بارتولد

[ویکی فقه] بارْتولْد، واسیلی ولادیمیرُویچ (۱۲۸۶-۱۳۴۹ق /۱۸۶۹-۱۹۳۰م )، دانشمند خاورشناس و نویسنده مقالات و کتاب های متعدد در تاریخ و فرهنگ خاورمیانه به ویژه آسیای مرکزی می باشد؛ در این مقاله سعی شده است تا به تحصیلات و فعالیت های علمی و سِمَت ها و آثارش اشاره شود.
بارْتولْد، واسیلی ولادیمیرُویچ (۱۲۸۶-۱۳۴۹ق /۱۸۶۹-۱۹۳۰م )، دانشمند خاورشناس و نویسنده مقالات و کتاب های متعدد در تاریخ و فرهنگ خاورمیانه به ویژه آسیای مرکزی می باشد.وی در سن پترزبورگ زاده شد. پدر و مادرش از تبار آلمانی های مهاجر بودند و گویا به این سبب واسیلی به ویلهلم نیز موسوم شد و بعدها این نام را درآثاری که به زبان های اروپای غربی می نوشت ، به کار می برد
تحصیلات و فعالیت ها
رفاه خانوادگی به بارتولد امکان داد تا تحصیلاتش را به راحتی دنبال کند. وی خوب درس خواند و معلومات گسترده ای در علوم انسانی کسب کرد و با زبان های لاتین و یونانی آشنا گردید. در ۱۸۸۷م در بخش زبان های شرقی دانشگاه سن پترزبورگ دانش آموخت و خود چندی در همان جا به تحقیق و تدریس پرداخت.
← علاقه مند به تاریخ مشرق زمین
مجموعه تألیفات و کارهای علمی بارتولد در خلال سال های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰م با نظارت آکادمی علوم شوروی در ۹ مجلد انتشار یافته است . بعضی از مهم ترین آثار او این هاست :۱. ترکستان در عهد هجوم مغول ، که شامل دو بخش است .بخش اول (۱۸۹۸م ) گزیده هایی از متون تاریخی - جغرافیایی فارسی و عربی است که در زمان بارتولد تنها به صورت نسخه های خطی وجود داشته است . بارتولد با عرضه این اثر به دریافت درجه دانشگاهی «ماژیستر» توفیق یافت . بخش دوم شامل تحقیقات او درباره ترکستان است (۱۹۰۰م ). همین بخش بود که بارتولد به عنوان رساله علمی برای اخذ درجه استادی تاریخ شرق به دانشگاه سن پترزبورگ تقدیم داشت . بخش دوم را کریم کشاورز با عنوان ترکستان نامه به فارسی ترجمه کرده ، و در ۱۳۵۲ش به چاپ رسانده است .۲. اندیشه های مذهبی و حکومت اشرافی در کشورهای اسلامی (۱۹۰۳م )، شامل بررسی اجمالی تاریخ تکامل دولت و مناسبات حکومت دنیوی با دین در خاور اسلامی است . اصولاً یکی از موضوعات مورد توجه بارتولد نقش دین در حکومت هاست . او از این دیدگاه ، نظریه ابن خلدون را درمورد حکومت الهی و سلطه دینی در دول اسلامی مورد تحقیق قرار داده است . ۳. خلیفه و سلطان (۱۹۱۲م )، یکی از پژوهش های درخشان بارتولد است که شامل سیر تحول فرمانروایی در سرزمین های اسلامی پس از رحلت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) تا روزگار خلفای عثمانی است . این کتاب را سیروس ایزدی همراه با مقاله «برمکیان ِ» بارتولد (از «دائره المعارف اسلام ») به فارسی ترجمه ، و در ۱۳۵۸ش منتشر کرده است .۴. پژوهش های جغرافیایی - تاریخی درباره ایران (۱۹۰۴م ). این اثر با عنوان جغرافیای تاریخی ایران توسط حمزه سردادور به فارسی ترجمه شده ، و در ۱۳۵۱ش به چاپ رسیده است .۵. الغ بیک و زمان او (۱۹۱۸م )، که شامل بررسی شخصیت و فرمانروایی الغ بیک نواده تیمور، و گزارش رویدادهای دوره ای از تاریخ تیموریان (۸۰۲ -۸۵۴ق /۱۴۰۰-۱۴۵۰م ) در آسیای مرکزی است این اثر توسط حسین احمدی پور به فارسی ترجمه شده ، و به چاپ رسیده است .۶. زندگانی سیاسی میرعلیشیر نوایی ، رساله ای است در شرح احوال وزیر دانشمند سلطان حسین بایقرا(حکومت ۸۷۳ -۹۱۱ق ) که بارتولد آن را در ۱۹۲۸م به مناسبت پانصدمین سال تولد علیشیر نوایی نوشت . این رساله را میرحسین شاه به فارسی ترجمه ، و با عنوان های «امیرعلیشیرنوایی ، هرات و اهمیت آن » و «امیرعلیشیرنوایی و سلطان حسین » در شماره های ۲۴ و ۲۵ مجله آریانا به چاپ رساند. ظاهراً همین ترجمه در ۱۳۴۶ش با عنوان زندگانی سیاسی میرعلیشیرنوایی توسط انجمن تاریخ افغانستان در کابل منتشر شد. این رساله و الغ بیک و زمان او را مینورسکی و همسرش همراه با دو اثر دیگرِ بارتولد به نام تاریخ مختصر ترکستان و تاریخ سمیرشیه ، به انگلیسی ترجمه کردند و در ۱۹۴۲م با عنوان چهار تحقیق در تاریخ آسیای مرکزی ، در لیدن به چاپ رساندند.۷. فرهنگ اسلام (۱۹۱۸م )، کتابی مختصر، ولی سودمند در تاریخ و فرهنگ اسلامی برای خوانندگان غیرمتخصص ۸. جایگاه سرزمین های اطراف دریای خزر در تاریخ جهان اسلام (۱۹۲۵م ).۹. تاریخ اقوام ترک - مغول (۱۹۲۶م ). ۱۰. تاریخ پژوهش شرق در اروپا و روسیه (۱۹۱۱م )، که بلافاصله به آلمانی ترجمه شد. بارتولد در ۱۹۲۵م چاپ تجدیدنظر شده ای از این کتاب را منتشر کرد که در ۱۹۴۷م به فرانسه ترجمه گردید این کتاب با عنوان خاورشناسی در روسیه و اروپا به قلم حمزه سردادور به فارسی ترجمه ، و در ۱۳۵۱ش انتشار یافته است .۱۱. اطلاعات جدید مسلمانان درباره روس ها (۱۸۹۶م ).۱۲. اطلاعات اعراب درباره مردم روس (۱۹۱۸م )، که در ۱۹۴۰م به چاپ رسید افزون بر این ها شماری از آثار تاریخی فارسی به همت بارتولد به اهل تحقیق شناسانده شد که از آن جمله است :تاریخ جعفری (یا تاریخ کبیر) تألیف جعفر بن محمد حسینی ؛بحر الاسرار از محمود بن ولی ؛ تحفه التواریخ خانی ، نوشته عوض محمد؛ ظفرنامه خدایارخان از عبدالغفور؛ و چند اثر تاریخی دیگر همچنین بارتولد متن حدود العالم (تألیف : ۳۷۲ق ) را با مقدمه ای به صورت تصویری به چاپ رساند. این متن را مینورسکی به انضمام تعلیقاتی به انگلیسی در ۱۹۳۷م منتشر کرد. مقدمه بارتولد و حواشی مینورسکی را میرحسین شاه در ۱۳۴۲ش به فارسی ترجمه کرده ، و همراه متن حدود العالم در کابل انتشار داده است .