سه یا چهار دانست، بعلاوه این که آیا امام جماعت در این شمارش ملحوظ می شود یا خیر ابن رشد غالباً به توضیح و تبیین دلایل آرای مختلف بسنده کرده و بندرت در مقام دفاع از یک رأی بوده یا رأی خود را باز گفته است. به همین دلیل، کتاب او را نباید از کتابهای علم الخلاف (از شاخه های فقه) دانست؛ هر چند از بهترین مآخذ مطالعه این موضوع به شمار می رود. محتوای بدایة المجتهد او در این کتاب که شامل ۶۷ مبحث فقهی است و مانند بیش تر منابع فقهی با طهارت آغاز و با مبحث قضا پایان می یابد، فقط به ذکر اقوال و آرای بانیان مذاهب چهارگانه اهل سنت و فقهای این مذاهب نپرداخته، بلکه آرای فقهای مذهب ظاهری، فقهای متقدم بر مذاهب چهارگانه مانند اوزاعی، ابن ابی لیلی و ابوثور و کسانی چون طبری را نیز آورده است. احاطه فقهی مؤلف احاطه فقهی مؤلف و قدرت او در تبیین مطالب، در سراسر کتاب مشهود است و به گفته صفدی این اثر در موضوع خود سودمندترین و از حیث روش نیکوترین کتاب است. بدایة المجتهد در آثار دیگران بدایة المجتهد در آثار برخی مؤلفان به نامهای دیگر شناسانده شده است؛ ابن ابی اُصیبعه آن را نهایة المجتهد ثبت کرده و حاجی خلیفه از آن با عنوان نهایة المجتهد و کفایة المقتصد نام برده و هیچ توضیحی درباره آن نداده است. چاپ بدایة المجتهد این کتاب در دهه های اخیر بارها چاپ شده است. فهرست منابع (۱) ابن ابی اصیبعة، عیون الانباء فی طبقات الاطباء، چاپ نزار رضا، بیروت (بی تا). (۲) ابن رشد، بدایة المجتهد و نهایة المقتصد، چاپ طه ' عبدالرؤوف سعد، بیروت ۱۴۰۹. (۳) مصطفی بن عبدالله حاجی خلیفه، کشف الظنون عن اسامی الکتب و الفنون، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰. (۴) خلیل بن ایبک صفدی، کتاب الوافی بالوفیات، ج ۲، چاپ دیدرینغ، ویسبادن ۱۳۹۴/۱۹۷۴.
[ویکی فقه] بدایة المجتهد و نهایة المقتصد، کتابی در فقه تطبیقی عامّه، تألیف ابوالولیدمحمّدبن احمدبن محمّدبن رشد، معروف به ابن رشد حفید.
مؤلف این کتاب بیش تر به فلسفه شهرت دارد.
انگیزه ابن رشد در تألیف بدایه به گفته خود وی، گردآوردن موارد اتفاق و اختلاف آرای فقها در بابهای مختلف فقه و بیان سبب اختلاف بوده است.
چینش بدایة المجتهد
به همین منظور، او ابتدا بحثی فشرده درباره مبانی و منابع استنباط فقهی مطرح کرده و جایگاه سنت (قول، فعل و تقریر پیامبر)، قیاس شرعی (شامل قیاس، از راهِ یافتن مشابهتهای دو موضوع؛ و قیاس از راه اثبات مشارکت دو موضوع در علّتی که منشأ حکم شده است) و اجماع را باز شناسانده و درباره الفاظی که در قرآن و سنّت برای بیان احکام به کار رفته است، توضیح داده و به موارد اختلاف فقهای بزرگ و مذاهب فقهی در این مباحث اشاره کرده، آنگاه به بررسی علل پیدایش اختلاف در آرای فقها و مذاهب پرداخته و این علل را در شش مقوله رده بندی کرده است؛ مانند این که گاهی یک لفظ چند معنا دارد و پذیرش هر معنا در حکم فقهی مؤثر است؛ نظیر واژه قُرْء در قرآن که در مسئله عدّه طلاق نقش دارد.
اختلاف رأی در مبانی استنباط، اختلاف فهم نسبت به عبارات کتاب و سنّت و وجود دلایل متعارض درباره یک موضوع که احکام متفاوت از آن ها استنباط می شود، از مواردی است که به اختلاف آرای فقهی می انجامد.
مقدمه بدایة المجتهد
مقدمه فشرده ابن رشد، در واقع برای گویاتر کردن دسته بندی اسباب پیدایش اختلاف بوده است، و این دسته بندی مبنای بررسیها و تعلیمهای او از اختلاف فقهی در سراسر کتاب است؛ مثلاً درباره شماره نمازهای واجب می گوید که ابو حنیفه و پیروان او، بر خلاف سایر فقها، علاوه بر نمازهای پنجگانه، نماز وتر (بخشی از نماز شب) را نیز واجب می دانند، سپس توضیح می دهد که وجود احادیث متعارض منشأ این اختلاف رأی شده است؛ و با ذکر آن احادیث، چگونگی مواجهه فقها با آن ها را تبیین می کند.
درباره کمترین تعداد نمازخوان برای برپایی نماز جمعه، با توجه به این که به اتفاق همه فقها این نماز باید به جماعت خوانده شود، می گوید که اختلاف فقها برخاسته از آرای آن ها درباره واژه «جمع» است، و همچنین از این که کمترین عدد «جمع» را باید دو، سه یا چهار دانست، بعلاوه این که آیا امام جماعت در این شمارش ملحوظ می شود یا خیر
ابن رشد غالباً به توضیح و تبیین دلایل آرای مختلف بسنده کرده و بندرت در مقام دفاع از یک رأی بوده یا رأی خود را باز گفته است.
به همین دلیل، کتاب او را نباید از کتابهای علم الخلاف (از شاخه های فقه) دانست؛ هر چند از بهترین مآخذ مطالعه این موضوع به شمار می رود.
محتوای بدایة المجتهد
...
انگیزه ابن رشد در تألیف بدایه به گفته خود وی، گردآوردن موارد اتفاق و اختلاف آرای فقها در بابهای مختلف فقه و بیان سبب اختلاف بوده است.
چینش بدایة المجتهد
به همین منظور، او ابتدا بحثی فشرده درباره مبانی و منابع استنباط فقهی مطرح کرده و جایگاه سنت (قول، فعل و تقریر پیامبر)، قیاس شرعی (شامل قیاس، از راهِ یافتن مشابهتهای دو موضوع؛ و قیاس از راه اثبات مشارکت دو موضوع در علّتی که منشأ حکم شده است) و اجماع را باز شناسانده و درباره الفاظی که در قرآن و سنّت برای بیان احکام به کار رفته است، توضیح داده و به موارد اختلاف فقهای بزرگ و مذاهب فقهی در این مباحث اشاره کرده، آنگاه به بررسی علل پیدایش اختلاف در آرای فقها و مذاهب پرداخته و این علل را در شش مقوله رده بندی کرده است؛ مانند این که گاهی یک لفظ چند معنا دارد و پذیرش هر معنا در حکم فقهی مؤثر است؛ نظیر واژه قُرْء در قرآن که در مسئله عدّه طلاق نقش دارد.
اختلاف رأی در مبانی استنباط، اختلاف فهم نسبت به عبارات کتاب و سنّت و وجود دلایل متعارض درباره یک موضوع که احکام متفاوت از آن ها استنباط می شود، از مواردی است که به اختلاف آرای فقهی می انجامد.
مقدمه بدایة المجتهد
مقدمه فشرده ابن رشد، در واقع برای گویاتر کردن دسته بندی اسباب پیدایش اختلاف بوده است، و این دسته بندی مبنای بررسیها و تعلیمهای او از اختلاف فقهی در سراسر کتاب است؛ مثلاً درباره شماره نمازهای واجب می گوید که ابو حنیفه و پیروان او، بر خلاف سایر فقها، علاوه بر نمازهای پنجگانه، نماز وتر (بخشی از نماز شب) را نیز واجب می دانند، سپس توضیح می دهد که وجود احادیث متعارض منشأ این اختلاف رأی شده است؛ و با ذکر آن احادیث، چگونگی مواجهه فقها با آن ها را تبیین می کند.
درباره کمترین تعداد نمازخوان برای برپایی نماز جمعه، با توجه به این که به اتفاق همه فقها این نماز باید به جماعت خوانده شود، می گوید که اختلاف فقها برخاسته از آرای آن ها درباره واژه «جمع» است، و همچنین از این که کمترین عدد «جمع» را باید دو، سه یا چهار دانست، بعلاوه این که آیا امام جماعت در این شمارش ملحوظ می شود یا خیر
ابن رشد غالباً به توضیح و تبیین دلایل آرای مختلف بسنده کرده و بندرت در مقام دفاع از یک رأی بوده یا رأی خود را باز گفته است.
به همین دلیل، کتاب او را نباید از کتابهای علم الخلاف (از شاخه های فقه) دانست؛ هر چند از بهترین مآخذ مطالعه این موضوع به شمار می رود.
محتوای بدایة المجتهد
...
wikifeqh: نهایة_المجتهد_و_کفایة _المقتصد