بایام

[ویکی الکتاب] ریشه کلمه:
ب (۲۶۴۹ بار)
یوم (۴۷۵ بار)

از طلوع فجر تا غروب آفتاب. و نیز مدتی از زمان و وقت را یوم گویند. چنانکه راغب و دیگران گفته‏اند در نهج البلاغه حکمت 396 فرموده:«اَلدَّهْرُ یَوْمانِ یَوْمٌ لَکَ وَ یَوْمٌ عَلَیْکَ» دنیا دو روز است روزی بخیر تو روزی بر علیه تو. مراد از یوم وقت و زمان است. . مراد از یوم چنانکه می‏دانیم وقت و زمان است . روز در این آیه همان روز معمولی مقابل شب است. البته در «بعض یوم». *. الف و لام در «الیوم» برای حضور است یعنی: امروز دینتان را کامل کردم ونعمتم را بر شما تمام نمودم. * . در «سماء» و «ارض» گذشت که مراد از ایام در این آیه و نظائر آن مطابق زمان ودوران است یعنی آسمانها و زمین را خداوند در شش زمان و شش وقت آفرید، شاید هر یک میلیونها سال طول کشیده باشد. * . در اینگونه آیات شبها نیز داخل در یوم اند و اطلاق ایام روی عنایتی است. * . مراد از ایام الله ظاهرا روزهایی است که قدرت خدا در آنها بیشتر ظاهر شده و قدرت مقاومت از دست بشر رفته وخواهد رفت مانند بلاهاییکه قوم نوح، هود، صالح و غیرهم علیهم السلام گرفتار گشتند و مانند روز مرگ و روز آخرت. می‏شود گفت مراد از آن در آیه عذابهایی است که به قوم پیامبران گذشته نازل گشته است. یعنی موسی را با آیات خویش فرستادیم که قومت را از تاریکیها بسوی نور ایمان و سعادت بیرون کن و ایام خدا و عذابهای اقوام گذشته را که در اثر نافرمانی از پیامبران گرفتار شدند به آنها یادآوری کن. در بعضی از روایات نعمتها نیز مثل عذابها از ایام خدا شمرده شده در تفسیرالمیزان ازمعانی الاخبار صدوق متقول است که امام باقر و صادق علیهماالسلام فرموده‏اند:«اَیَّامُ اللهِ ثَلاثَهُ: یَوْمُ الْقائِمِ وَ یَوْمُ الْکَرَّةِ وَ یَوْمُ الْقِیامَةِ» روزهای خدا سه تا است روز قیام قائم «علیه السلام»، روز رجعت و روز قیامت. و از تفسیر قمی نقل شده:«اَیَّامُ اللهِ ثَلاثَهُ: یَوْمُ الْقائِمِ وَ یَوْمُ الْمَوْتِ وَ یَوْمُ الْقِیامَةِ». ظاهرا مراد بیان مصداق است نه حصر ایام خدا در سه روز. یومئذ: . یومئذ به معنی آن روز است، اضافه شدن لفظ یوم و حین به «اذ» مشهور است ابن هشام در معنی گفته: «اذ» در اینصورت اسم زمان مستقبل است ولی جمهور نحات آن را قبول نکرده و گویند: آن در آیات قیامت مثلاً برای محقق الوقوع بودن آخرت است که به جای ماضی تنزیل شده وگرنه «اذ» همواره ظرف زمان ماضی است.‏