خاروانا ( شکل قدیمی اصلی ترکی آذربایجانی: کاروانا ) یکی از بخش های شهرستان ورزقان استان آذربایجان شرقی ایران است. [ ۲] مرکز این بخش، شهر خاروانا است.
• بخش خاروانا
• دهستان ارزیل
• دهستان جوشین
• دهستان دیزمار مرکزی
شهرها: خاروانا
بنابر سرشماری مرکز آمار ایران، جمعیت بخش خاروانای شهرستان ورزقان در سال ۱۳۹۵ برابر با ۱۶۷۵۳ نفر بوده است. [ ۳]
روستاهای این بخش نام های زبان ترکی زیادی را با خود نگاه داشته اند.
ارزیل • آتش خسرو. استرقان • اندرگان • ایری علیا • جوانان گروه • حاجی لار • سهران • سیوان • طرزم • قشلاق حاجیلار • کوراکش • گل آخور • مشاهیر • میوه رود•آستمال • آوان • آوانسر • انویق • بیشک • جعفرآباد • جوشین • چشمگان • سرکش • سقای • علی یار • گل چول • گلو • نگارستان • ینگجه• دستجرد • سونداخر • قره قیه • قشلاق خورشا سفلی • قشلاق خورشا علیا • قشلاق رحیم • قشلاق مرزآباد • کبودگنبد • کلو • کوجان • گوراند • لیلاب • مرزآباد • ملک قضات • میلق • نچق • ورزقان. قشلاق میکاییل
از گذشته های بسیار دور، شهر خاروانا مرکز بخش دیزمار قاراداغ بوده است. حمدالله مستوفی ( ۷۵۰–۶۸۰ ) در صفحه ۱۳۲ کتاب نزهة القلوب منطقه دیزمار را ولایت یکپارچه می داند. او دربارهٔ دیزمار می نویسد: «دیزمار ولایتی است در شمال تبریز کما بیش پنجاه پاره دیه بود و دوزال و کوردشت و قولان و هزار[=هراس که خاروانا از معظمات آن. هوایش معتدل به گرمی و آبش از آن جبال برمی خیزد و فضلابش در ارس می ریزد حاصلش غله و پنبه و انگور و میوه به همه انواع می باشد و پیشتر از همه جا رسد و نوباوه تبریز از آنجا باشدحقوق دیوانش چهل هزار و هشتصد دینار است». [لازم است ذکر شود که در زمان صفویه عشایر پیرعلیلوی رومی، مقدم، بایبردلو، چلبیانلوهای لیلاب، سادات شامی کوه کمر و. . . در منطقه دیزمار در روستاهای نوبنیاد ساکن شدند.
موج دوم مهاجرت از آن سوی ارس در زمان فتحعلی شاه قاجار روی داد که در آن زمان قاجار کرداحمد، عشایر پسیان سهرون و گل آخور، الیاسکانلوهای دیزمار شرقی و. . . در آبادی هایی نوبنیاد ساکن شدند و دیزمار در گذشته نه چندان دور ۱۹۶ آبادی بزرگ و کوچک داشت . در جلد چهارم فرهنگ جغرافیائی ایران جمعیت دیزمار ارسباران ۴۱۲۳۰ نفر و تعداد آبادی های آن ۱۱۲ پارچه گزارش شده است. علاوه بر آن اویلق، اندریان، ایری بالا، کوه کمر، کماربالا، سیه رود، خانه سر، جوشین، علیلر، مردانقم، مزرعهٔ شادی، شرف آباد و… را از آبادی های معروف دیزمار ارسباران معرفی نموده است. اما آنچه مسلم است در زمان نگارش کتاب مزبور ده ها روستای تاریخی دیزمار نظیر قینر، کهل، سار، ایوند، امند، ورکش، کلانکش، گنزنق، اولی کندی، مزرعه، زین آباد، موجمبار، لاری و… که در نزدیکی مرند بویژه تبریز قرار دارند جزو شهرستان های مزبور به حساب آمده است که در حال حاضر پس از ارتقاء شبستر از بخش به شهرستان این روستاها بین شهرستان های تبریز، شبستر و مرند تقسیم شده است.
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلف• بخش خاروانا
• دهستان ارزیل
• دهستان جوشین
• دهستان دیزمار مرکزی
شهرها: خاروانا
بنابر سرشماری مرکز آمار ایران، جمعیت بخش خاروانای شهرستان ورزقان در سال ۱۳۹۵ برابر با ۱۶۷۵۳ نفر بوده است. [ ۳]
روستاهای این بخش نام های زبان ترکی زیادی را با خود نگاه داشته اند.
ارزیل • آتش خسرو. استرقان • اندرگان • ایری علیا • جوانان گروه • حاجی لار • سهران • سیوان • طرزم • قشلاق حاجیلار • کوراکش • گل آخور • مشاهیر • میوه رود•آستمال • آوان • آوانسر • انویق • بیشک • جعفرآباد • جوشین • چشمگان • سرکش • سقای • علی یار • گل چول • گلو • نگارستان • ینگجه• دستجرد • سونداخر • قره قیه • قشلاق خورشا سفلی • قشلاق خورشا علیا • قشلاق رحیم • قشلاق مرزآباد • کبودگنبد • کلو • کوجان • گوراند • لیلاب • مرزآباد • ملک قضات • میلق • نچق • ورزقان. قشلاق میکاییل
از گذشته های بسیار دور، شهر خاروانا مرکز بخش دیزمار قاراداغ بوده است. حمدالله مستوفی ( ۷۵۰–۶۸۰ ) در صفحه ۱۳۲ کتاب نزهة القلوب منطقه دیزمار را ولایت یکپارچه می داند. او دربارهٔ دیزمار می نویسد: «دیزمار ولایتی است در شمال تبریز کما بیش پنجاه پاره دیه بود و دوزال و کوردشت و قولان و هزار[=هراس که خاروانا از معظمات آن. هوایش معتدل به گرمی و آبش از آن جبال برمی خیزد و فضلابش در ارس می ریزد حاصلش غله و پنبه و انگور و میوه به همه انواع می باشد و پیشتر از همه جا رسد و نوباوه تبریز از آنجا باشدحقوق دیوانش چهل هزار و هشتصد دینار است». [لازم است ذکر شود که در زمان صفویه عشایر پیرعلیلوی رومی، مقدم، بایبردلو، چلبیانلوهای لیلاب، سادات شامی کوه کمر و. . . در منطقه دیزمار در روستاهای نوبنیاد ساکن شدند.
موج دوم مهاجرت از آن سوی ارس در زمان فتحعلی شاه قاجار روی داد که در آن زمان قاجار کرداحمد، عشایر پسیان سهرون و گل آخور، الیاسکانلوهای دیزمار شرقی و. . . در آبادی هایی نوبنیاد ساکن شدند و دیزمار در گذشته نه چندان دور ۱۹۶ آبادی بزرگ و کوچک داشت . در جلد چهارم فرهنگ جغرافیائی ایران جمعیت دیزمار ارسباران ۴۱۲۳۰ نفر و تعداد آبادی های آن ۱۱۲ پارچه گزارش شده است. علاوه بر آن اویلق، اندریان، ایری بالا، کوه کمر، کماربالا، سیه رود، خانه سر، جوشین، علیلر، مردانقم، مزرعهٔ شادی، شرف آباد و… را از آبادی های معروف دیزمار ارسباران معرفی نموده است. اما آنچه مسلم است در زمان نگارش کتاب مزبور ده ها روستای تاریخی دیزمار نظیر قینر، کهل، سار، ایوند، امند، ورکش، کلانکش، گنزنق، اولی کندی، مزرعه، زین آباد، موجمبار، لاری و… که در نزدیکی مرند بویژه تبریز قرار دارند جزو شهرستان های مزبور به حساب آمده است که در حال حاضر پس از ارتقاء شبستر از بخش به شهرستان این روستاها بین شهرستان های تبریز، شبستر و مرند تقسیم شده است.
wiki: بخش خاروانا