ایستانه

ایستانه یا استاتور ( به فرانسوی: Stator ) بخش ثابت یک دستگاه یا ماشین چرخنده است. [ ۱]
برای نمونه می توان به پمپ و موتورهای الکتریکی اشاره کرد. البتّه به طور ویژه این وسیله در ماشین های الکتریکی اعم از الکتروموتورها یا مولدهای DC و AC استفاده می شود. بخش چرخنده دستگاه که چرخانه نامیده می شود معمولاً درون ایستانه می چرخد.
استاتور از چندین قطعه باریک آلومینیوم یا آهن سبک ساخته شده است؛ ولی معمولاً از آنجایی که وظیفه استاتور در ماشین الکتریکی، ایجاد میدان مغناطیسی، می باشد، آن را از جنس فولادی می سازند که علاوه برداشتن قابلیت مغناطیس شدن، بتواند تلفات مغناطیسی ناشی از جریان های گردابی و پسماند مغناطیسی را نیز در کمترین مقدار، دارا باشد. جریان های گردابی ( جریان های فوکو ) ، باعث گرم شدن استاتور می شوند و در واقع بخشی از توان الکتریکی را هدر می دهند. این قطعات به صورت یک سیلندر تو خالی به هم منگنه و محکم شده اند ( هسته استاتور ) با شیارهایی که در شکل ( ۱ ) نشان داده شده اند. سیم پیچهایی از سیم روکش دار در این شیارها جاسازی شده اند. هر گروه پیچه با هسته ای که آن را فرا گرفته یک آهنربای مغناطیسی ( با دو پل ) را برای کار کردن با تغذیه AC شکل می دهد. تعداد قطب های یک موتور القایی AC به اتصال درونی پیچه های استاتور بستگی دارد.
در ماشین های الکتریکی سه فاز، پیچه های استاتور مستقیماً به منبع انرژی متصل اند و با برقراری تغذیه AC یک میدان مغناطیسی چرخنده تولید می شود. سیم هایی که برای قرار گرفتن درون شیارهای استاتور به کار برده می شوند، در اصطلاح عامیانه سیم لاکی خوانده شده که دارای لایه نازک عایقی هستند که به جای روکش سیم های برق معمولی عمل می کنند. این لایه نازک معمولاً کمی شفافیت داشته و رنگ سیم از ورای آن قابل تشخیص است. به همین دلیل برای جلوگیری از خراش این لایه نازک که ممکن است در تماس با شیارهای استاتور ایجاد شود، درون شیارها را پیش از قراردادن کلاف های سیم پیچ، از ورقه های کاغذی موسوم به پریشمان یا برشمان یا هر ورقه عایق دیگر که در برابر حرارت نیز مقاوم باشد، پر می کنند. در مورد ماشین های الکتریکی با توان کم مانند موتورهای الکتریکی مورد استفاده در وسایل خانگی و مانند آن ها از سیم های لاکی با مقطع گرد و در مورد ماشین الکتریکی بزرگ مانند مولدهای برق در نیروگاه از سیم های لاکی با مقطع چهارگوش استفاده می شود.