بختیاری

.
در کتیبه های تپتی هومبان اینشوشیناک شاه عیلام در قرن هفت قبل ازمیلاد، از پیروزی هایی بزرگ بر سرزمین شریر ( پارس ) و بر مردم#لالاریپ در شمال عیلام یاد کرده
.
سناخریب شاه آشور در نبرد با عیلام به قومی باستانی بنام#بروختیاری ( بختیاری ) در شمال عیلام اشاره می کند. واژه#بوکتی در متون سنگ نگاره باستانی مالمیر یا ایذه آمده که صورتی تغییریافته از بخدی یا بختیاری است
.
محمدبن جریر طبری درکتاب الرسل والملوک که درقرن سوم هجری نگاشته به تفصیل از مبارزات اردشیرساسانی با اردوان اشکانی سخن گفته و در ضمن شرح وقایع، اطلاعات جغرافیایی مفیدی در دسترس خوانندگان قرار می دهد و از#لرویر ( نام موضعی در فارس ) و لُرستان نام می برد که این مطلب دوباره درکتاب "جغرافیای تاریخی ایران زمین" اثر؛ فریدون آورزمانی، صفحه سی وهفت، آمده است
.
دکترصدیق صفی زاده درکتاب "پیران و مشاهیر اهل حق" صفحه57، می نویسد: تمام یاران بهلول ماهی از مشاهیر اهل_حق درقرن دوم هجری تماماً لُر و اهل لُرستان بودند مانند: بابا لُره لُرستانی ( زهی سعادتا که نام لُر دوبار در نامت تکرار شود ) ، بابا نجوم لُرستانی، بابا رجب لُرستانی، بابا حاتم لُرستانی و تا شاه خوشین لُرستانی که متولد کوه_یافته چگنی است. درلغت نامه دهخدا، ذیل نام بابک_خرم_دین، صفحه۳۸۴۸، از حمایت مردم لُر از قیام بابک خرمدین صحبت شده و آمده که طرفداران بابک در لرستان هم بوده اند. مِقْدَسی درکتاب اَلْبَدْءُ وَالتّاریخ ( ۳۵۵ ه‍. ق ) ، صفحه۵۴، از پیروان بابک خرمدین در لُرستان بخوبی یاد می کند حمدالله مستوفی درتاریخ گزیده صفحه۵۴۰، سابقه حکومت لران را به تاریخ سنه_ثلاث_مایه ( سال سیصدهجری ) می رسد یعنی لران قبل از سال سیصدهجری در قلمرو کنونی خود ساکن بوده اند
.
اصطخری جغرافیدان قرن سوم، درکتاب"مسالک الممالک" صفحه نود وسه، از لُر نام می برد و در صفحه نود ونُه، از لُردگان نام می برد در صفحه صدو سه، از#رود_مسن ( ممسنی ) که از#لورجان به سرزمین فارس می رود، نام می برد
.
درقرن سه، #مسعودی درکتاب التنبیه والاشراف صفحه هشتادو پنج و هم درکتاب مروج الذهب، صفحه چهارصدو هشتاد، گروه های ایرانی ساکن در زاگرس را نام می برد او از #لُریه ( لُریه منتسب به لُر است چنانکه ترکیه منتسب است به تُرک ) نام می برد
#لران #لرستان
.
مسعودی گروه های ایرانی ساکن در زاگرس را اینگونه معرفی می کند: بازنجان، شوهجان، شاذنجان، نشاوره، بوذیکان، #لُریه ( لُریه منتسب به لُر است چنانکه ترکیه منتسب است به تُرک ) ، جورقان ( گوران ) ، #بارسیان ( فارس ) ، جلالیه، مستکان، جابارقه، جروغان، کیکان، ماجردان و هذبانیه نام می برد که برخی از این گروهها همچون لُرها، جورقان ( گوران ) و فارسها، امروزه نیز وجود دارند و مناطق مورد سکونتشان معلوم است
.
درتاریخ الکامل ابن اثیر، صفحه پنج هزارو چهارصدو نودو هشت، از حضور قوم لُر در حوادث سال چهارصدو پنج هجری صحبت شده و در جلد سیزده الکامل، صفحه پنج هزارو هفتصدو هفتادو نُه، ذیل حوادث سال چهارصدو سی ونُه هجری از قوم لُر نام می برد
.
حمدالله مستوفی درتاریخ گزیده، صفحه چهارصدو یازده، از اتحاد لُران و دیلمیان در قرن چهار صحبت کرده و گفته لران و دیلمیان در#ارجان با نیروهای یاقوت جنگیدند و ایلی بنام#لُر_دشمن_زیاری در کُهگیلویه وجود دارد که نام آن یادآور اتحاد لران با دیالمه بر ضد آل زیار است
.
ابن اسفندیار درقرن پنج، درکتاب تاریخ طبرستان، جلد دو، صفحه پنج، می نویسد: #لُرها در سپاه آل بویه بودند. میترا مهرآبادی در تاریخ سلسله زیاری، صفحه صدو نُه، می نویسد: لُرها متحد آل بویه و جزء سپاهیان آل بویه بودند. دکتر پروین ترکمنی آذر، درکتاب دیلمیان در گستره تاریخ ایران، صفحه دویست وبیست وهشت، از لُرها به عنوان حامی و سپاهیان آل بویه اسم می برد
.
درتاریخ ادبیات ایران، جلد یک، صفحه دویست وشصت وهفت، از #بختیاری شاعر دوره آل بویه اسم برده و دکتر احمدحلمی در دولت سلجوقیان، صفحه دویست وبیست، از کوشکی و #بختیاری به عنوان شاعران دوره آل بویه نام می برد. کوشکی و بختیاری دو ایل کهن قوم لُرند
.
ناصرخسرو درقرن چهار در سفرنامه اش صفحه صدو شصت وپنج، از#لُردغان یا لُردگان که درمنطقه بختیاری است و نام لُر را در ترکیب دارد اسم می برد. دکترایرج افشار درکتاب "پژوهش در نام شهرهای ایران"، ذیل نام لُردگان می نویسد: لُردگان در لغت به معنی، محل و زیست لُرها است

در کتیبه های تپتی هومبان اینشوشیناک شاه عیلام در قرن هفت قبل ازمیلاد، از پیروزی هایی بزرگ بر سرزمین شریر ( پارس ) و بر مردم #لالاریپ ( لرستان ) در شمال عیلام یاد کرده است
سناخریب شاه آشور در نبرد با عیلام به قومی باستانی بنام #بروختیاری ( بختیاری ) در شمال عیلام اشاره می کند. واژه #بوکتی در متون سنگ نگاره باستانی مال میر یا ایذه آمده که صورتی تغییریافته از بخدی یا بختیاری است
محمدبن جریر طبری درکتاب الرسل والملوک که درقرن سوم هجری نگاشته به تفصیل از مبارزات اردشیرساسانی با اردوان اشکانی سخن گفته و در ضمن شرح وقایع، اطلاعات جغرافیایی مفیدی در دسترس خوانندگان قرار می دهد و از #لرویر ( نام سلسله محلی ) و لُرستان نام می برد که این مطلب دوباره درکتاب "جغرافیای تاریخی ایران زمین" اثر؛ فریدون آورزمانی، صفحه ۳۷ ، آمده است
دکترصدیق صفی زاده درکتاب "پیران و مشاهیر اهل حق" صفحه 57، می نویسد: تمام یاران بهلول ماهی از مشاهیر اهل_حق درقرن دوم هجری تماماً لُر و اهل لُرستان بودند مانند: بابا لُره لُرستانی ( زهی سعادتا که نام لُر دوبار در نامت تکرار شود ) ، بابا نجوم لُرستانی، بابا رجب لُرستانی، بابا حاتم لُرستانی و تا شاه خوشین لُرستانی که متولد کوه_یافته چگنی است. درلغت نامه دهخدا، ذیل نام بابک خرم دین، صفحه ۳۸۴۸، از حمایت مردم لُر از قیام بابک خرمدین صحبت شده و آمده که طرفداران بابک در لرستان هم بوده اند
مِقْدَسی درکتاب اَلْبَدْءُ وَالتّاریخ ( ۳۵۵ ه‍. ق ) ، صفحه ۵۴، از پیروان بابک خرمدین در لُرستان بخوبی یاد می کند حمدالله مستوفی درتاریخ گزیده صفحه ۵۴۰، سابقه حکومت لران را به تاریخ سنه ثلاث مایه ( سال ۳۰۰ هجری ) می رسد یعنی لران قبل از سال سیصدهجری در قلمرو کنونی خود ساکن بوده اند
اصطخری جغرافیدان قرن سوم، درکتاب"مسالک الممالک" صفحه ۹۳ ، از لُر نام می برد و در صفحه ۹۹ ، از لُردگان نام می برد در صفحه ۱۰۳ ، از #رود_مسن ( ممسنی ) که از#لورجان به سرزمین فارس می رود، نام می برد
.
درقرن سه، #مسعودی درکتاب التنبیه والاشراف صفحه ۸۵ و هم درکتاب مروج الذهب، صفحه ۴۸۰ ، گروه های ایرانی ساکن در زاگرس را نام می برد او از #لُریه نام می برد

مورخ قرن سه هجری در فهرست قبایل ایرانی از قبیله لُریه که به لُران ساکن بلاداللر مرتبط باشد نام می برد یاقوت حموی در قرن۶هجری از قوم لُر که بین اصفهان و اهواز زندگی می کنند نام می برد و ناحیه ای که درآن سکنا دارند را بلاد اللر یا لرستان نامیده است. ابراهیم فاروقی در فرهنگ ابراهیمی ذیل واژه لُر می نویسد: لُر�بالضم لام، نوعی از اصل مردم ( منظور نام قوم لُر است ) لور: با واو فارسی نام شهری و آنرا لر نیز گویند و اصل مردم و جغرافیاست. درکتاب بستان السیاحه اثر زین العابدین شیروانی صفحه۵۵۲ آمده: لُر به ضم لام طایفه ای است معروف و اُمتی بسیار و قومی بی شمارند و مشتمل هستند بر طوایف فراوان و قبایل بی پایان، راقم لُر بسیار دیده و به صحبت ایشان رسیده است عموماً شیعی مذهب اند و شجاع و دلیر و مهمان دوست و غریب نواز و در آن شیوه ممتازند و لُرستان دو ملک است یکی لُرستان بزرگ و یکی لُرستان کوچک و هر دو محتوی است بر بلاد چند و نواحی عالم پسند و جبال سخت و جنگل های پر درخت و چشمه های خوشگوار و هوای سازگار همگی از اقلیم چهارم. در دائرةالمعارف فارسی اثر دکتر غلامحسین مصاحب، جلد دو، صفحه ۲۴۸۸ آمده: لُر lor عنوان عمومی شعبه ای از طوایف ایرانی که غالباً در بلاد غرب و جنوب غربی ایران سکونت دارند. در فرهنگ لغت عمید، صفحه ۸۹۱ لُر به معنای کام، مراد و مطلب و نام یکی از اقوام بزرگ ایران که بیشتر در غرب و جنوب غربی ایران سکونت دارند اشاره شده است . درفرهنگ لغت نفیسی ( دکتر علی اکبر نفیسی ) چاپ۱۳۴۳، جلد۴، صفحه۲۹۵۸، در معنای واژه لُر آمده که نام قومی کثیر و عظیم از ایرانیان که در غرب و جنوب غربی ایران سکونت دارند و نام دو ولایت بزرگ یکی لُربزرگ و دیگری لُرکوچک که اکنون به لُرستان شهرت دارد و به معنای کام و توان و مراد و مطلوب هم آمده است. دکتر رضاشعبانی درکتاب تاریخ تحولات ایران در دوره افشاریه و زندیه درصفحه۱۱۵ درباره وجه تسمیه واژه لُر می نویسد: صرف نظر از نام قوم بزرگی از ایرانیان، معنی واژه لُر تقریباً در تمام فرهنگ های فارسی یکسان ثبت شده: کام، توان، مراد و مطلوب هم گفته شده است ( لغت نامه دهخدا؛ ذیل واژه لُر ) . نصرت شیروانی درکتاب آئینه نام های ایرانی صفحه۱۵۲، می نویسد: لُر به معنی کام، مراد و آرزو است و لُر از اقوام ایرانی است که در غرب و جنوب غربی ایران ساکن هستند و لورا نام صورتی فلکی است و لورا نام محلی در دامنه کوه البرز است. دکترحسن انوری در فرهنگ نوجوان صفحه۸۳۱ می نویسد: لُر به ضم لام، قومی است که در جنوب غربی ایران زندگی می کند و لُر ( اسم، صفت ) به هر یک از افراد این قوم می گویند. در فرهنگ جعفری اثر محمدمقیم تویسرکانی صفحه۴۰۸ آمده: لُر به وزن پُر طایفه ای اند مشهور و به معنی توان، کام، مراد و نام ایالت و شهری کهن نیز آمده است. در فرهنگ نامه فارسی اثر غلامحسین صدری، جلد سوم، صفحه۲۳۷۳، آمده: لُر ( lor ) از قوم های بومی ایران که در غرب و جنوب غربی سکونت دارند و نیز به معنی مراد و مقصود است. در فرهنگ روز سخن اثر دکترحسن انوری صفحه۱۰۵۶ آمده: لُر نام قومی از اقوام ایرانی که در جنوب غربی ایران ساکن هستند. در فرهنگ لغت دهخدا، بخش حرف لام، لُر نام قبیله ای از ایرانیان و نیز به معنای بی آلایش و سلیم نفس نیز آمده است. در دانشنامه عمومی، لُر را از جماعت بزرگ ایران، شیعه مذهب و آریایی نژاد که بیشتر در جنوب غربی ایران سکنی دارند و به معنی سلیم نفس و بی پیرایه است. در دانشنامه آزاد فارسی، لُر قوم بزرگ ایرانی که بومی زاگرس است و جغرافیای نواحی لُرنگین همانند قوس عریضی از سواحل خلیج فارس در حوالی بوشهر شروع شده و پس از عبور از لُربزرگ یعنی کهگیلویه و بختیاری در منتهی الیه شمالی لُرکوچک یعنی استانهای لُرستان وایلام پایان می یابد. دکتریعقوب احمدی درکتاب جامعه شناسی ایلات صفحه۱۲۶ می نویسد: لُرها از اقوام باستانی و بسیار قدیمی در ایران هستند شهر تاریخی لور که جغرافیدانان اسلامی درباره آن بحث کردند و صحرای لور در شمال خوزستان و محل های دیگری مثل لیر در جندی شاپور و لیراوی در کهگیلویه یا لردگان که یاقوت حموی از آن نام می برد در سیمره نیز محلی بنام لورت وجود دارد و به جنوب ایلام دهلُران می گویند و لُرده نام منطقه ای در بوشهر است یاقوت حموی درباره لران می گوید در بین اصفهان و اهواز زندگی می کنند و محل این قبایل را بلاد اللور یا لُرستان می نامد. در زرقام فارس محله ای بنام لُرا ( لرها ) وجود دارد. در خلجستان تفرش منطقه ای بنام لُرمله ( لر محله ) هست. در سیرجان کرمان ایل بزرگ و لُرتباری بنام لُری، سکنا دارد. دکتر ایرج افشار درکتاب مقدمه ای بر شناخت ایلها، صفحه۳۷۲ می نویسد: لران قدیمی ترین قبایل آریایی ایران هستند که از روزگاران کهن در غرب و جنوب غرب ایران ساکن بودند. محبوبه طهرانی درکتاب کریم خان زند صفحه۳۹ می نویسد: مناطقی که ایلات لُر ساکن بودند از زمان های قدیم یعنی قبل از مهاجرت آریایی ها مسکونی بوده و با ورود آریایی ها و مهاجرت به این مناطق جایگزین آنان شده اند لُرستان به دو بخش لُربزرگ و لُرکوچک تقسیم می شود بخش لُرکوچک در زمان صفویه از اهمیت ویژه ای برخوردار بود که شامل نواحی بین همدان و شوش از یکطرف و اصفهان و خوزستان از طرف دیگر می شد در واقع می توان لُران را یکی از طوایف بزرگ ایرانی به حساب آورد که در بخش وسیعی از فلات ایران استقرار دارند واژه لُر نیز در فرهنگ های فارسی به معنای کام، مراد و مطلوب آمده که البته منظور ما از این کلمه اشاره به نام طایفه ای بزرگ از ایرانیان است. درکتاب تفصیل عساکر فیروزی که زمان صفویه نوشته شده آمده: لرها ۱۱۸جماعت اند و در چهار شاخه بزرگ فیلی، بختیاری، ممسنی، لک و زند با یکدیگر درآمیخته اند. سعیدشادابی درکتاب فرهنگ مردم لرستان، صفحه۱۷ می نویسد: لُر ( Lor ) در زبان فرانسه به معنی فرهنگ است و در انگلیسی ( Lore ) یعنی علم، دانش و دانستنی ها که در گذشته های دور دانشمندان و علمای اروپا را به نام لُرد خطاب می کردند. در زبان آلمانی لُرن ( Lorn ) یعنی یادگیری. مهدی وزین افضل درتاریخ جهان باستان، صفحه۹۴ می نویسد: لُرد کلمه ای آلمانی است که به زمینداران بزرگ و اشراف اطلاق می شده است. در اروپا واژه Valorous یعنی دلیر و Valour یعنی دلیری. در فرهنگ انگلیسی آذین و فرهنگ حَییم صفحه۳۵۸ نیز lore به معنی علم و دانستنی است. در فرهنگ انگلیسی استاندارد صفحه۴۱۱ نیز lore به معنای علم و دانستنی است. در فارسی نیز لُر lor به ضم لام را به معنی مراد، مقصود و مطلوب معنی کردند که هر انسانی نیز آرزویی جزء دانش و فرهنگ نمی تواند داشته باشد. برخی پژوهشگران لر را یک واژه عیلامی می دانند و لور یک شهر باستانی مربوط به سلسله سیماشکی عیلام در چهارهزار سال پیش بوده و جورج کامرون درکتاب سرزمینی که چندان دور نیست می نویسد: لور شهری بین سیمشک در لرستان و آوان درخوزستان بوده و دکترایرج افشار درکتاب پژوهش در نام شهرهای ایران صفحه۱۱۲ می نویسد: شهر لور قدمتش به دوره اشکانی می رسد و اصطخری و مقدسی در آثار خود از آن به آبادانی یاد کردند. مسعودی مورخ قرن۳ هجری هم درکتاب مروج الذهب، صفحه۴۸۰ و هم در التنبیه والاشراف صفحه۸۵، از قوم لُر نام می برد و گروه های ایرانی را اینگونه معرفی می کند: بازنجان، شوهجان، شاذنجان، نشاوره، بوذیکان، لُریه ( لُر ) ، جورقان، بارسیان، جلالیه، مستکان، جابارقه، جروغان، کیکان، ماجردان و هذبانیه نام می برد که برخی از این گروهها همچون لُرها، جورقان ( گوران ) و فارسها، امروزه نیز وجود دارند و مناطق مورد سکونتشان معلوم است. ابن فضل الله درکتاب مسالک الابصار ساکنان جبال ( زاگرس ) را چهار گروه: کُرد، لُر، شول و شبانکاره تقسیم کرده و مینویسد: لُرها دارای طوایف بسیار و جمعیت زیادی اند و در سرزمین های مختلف پراکنده اند آنان دارای حکومتند و مردمی قدرتمند و صادقند. ابوسعد سمعانی درکتاب الانساب، اصطلاح لرستان را برای نواحی بین اصفهان و اشتر ( الشتر ) و خوزستان بکار برده است. درکتاب منتقلة الطالبیة اثر ابراهیم بن طباطبای اصفهانی از لُرستان بنام بلاد_لر یاد کرده است . یاقوت حموی درکتاب مُعجم البُلدان می نویسد: لُرها مردمانی اند که میان اصفهان و خوزستان زندگی می کنند و به سرزمین شان بلاد لُر یا لُرستان می گویند. ابن بطوطه مراکشی از مناطق لُرنشین از جمله ایذه مرکز اتابک لُربزرگ دیدار کرده و از آن با عنوان بلاد اللُر نام برده است . احمد مَقریزی درکتاب درر العقود هنگام ذکر بروجرد، آنرا جزء بلاد لُر خوانده است. احمد مَقریزی درکتاب خطط، جلد۲، ولایات لُر یا لُرستان را که شامل مجموعه ای از ولایتها و نواحی گسترده بوده را ذکر کرده است . ابن تغری بردی در المنهل الصافی، جلد۴، بلاد لُر یا سرزمین لرستان را ناحیه ای وسیع، آباد و پرثمر دانسته است . حمدالله مستوفی در تاریخ گزیده، صفحه۵۳۸، قدمت حضور لُرها و حکومت آنها را به قرن سوم ( سنه ثلاث مائه=سیصد هجری ) می رساند. تاریخ وَصّاف قدیم ترین منبع دربارهٔ ایلخانان در صفحه۲۰۰، لُربزرگ و لُرکوچک را سرزمین های می داند که طوایف لُر در آن می زیستند. رشیدالدین فضل الله همدانی درکتاب جامع التواریخ که قرن۶ نوشته در جلد۲، صفحه۷۰۰، دقیقاً عبارت بلاد لرستان را ذکر می کند. درتاریخ جهانگشای جوینی که قرن۶ نوشته شده صفحه۱۸۹، از ایالات معتبر: خراسان، عراق، لرستان و آذربایجان نام می برد. عربشاه درکتاب عجائب المقدور، صفحه۶۰، می نویسد: لُرستان ناحیتی آبادست که مجاور همدان و نزدیک عراق عرب و آذربایجان است ( به گستردگی لُرستان و همسایگی با همدان و عراق و آذربایجان توجه کنید که آن زمان حدود و ثغور لرستان چه بود و نامی از استانها و اقوام من درآوردی امروزی نبوده است ) در صفحه۶۱، اصطلاح ولایات لرستان و بلاد لرستان را ذکر می کند. کلمه بلاد در ترکیب اسماء امکنه برای افاده مفهوم مملکت و کشور بکار می رود، مثلاً بلادالعرب به عربستان و بلادالروم به مملکت رومیان اطلاق می شود. مولوی در قرن۷ در کلیات شمس تبریزی صفحه۱۴۴۸ به مملکت لُرستان اشاره می کند: گر شام و گر عراق و گر لُرستان _ روشن شده زان چهره چون نورستان. آنچنان که در بیت ذکر شده مولانا آمده لُرستان در این سده ایالتی پر رونق و پر آوازه و هم مرتبه با شام و عراق بوده است. در کلیات سعدی صفحه۵۸۶ در رباعی شماره۷۷ پاکی قوم لُر را ستوده: هرچند که هست عالم از خوبان پُر _ شیرازی و کازرونی و دشتی و لُر. مجدخوافی نویسنده روضه خلد در قرن۸ در اشاره به قوم لُر می گوید: گر شکم خویش کنی نیم پُر _ قحط بر آری ز نواحی لُر. محمدبن جریر طبری درکتاب الرسل والملوک جلد۲، صفحه۵۸۱ که در قرن سوم هجری نگاشته ، به تفصیل از مبارزات اردشیر ساسانی با اردوان اشکانی و سقوط اشکانیان سخن گفته و در ضمن شرح وقایع، اطلاعات جغرافیایی مفیدی نیز در دسترس خوانندگان قرار می دهد و از لرویر ( نام موضعی در فارس ) و لُرستان نام می برد که این مطلب دوباره درکتاب "جغرافیای تاریخی ایران زمین" اثر؛ فریدون آورزمانی، صفحه۳۷، آمده است. دکتر آرتور کریستَنسِن درکتاب "ایران در زمان ساسانیان" صفحه۱۰۹، از لورویر نام می برد. علیرضا شاپور شهبازی درکتاب "تاریخ ساسانیان" صفحه۹۶، از لُرویر نام می برد. ملک الشعرای بهار درکتاب "سبک شناسی" صفحه۱۶۴، از محلی بنام لُرویر در فارس نام می برد. در لغت نامه دهخدا《حرف لام》صفحه۱۷۸، از لُرویر بنام موضعی در فارس در عهد اردشیر بابکان نام می برد. درکتاب قصه حمزه یا حمزه نامه که در مورد شخصیت حمزه بن عبدالله است که در قرن دوم هجری در سیستان می زیسته و قیامهایی علیه هارون الرشید خلیفه عباسی داشته است نام لرستان و لر درصفحه۱۸۸ آمده است. دکترصدیق صفی زاده درکتاب "پیران و مشاهیر اهل حق" صفحه۵۷، می نویسد: تمام یاران بهلول ماهی از مشاهیر اهل حق درقرن دوم هجری تماماً لُر و اهل لُرستان بودند مانند: بابا لُره لُرستانی ( زهی سعادتا که نام لُر دوبار در نامت تکرار شود ) بابانجوم لُرستانی، بابارجب لُرستانی، باباحاتم لُرستانی و تا شاه خوشین لُرستانی، تا خان الماس لُرستانی، تا طاهره لُره و فاطمه لُره و. . . در لغت نامه دهخدا، ذیل نام بابک خرمدین، صفحه۳۸۴۸، از حمایت مردم لُر ( لُره ) از قیام بابک خرمدین صحبت شده است و آمده که طرفداران بابک در لرستان هم بوده اند. مطهربن طاهر مِقْدَسی درکتاب اَلْبَدْءُ وَالتّاریخ ( نوشته ۳۵۵ ه‍. ق ) ، صفحه۵۴، از پیروان بابک خرمدین درلُرستان بخوبی یاد می کند: از آنان کسانی را در سرزمین شان ماسبذان و مهرجان قذق ( در لُرستان ) دیدیم آنان را در کمال پاکیزگی و طهارت و مردمداری و نرم خویی یافتیم و اهل نیکی. در اَلْبَدْءُ وَالتّاریخ، جلد۳، صفحه۱۲۲، آمده: ماسبذان و مهرجان قذق، بخشی از ولایت لُرستان است. ابواسحاق ابراهیم بن محمد اصطخری جغرافیدان قرن سوم، درکتاب "مسالک الممالک" صفحه۹۳، از لُر نام می برد و در صفحه۹۹، از لُردگان نام می برد در صفحه۱۰۳، از رود_مسن ( ممسنی ) که از لورجان به سرزمین فارس می رود، نام می برد. این مطلب دوباره در جغرافیای تاریخی فارس، اثر؛ پاول شوارتس صفحه۵۶، آمده است. یاقوت حموی ( متولد ۵۷۴قمری ) در مُعجم البُلدان صفحه۱۶، می نویسد: لُرها در سرزمین حدفاصل اصفهان تا اهواز سکونت دارند و به سرزمین آنان بلاد لُر یا لُرستان می گویند. یاقوت حموی در برگزیده مشترک، صفحه۱۰۹، می نویسد: شاپورخواست ( خرم آباد ) شهر و دژ بنامی است در کوه های لُر. در تاریخ الکامل ابن اثیر، صفحه۵۴۹۸، از حضور قوم لُر در حوادث سال ۴۰۵هجری صحبت شده است. در جلد۱۳ الکامل، صفحه۵۷۷۹، ذیل حوادث سال ۴۳۹هجری از قوم لُر نام می برد. حمدالله مستوفی درتاریخ گزیده، صفحه۴۱۰، از اتحاد لُران و دیلمیان درقرن چهار صحبت کرده و گفته لران و دیلمیان در ارجان با نیروهای یاقوت جنگیدند و ایلی بنام لُر دشمن زیاری در کُهگیلویه وجود دارد که نام آن یادآور اتحاد لُران با دیالمه بر ضد آل زیار است. ابن اسفندیار درقرن پنج، درکتاب تاریخ طبرستان، جلد دو، صفحه۵، می نویسد: لُرها در سپاه آل بویه بودند. میترا مهرآبادی درتاریخ سلسله زیاری، صفحه۱۰۹، می نویسد: لُرها متحد آل بویه و جزء سپاهیان آل بویه بودند. دکترپروین ترکمنی آذر، درکتاب دیلمیان در گستره تاریخ ایران، صفحه۲۲۸، از لُرها به عنوان حامی و سپاهیان آل بویه اسم می برد. در تاریخ ادبیات ایران، جلد یک، صفحه۲۶۷، از بختیاری شاعر دوره آل بویه اسم برده است. دکتراحمدحلمی در دولت سلجوقیان، صفحه۲۲۰، از کوشکی و بختیاری به عنوان شاعران دوره آل بویه نام می برد. ناصرخسرو در قرن چهار در سفرنامه اش صفحه۱۶۵، از لُردغان یا لُردگان که درمنطقه بختیاری است و نام لُر را در ترکیب دارد اسم می برد. دکتر ایرج افشار درکتاب "پژوهش در نام شهرهای ایران"، ذیل نام لُردگان می نویسد: لُردگان در لغت به معنی، محل و زیست لُرها است. در رساله اخوان الصفا در قرن چهار، از فردی بنام ابی نصر محمدبن منصور ممسنی نام برده است . در مجمع الانساب شبانکاره صفحه۱۵۱، از کی قباد بن لورجاه به عنوان ملوک قدیمی شبانکاره نام می برد. همچنین در صفحه۲۰۷، از فردی بنام ابوالحسن که تا سال ۵۰۴هجری، حاکم منطقه لُربزرگ بوده اسم می برد و از پدرش ابرک به عنوان امیر لُر که امارت منطقه لُربزرگ را داشته نام برده است. درتاریخ الکامل ابن اثیر آمده که فردی بنام هزاراسپ ( با اتابک هزاراسپ اشتباه نشود ) نام برده که تا حوادث سال ۴۶۵هجری نام وی ذکر شده و فردی با نفوذ و قدرتمند که داماد سلطان طغرل موسس سلسله سلجوقی بوده است. وی فرزند بنگیر بوده که آغاز حکومتش از سال ۴۰۵هجری بوده، بنگیر فرزند ابوالحسن و ابوالحسن فرزند عیاض بوده است. بر این اساس شروع خلافت این خاندان را میتوان نیمه دوم قرن چهار حدس زد. درکتاب مسالک الابصار فی ممالک الامصار اثر؛ ابن فضل الله العمری که خود اهل شام است در جلد سوم و در ذکر مملکت جبال ( زاگرس ) آمده که ساکنان جبال چهار قوم اند: اول کُرد، دوم لُر، سوم شول و چهارم شبانکاره. در صفحه۲۰۷، در ذکر مردم لُر آمده که طوایفی از لُرها در شام و مصر پراکنده اند بنابراین چون مردمان کُرد و لُر از متحدان آل بویه بودند می توان گفت گروه های از اقوام کُرد و لُر در معیت یکدیگر به شام و مصر رفته اند کمااینکه صلاح الدین ایوبی متولد تکریت عراق است ولی مقر حکومتش در مصر بود. جابجایی های جمعیتی توسط حکومت های وقت امری طبیعی بود چنانکه درفارسنامه ابن بلخی در صفحه۱۶۸ آمده: عضدالدوله دیلمی، کُردها را از حدود اصفهان به فارس آورد یا عضدالدوله دیلمی، قومی از عرب را از شام بیاورد و در توج ( میان کازرون و گناوه ) اسکان داد. پس جابجایی ایلات و طوایف در دوره آل بویه مسبوق به سابقه قبلی بوده و چیز شاذ و عجیبی نیست. طبیعی است که متحدان آل بویه که حامی حکومتشان بودند در قلمروی تحت کنترل جابجا شوند. درمسالک الابصار فی ممالک الامصار صفحات۲۰۷ تا۲۰۹ آمده که صلاح الدین ایوبی بەدلیل ترس و وحشتی که از چابکی و چالاکی لُرها داشت دستور داد آنان را قتل عام کنند. در صفحه۲۱۰ نکته ای آمده که به طورکلی اهل شام بودن لُرها را به کلی رد می کند. العمری که خود اهل شام است ابتدا می گوید آنان ( لُرها ) در سرزمین خود نیرومند هستند و در ادامه می گوید لُرها عادات خود را《در سرزمین ما》ترک نکرده اند. العمری سرزمین اصلی لُرها را همان جبال ( زاگرس ) دانسته و آنان را غیربومی در شام معرفی می کند. قاضی احمدغفاری در تاریخ جهان آرا، صفحه۱۶۹، می نویسد: فتح الدین فضلویه که جد پانزدهم اتابک یوسف شاه است از نسل کیخسرو بود و میان پسرش یعنی علی با سلاطین شام نزاع بود ( مورخ فضلویه را ایرانی ذکر کرده و با واو_تمایز بین آنها و شامیان فرق گذاشته و نزاع آنان با شامیان، بخاطر ایرانی بودنشان بوده است ) .

اﺗﺎﺑﻚ اﻓﺮاﺳﻴﺎب درﭼﻨﻴﻦ وﻗﺘﻰ، اﻳﻦ ﻓﺮﺻﺖ را ﻏﻨﻴﻤﺖ ﭘﻨﺪاﺷﺖ و ﺳﺒﺐ دوﻟﺖ ﺧﻮد اﻧﮕﺎﺷﺖ. اﻗﺮﺑﺎى ﺧﻮد را به اﻣﺎرت، وﻻﻳﺎت، از ﺣﺪود ﻫﻤﺪان ﺗﺎ ﻛﻨﺎر درﻳﺎى ﻓﺎرس ﻧﺎﻣﺰد ﻛﺮد و ﻋﺰم اﺳﺘﺨﻼص داراﻟﻤﻠﻚ ﻣﻐﻮل ﺟﺰم ﮔﺮداﻧﻴﺪ.
ﺟﻼل اﻟﺪﻳﻦ ﭘﺴﺮ اﺗﺎﺑﻚ ﺗﻜﻠﻪ را ﺑﺮ ﺳﺒﻴﻞ ﻳﺰک ﺑﺎ ﻟﺸﻜﺮ ﺑﺪرﺑﻨﺪ ﻛﺮﻩ رود ﻓﺮﺳﺘﺎد.
ﺑﺎ ﭼﻬﺎر ﺻﺪﻩ از ﻫﺰارﻩ اﻣﻴﺮ ﺗﻮراک ﺑﺮﺧﻮردﻧﺪ و ﺟﻨﮓ درﭘﻴﻮﺳﺘﻨﺪ.
ﺷﻜﺴﺖ ﺑﺮ ﻣﻐﻮل آﻣﺪ. ﻟُﺮان ﻏﻨﻴﻤﺖ ﺑﺴﻴﺎر ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ.
منبع: تاریخ گزیده: حمدالله مستوفی
قوم لُر به سرداری افراسیاب لُر مقابل مغولان ایستادگی کرد و در نبرد با مغولان کشته شد.
درکتاب ریاض الفردوس خانی، صفحه ۲۴۴ ، آمده: باشقاقان شیراز به کمک مغولان رفتند و با افراسیاب لُر جنگیدند!
دکتر برتولد اشپولر درکتاب تاریخ مغول در ایران صفحه ۱۶۷ می نویسد: باشقاق های شیرازی به کمک مغولان رفتند تا با لرها بجنگند!
حتی آبش خاتون حاکم فارس ( شیراز ) بجای مقاومت برابر مغولان، با فرمانده مغول ازدواج کرد.
مورخین رسمی کشور درکتاب تاریخ دوره راهنمایی، فصل دوازده، آمده: با تدبیر والی فارس ( آبش خاتون ) و اتابکان لُر، مغول ها نتوانستند وارد قسمت جنوب و جنوب غربی ایران ( بختیاری، لُرستان و فارس ) شوند
پناهی سمنانی درکتاب چنگیز چهره خونریز تاریخ، به نقل از دیترامون و ابن بطوطه نوشته: آثار خرابی در لُربزرگ ندیدم.
اتابک هزاراسپ با سلطان محمدخوارزمشاه دارای روابط حسنه بود. سلطان محمد خوارزمشاه به دنبال روابط نزدیکی که با اتابک افراسیاب لُر داشت، دختر او را برای پسرش غیاث الدین پیرشاه گرفت.
بعدها وقتی سلطان محمد خوارزم شاه از برابر حمله مغولان به سوی غرب عقب نشینی می کرد، اُمرای عراق عجم را احظار کرد تا با آنان مشورت نماید و برای مقابله با مغولان راه حلی مناسب بیابد.
اتابک نصرةالدین هزاراسپ نیز که در این ایام از جمله مهم ترین حکام منطقه لُربزرگ، محسوب میشد در شمار اینان بود. وقتی اتابک هزاراسپ به حضور سلطان رسید، سلطان محمد خوارزمشاه نسبت به وی نهایت احترام را مرعی داشت و با وی مشورت کرد
قاضی احمد تتوی در تاریخ اَلفی، جلد پنج، صفحه ۳۶۸۲ می نویسد: ملک نصرةالدین هزاراسپ لُر، چون برسید سلطان محمد خوارزمشاه او را به اعزاز و اکرام تمام پیش طلبیده، دراین واقعه از وی مشورت طلبید.
ملک هزاراسپ گفت که: صلاح در آن است که کوچ کنیم و میانه لُر و فارس کوهی است به غایت منیع و حصین که آنرا تنگ تکو گویند، ولایتی است پر نعمت و علف، آن را پناه خود سازیم و از لُر و فارس و شبانکاره صدهزار مرد پیاده جمع کنیم و چون مغول برسد دل قوی در برابر ایشان رویم و کارزار مردانه کنیم.
نظر نصرةالدین هزاراسپ درست بود زیرا سپاه مغولان بیشتر سواره بودند و در دشت قدرتشان چند برابر بود ولی در گذرگاه های تنگ کوهستان، مجالی برای مانور جنگی و شیوه نبرد مورد قبول مغولان نبود.
در واقع هدف نصرةالدین هزاراسپ لُر، این بود که با سنگربندی در تمام مداخل کوه، سپاه مغول را مستأصل کند با چنین شرایطی سلطان قادر میشد تا از روی فرصت و تأمل کار جنگ با مغول را پیش ببرد و درصورت اضطرار، سپاهیان سلطان می توانستند از چند جهت به ولایت فارس، خوزستان و درون لُرستان که بهترین موقعیت طبیعی را برای مستأصل کردن نیروهای دشت آشنای مغول داشت، عقب نشینی و فرار نمایند.
داوود بن محمد مولف تاریخ بناکتی درصفحه ۳۶۸ ، رای و نظر نصرةالدین هزاراسپ لُر، را درست می داند و آن را می پسندند. سلطان خوارزمشاه این نقشه جنگی را بەدلیل نامعلومی نپذیرفت گویا رقبای سیاسی اتابک هزاراسپ مانند اتابک سعد سلغری که در سلطان خوارزمشاه نفوذ رای داشت به وی چنین بیان داشت که نصرةالدین هزاراسپ براساس رقابتی که با سلغریان دارد، قصد دارد با کشاندن سلطان به آن منطقه، از پیروزی احتمالی بر مغولان درجهت تحقق نیات خود بهره برداری نماید
اما واقعیت چیز دیگری بود. سلطان محمد خوارزمشاه در شرایطی قرار داشت که از قدرت و امکانات محدودتری نسبت به گذشته برخوردار بود و درصورتی که پیشنهاد هر یک از اُمرا را می پذیرفت، در واقع به نوعی پناه جویی و توسل به یک امیر تن در داده بود، امری که رنجش یا مخالفت سایر اُمرای قدرتمند را بەدنبال داشت.
از این رو سلطان محمدخوارزمشاه در شرایطی که امکان انتخاب دیگری نداشت، اعلام کرد برنامه وی آن است که در همان منطقه باقی بماند و با جمع آوری سپاهیان به گرد خود، مقاومت در برابر مغولان را در آن منطقه سازمان دهد. اما اندکی بعد که هنوز سلطان کاری صورت نداده بود، پیروزی های سریع مغولان و پیش روی آنان به سوی ری، جبهه مقاومت درحال شکل گیری بر گرد سلطان خوارزمشاه را تضعیف و از هم پاشید.
اتابک_نصرةالدین_هزاراسپ روابط دوستانه خود با خوارزمشاهیان را حفظ کرد درتاریخ جهانگشای جوینی، جلد ۲ ، صفحه ۱۵۳ آمده: وقتی جلال الدین خوارزمشاه از هند به ایران فرار کرد در لُربزرگ مورد استقبال اتابک نصرةالدین هزاراسپ قرار گرفت.
وقتی که غیاث الدین برادر جلال الدین در جریان نبرد با مغولان در ری شکست خورد به نزد اتابک هزاراسپ فرار کرد. اتابک لُر هم بنا به ملاحظاتی که از جلال الدین داشت وی را اندکی بعد به بغداد فرستاد.
ادموند باسورث درتاریخ کمبریج، جلدپنج، صفحه ۳۱۲ ، می نویسد: در سال ۶۲۵ ، هنگامی که جلال الدین و غیاث الدین برای نبرد مهمی در نزدیک اصفهان با مغولان آماده شدند، مغولان دو هزار سوار را جهت تهیه آذوقه و علیق به کوههای لُرستان فرستادند، سلطان جلال الدین و نصرةالدین هزاراسپ نیز با گماردن سه هزار سوار، آنها را ( مغولان ) در بازگشت اسیر کرد

این ایل یکی از زیر شاخه های تیره پارت نژاد آریا و از نزدیکان آن میتوان به پارت های گلستانی و شمال خراسان اشاره کرد. که روزگاری را در کنار دریای کاسپین ( خزر ) به گذرانده اندو نام خود را بدان دریا دادند ، این ایل به همراه لر های کوچک ( اهالی لرستان ) و کرد ها بعد از مهاجرت از جنوب سیبری ( کوچ معروف و بزرگ هندواروپایی ) در استان کونونی پارتیانا ( خراسان ) نشین شدند .
تا اینجا تیره آنان بسیار کوچک بود و رفته رفته بر جمعین آنان افزوده شد . آنان حکومت اشکانی را قبل از اسلام به راه انداختند البته پدران آنان از بزرگان فرمانروایی هخامنشیان بودند ( لباس و پوشاک آنان ) و هم چنین بعد از اسلام ، حکومت زندیه به دست آنان تشکیل یافت . لر ها ( بختیاری ها ) تا پیش از زمان حمله اشکانیان به سلوکیان بیگانه و یونانی در آستر آباد ( گرگان ) بودند و برای پاسداری از مرز ها و پیروزی بر جنگ ها به کوه های بختیاری کنونی آورده شدند. پس از حمله اعراب مسلمان به همراه کرد ها و لر های کوچک و دربار ساسانی ( البته در آن زمان هنوز تقسیم بندی لر ها وجود نداشت ) به کوه های زاگرس ( استان کنونی چهار محال و بختیاری و کهکیلویه ) گریختند و به جنگ چریکی با اعراب پرداختند . آنان در کوه ها به جنگ با اعراب می پرداختند تا جایی که پارس ها به آنان لقب بختیاری ؛ دارای شانس و بخت همیار دادند . آنان که زرتشتی بودند بعد از شناخته شدن اسلام ؛ مسلمان شدند و مذهب شیعه را برگزیدند .
ایل بختیاری به ۲ شاخه هفت لنگ و چهار لنگ تقسیم شده است این تقسیم ناشی از مالیات های زمان خود بوده است ( حدود ۱۰۰۰ سال پیش ) ۱۱ برادر و پسر عمو بودند که بر سر زمین های اجدادی به جنگ و ستیز پرداختند که در نهایت ۴ لنگ ها توانستند زمین های بیشتری را تصاحب کنند که خود باعث میشد مالیات افزور تری بپردازند و هفت لنگ ها کمتر.
جدایی ؛
جدایی لر ها ( اعم از بختیاری { لر بزرگ } و لر کوچک { اهالی استان لرستان کنونی } ) از کرد ها به جنگ و ستیز برای تصاحب جایگاه خان بر می گردد. همان طور که از پایتخت استان چهار محال و بختیاری ؛ شهر کرد پیداست نشان می دهد که روزی کرد ها در آنجا بودند که سپس با پیروزی لر ها ( اعم از بختیاری و لر کوچک ) بر آنان بیرون رانده شده و راه به سوی شمال زاگرس را در پیش گرفتند و ساکن شدند که بسیار بر جمعیت آنان افزوده شد . از برهان های ( دلایل ) افزایش شمارگان ( جمعیت ) آنان خوبی آب و هوا ( بهتر از چهار محال ) و بارش باران و حاصل خیزی خاک بود. انان که در کشور ها ایران عراق ترکیه سوریه لبنان و … زندگی میکنند آریایی نژادند و زبان آنان از زیر شاخه های زبان هندواوروپایی است . لر ها هم که جمعیت زیادی را شامل می شدند دارای تیره ها ( طوایف ) زیادی بودند که همین باعث جدایی لر های بزگ ( بختیاری ) از لر های کوچک شد لر بزرگ نام خود را از دارایی خان های زیاد میگیرد و به همین صورت لر کوچک . لر های کوچک هم را ه شمال غرب را در پیش گرفتند و جداشدند.
زبان ؛ پارسی دری
زبان بختیاری ها پارسی دری است که بسیار به پارسی کنونی نزدیک می باشد ولی تفاوت آنان به تلفظ حروف و واژگان بر می گردد مثلاٌ آنان حرفی مبتی بر “ق” ندارد و معمولاٌ غ ( خ و ق قاطی ) تلفظ میکنند و پارسال اصیل ترین زبان باقی مانده از پارسی شناخته شده است مثلاٌ پیر های این ایل که تمام و کمال لری ( پارسی دری ) را سخن می گویند برای تمجید و تعریف می گویند : گفت ندارد ( حرف ندارد ) و کمترین میزان مخلوطی با زبان برادران عرب را دارد . بسیاری از این قبیل واژگان در آن دیده شده است . آنان برای گفتن شعر می گویند ( ( بیت یا بیتی ) ) ( مثلا ٍ می گویند یارو بیت بست بمان { مسخره کرد } ) یا بی ساز ابازه یعنی بدون ساز می رقصد که واژه رقص عربی و بازیدن پارسی است. آنان به آتش قسم می خورند و نان و نمک را مقدس می دارند و یکدیگر را نمک گیر میکنند. زبان ما بختیاری ها از قوانینی محکم بر خوردار است و جمع بستن آن بسیار شبیه به پارسی است ولی در بعضی جاها تفاوت نیز دارد.
پوشاک
از پوشاک و لباس آنان می توان به چوخا ( چوغا ) اشاره کرد که پوشاک مردان است . این لباس شبیه به کردین است البته نه با سر شانه های تیز و دراز بلکه بر روی شانه ها افتاده است . از جنس موی بز است و نقش و نگار های آن از روی پاسارگاد ( مقبره کورش بزرگ ) تقلید شده است . و به آیین زرتشت بر میگردد . چرا که سپنتا مینو ( مخالف شیطان یا اهریمن ) با رنگ سفید مشخص شده است و با ایجاد راه راه هایی از میان خط ها سیاه ( انگره مینو = شیطان یا اهریمن ) به سوی بالا و برتری بر شومی و بدی قرار میگرد و بر عکس خط های سیا یا انگره مینو به سوی پایین آمده و تنزل پیدا می کنند . مردان بختیاری نیز شلوار هایی با دمپاچه بسیار گشاد می پوشند و به رنگ سیاه است که به آن شلوار دبیت می گویند که نشان دهنده مردانگی است . کلاهی نیز از جنس نمد به رنگ سیاه یا سفید بر سر می گذارند . این لباس در گذشته های کهن با تیر و کمن و اکنون با تفنگ ( معمولا برنو ) مزین می شده و خواهد شد . حتا اکنون هم بختیاری ها ی شهری نشین که شمارشان به حدود ۳ میلیون نفر می رسد ، از فرزندان پسر ( به لری پسر کٌر گفته می شود ) با لباس محلی ( که بسیار هم گران است ! ) و تفنگ اسباب بازی ، سیما ( عکس ) می گیرند.
آنان همواره به فرزندانشان اعم از دختر و پسر می اموزند که راست بگویند ( کرداری ) راست بنشینند ( روی اسب ) و راست تیر بیاندازند ( کمان و تفنگ )
از پوشاک زنان می توان به مینا که همان نوعی روسری است ( چه قبل از اسلام و چه بعد از اسلام ) نام برد . این مینا بیشتر به شکل مقنعه زیبا و بزرگ رنگی است . آنان این نوع روسری را با سکه هایی از زر ( طلا ) یا نقره همان دوران تاریخ مزین میکنند و بدان مفتخرند که به آن لچک می گویند و به دور پیشانی میبندند ؛ ۹۸% دختران اکنون بختیاری از مادر بزرگانشان به ارث برده اند ( ارث مردان ، چوغا و کردین و کمان یا کمن و تفنگ است ) اغلب بختیاری ها هم زبانشان را تمام و کمال بلدند وظیفه خود میدانند چرا که جز این از بین خواهد رفت . ( اینجا آریاویچ ؛ آریانا ؛ آریه ورته ؛ اران ؛ و در نهایت ایران به معنای سرزمین آریایی ها است ) زنان ایل اصیل بختیاری دامنی که بدان دامن غری می گویند نیز می پوشند که همانند شلوار مردان ؛ دبیت بسیار گشاد است و همین طور بسیار شبیه به لباس زنان هخامنشی و شمالی ها نیز هست. ( همانند لباس مردان ) زنان هم دوش مردان می جنگیند.
درون و بیرون
آنان مردمانی مهمان نواز و مهمان دوست هستند که با قلبی مهربان ، همواره نگذاشته اند تا صمیمیت ها پایمال شوند آنان همواره دوشا دوش دیگر برادران خود از کشور مقدس خود دفاع کرده اند و آخرین دفاع آنان در دفاع مقدس بود . یکی از بهترین و موفق ترین جنگ ها در زمان مشروطه بود که به وسیله برادران خود ستار خان و باقر خان توانستند حکومت نظامی تشکیل دهند و تهران را فتح نمایند .
بیرون : ( ظاهر ) آنان مردمانی قد بلند و هیکل دار هستند ؛ سفید پوست هستند و رنگ موی یک بختیاری اصیل قهوه ای یا زرد است که البته به آب و هوا هم بستگی دارد مثلا در خوزستان و در نزدیکی پارسوماش ( مسجد سلیمان ) منطقه ای در یکی از دره ها وجود دارد که به آن” دره بوری ” می گویند و مردمانی بور و زیبا داشت علت را که جویا شدیم گفتند که “”اووٍس “” owes یعنی آبش . مردمان قدیم بختیاری قبل از سوختگی نژاد بر اثر آب و هوا چشمانی سبز و آبی داشتند که اکنون شمارشان در بختیاری ها بسیار زیاد است و معمولا در هر خانواده ۶۵ نفری ( پدر بزرگ و مادر بزرگ و دایی عمه عمو و… ) همواره حداقل ۲۸ نفر آنان بدین شکل هستند البته بقیه چشم و مو ی قهوه ای دارند.
رسوم
آنان بقیر از جشن نورور ، ۴ شنبه سوری ، ۱۳بدر ، جشن شب یلدا ( در جشن شب یلدا شاهنامه خوانی رواج دارد ) و جشن سده ، مراسمی مانند شاهنامه خوانی ( در شب یلدا ) گاه گریو ( غم از دست دادن عزیزان ) دیوان حافظ خوانی و … نیز دارند:
شاهنامه خوانی : یکی از رسوم مهم است که در شب یلدا توسط خان یا ریش سپید یا پدر فامیل که آن یا قسمت هایی از آن را از بر بود ؛ خوانده می شود . که پیشین توسط با سوادان خوانده می شد ولی بعدا بدلیل عقب مادنگی ناشی از عدم ارتباط چندین ساله در کوهستان شاهنامه را افرادی سینه به سینه حفظ و منتقل میکردند البته دیوان حافظ هم مرسوم بوده است.
گاه گریو : موسیقی غم ناکی است که توسط توشمال ها ( تیره ای از هندی ها که در دوران بعد از اسلام به ارتش آن زمان یعنی بختیاری ها برای ایجاد شور و غرور ارتشیان توسط حکومت افزوده شد که البته آن ها با هم هم نژاد هستند ) نواخته و خوانده می شود که بسیار اندوهگین بوده و هنوز هم در میان بختیاری های شهری به صورت رسم و نماد در آمده و حتما هم باید اجرا شود.
البته بر عکس این مراسم هم در عروسی رواج دارد که باز هم توسط توشمال ها نواخته و خوانده میشود.
تازیدن : بعد از عروسی گروهی از جوانان پسر با همراهی کل زدن ( نوعی آوای ایجاد شده توسط دختران و بانوان که در تمام ایل های ایرانی الاصل رواج دارد و در بسیاری از آهنگ ها پاپ امروزی نیز هست ) دختران و بانوان به سوی دره یا دشت با اسب و تفنگ نوعی ورزش دوستانه انجام می دهند که همیشه با خروش تفنگ و در گذشته با کمان همراه بود.
از عقاید این ایل ( بختیاری ) مانند دیگر مسلمانان اعتقاد به خدای یگانه قرآن، محمد ( ص ) ، علی ولی الله ( ع ) ، و نان و نمک و آتش است که به همه آنان قسم می خوردند و یاد می کنند.
اسب خوب ، پسر خوب ( از لحاظ جنگ جویی ) داشتن نیز افتخاراست . اینجا ایران است.
منابع ها.
ایل بختیاری ( ایل آریایی اصیل )
https://parsiandej. ir/ایل - بختیاری - ایل - آریایی - اصیل//
البته می شود به این آقای شمشاد امیری خراسانی پیام داد منبعشان چه چیزی است آدرس ایمیل shemshad2010@gmail. com

عیلامی ها به سرزمینشان هل تمتی میگفتند
ایرانی تبارها در تلفظ های مختلف به عیلام میگفتند خُوْج، هُفج، هُفش، خفج، هوز، خوز، خوج
سومریان بهش نییم میگفتند
سامی تباران عبرانیو اکدی زبانان اشوری حوالی دجله فرات از لفظ آلامتو استفاده میکردند.
اگر الیماییها به عیلام باستان ربطی داشتند لزومی نداشت نامشون رو از زبانهای مرده هشتصد کیلومتر دورتر از خودشون بردارند.
الیمایی هیچ ربطی به عیلام نداره، مطلقا نداره

ترجمه فارسی
ما از همان آغاز در سرزمین ایران زندگی میکردیم و درمیان مردم محترم و عزیز و بزرگ و اصیل و با تاریخی کهن و فرمانروا بوده این که مردمان پارسی ما را بختیاری میخوانند در حالی که نام اصلی ما الیمایی است
برویی زایار لر

برخی از کلمات زبان لری بختیاری.
وَچیر:دستور، فتوا
وَچین، داکیا، پای:تمیز، پاک
هیخِر، مُردال، لَهار:لاشه، مردار
گِرَوِش:ایمان
اَرتَ، پَهلُم:مقدس
پارَ:رشوه
ژُد، یوت:ضد
ریمَنَ:چرک، پلیدی
لیشمَت:پندار بد
هومَت: پندار نیک
لیشهوخَت:گفتار بد
هوخَت:گفتار نیک
لشیهووَرَشت:کردار بد
هووَرٕشت:کردار نیک
ویزَرشَ:نام دیوی که در پل صراط گنهکاران را به جهنم میکشد
زِوا:کتاب
روا محمدیگ:قرآن
اَپَستای:اوستا
پِچِک، نَتار، ویسپَ:جهان، دنیا
هَورَخشَتَ، هورشِر، تَونا:خورشید
نِمانَ، هُوَ، مالگَس:خانه، کاشانه
دِینا:دین، کیش
زَئیریک:نام دیوی که تشنگی می آورد
اسنوتَک:مشروع
بَسیم، وَلم، فَرارُو، خُو، خَش:عالی، خوش، خوب
لیش:بد
تَرال:زیبا، جوان، رعنا
رَشتال:خوش قدوبالا، خوشتیپ
برخی افعال
ریٖچَهِٖستِن:یخ زدن از شدت سرما
بِلیکِستِن:عصبانی شدن
تُروکِستن:حرکت کردن، راه رفتن
تُرُکِستن:آرام آرام راه رفتن
کَهرِستن:شکستن
فینگِهِستن:دزدیده شدن
سَهِستن:مورد توجه قرار گرفتن
گِروزِهستِن:پنهان شدن
مِتِهِستِن:مکیده شدن
اُویهِستن:فهمیدن
تَتِستن:حمله کردن، یورش بردن
مِلِقِهستن، خَهرِستن:خورده شدن
برویی لر