باعربایا

[ویکی فقه] باعَرْبایا (سریانی: بَیْت عربایه)، نام کوره یا استانی از دیار ربیعه (قسمت شرقی جزیره در شمال عراق) می باشد. قُدامه نیز «بَعْربایا» را از کوره های دیار ربیعه خوانده است.
ابن حوقل حدّ آن را، به گفته یک مأمور مالیاتی، از باعَیْناثا تا نهر سریا، در یک فرسنگی اَذْرَمه، و عرض آن را از سِنْجار تا بازَبْدی ذکـر کرده است.
این باعیناثا محلّی میان موصل و بَرْقَعِید واذْرَمه بوده است، نه محلّی به همین نام در جزیره ابن عمر؛ زیرا در آن صورت جزیره ابن عمر یا بازَبْدی حدّ می شد نه یکی از دهات آن باشد.
ابن خرداذبه مسافت میان باعیناثا و برقعید را شش فرسنگ و مسافت میان برقعید و اذرمه را شش فرسنگ گفته است بنابراین، طول باعربایا حدود دوازده فرسنگ بوده است.
اما عرض آن که به گفته ابن حوقل از سنجار، در جنوب غربی موصل، تا بازبدی (جزیره ابن عمر) بوده است محل تردید و تأمّل است.
زیرا به گفته ابن حوقل، فاصله میان جزیره ابن عمر، در شمال موصل، تا موصل سی فرسنگ بوده است، و چون سنجار در جنوب غربی موصل است، بنابراین، عرض بیش تر از طول می شود که از نظر جغرافیایی نیز درست درنمی آید و احتمال دارد به جای بازبدی کلمه دیگری بوده باشد.
طبق نقشه استان های شمال غربی و جزیره و آذربایجان در کتاب لسترنج، می توان گفت که شاید باعربایا میان دو جاده ای بوده است که یکی از موصل تا اذرمه (از جنوب شرقی تا شمال غربی) و دیگری از موصل تا سنجار (از شمال شرقی تا جنوب غربی) می رفته و جاده اولی طول، و جاده دومی عرض آن ناحیه بوده است.

مقدار محصول باعربایا
ابن حوقل مقدار محصول باعربایا را جز حق مقاسمه کشاورزان، هشت هزار کُرّ گندم و جو گفته است که قیمت آن، با کسر حق انبارداری و حق ترازو، چهار هزار درهم می شد.
از مقایسه این مقدار با محصول نواحی دیگر دیار ربیعه که ابن حوقل گفته است، معلوم خواهد شد که باعربایا از دیگر نواحی و رستاق های دیار ربیعه بزرگتر بوده است.

پیشینه باعربایا
...