ایزد

4 - همواره بیدار کردن جاهل دشوار است .

۱. ریشه و معنای اوستایی yazata
در اوستایی، واژه yazata - به معنای �ستودنی، شایسته پرستش� است.
این واژه از ریشهٔ هندواروپایی *yez - / *yaz - به معنای �پرستیدن، ستودن، قربانی کردن� آمده است.
در اوستا بارها به کار رفته:
📖 Bartholomae, Altiranisches W�rterbuch ( 1904 ) , s. v. yazata
📖 Mayrhofer, Etymologisches W�rterbuch des Altindoarischen, Bd. II, s. v. yaj -
همان ریشه در سنسکریت هم دیده می شود: yaj - ( پرستش کردن، قربانی کردن ) ← yajata ( ستودنی ) .
✅ پس �yazata� هیچ ربطی به �نوشتن� ندارد، بلکه به �پرستش و ستایش� مربوط است.
- - -
۲. واژه ترکی yaz - ( نوشتن )
در زبان های ترکی ( ترکی استانبولی، اوغوزی و … ) ، yaz - به معنای �نوشتن� یا �تابستان� است.
این ریشه به هیچ وجه با ریشهٔ اوستایی و سنسکریت yaj - ( پرستش ) خویشاوند نیست.
طبق Etymological Dictionary of the Altaic Languages ( Starostin et al. 2003 ) , ریشهٔ ترکی yaz - ( نوشتن ) اصلاً منشأ داخلی ترکی دارد و با ریشه های هندواروپایی بیگانه است.
✅ یعنی تشابه ظاهری �yaz� در ترکی با �yaz� در اوستایی صرفاً تصادف واجی است، نه خویشاوندی.
- - -
۳. ترکیب جعلی �yaz ata�
در متون ترکی باستان یا کلاسیک، ترکیبی به نام �yaz ata� به معنای �خدای نویسنده� یا �پدر سرنوشت� وجود ندارد.
�Ata� در ترکی به معنای �پدر، نیا� است و ترکیب هایی مثل �Ata T�rk� یا �B�rte Chino ata� ( گرگ پدر ) داریم، اما �yaz ata� سند تاریخی ندارد.
در اساطیر ترک، خدای آسمان Tengri است و خدایان فرعی ( �lgen, Erlik و … ) نام مشخص دارند؛ هیچ کدام �yaz ata� نیستند.
📖 Clauson, An Etymological Dictionary of Pre - Thirteenth - Century Turkish ( 1972 )
✅ پس �yaz ata� ساخته پرداختهٔ نویسنده ی مدرن است، نه مفهومی که در فرهنگ کهن ترک یا ایران وجود داشته باشد.
- - -
۴. بازی جعلی با �yazgı� ( سرنوشت )
درست است که در ترکی �yazgı� از �yaz - � ( نوشتن ) ساخته شده و به معنای �سرنوشت� است.
این یک استعاره زبانی است: سرنوشت را چیزی می دانند که �نوشته� شده. مشابه آن در فارسی هم هست ( �مکتوب� یا �نوشته تقدیر� ) .
اما این ربطی به �yazata� اوستایی ندارد. آن یکی ریشهٔ مذهبی - هندواروپایی دارد، این یکی محصول تحول معنایی در زبان ترکی.
- - -
۵. جمع بندی
ادعای نویسنده چند جعل و مغالطه را با هم ترکیب کرده:
1. تشابه سطحی واجی ( yaz در اوستا ≠ yaz در ترکی ) .
2. ترکیب ساختگی �yaz ata� که در هیچ منبع ترک شناسی وجود ندارد.
3. تحمیل معنای �نوشتن� به واژه ای که در اصل �پرستیدن� معنی می دهد.
4. جعل ارتباط با مفهوم الهیاتی اوستایی ( yazata ) .
📌 منابع برای بررسی دقیق تر:
Bartholomae, Altiranisches W�rterbuch ( 1904 )
Mayrhofer, Etymologisches W�rterbuch des Altindoarischen ( 1996 )
Clauson, An Etymological Dictionary of Pre - Thirteenth - Century Turkish ( 1972 )
Starostin, Dybo, Mudrak, Etymological Dictionary of the Altaic Languages ( 2003 )
- - -

معنی آن در اوستا: �ستودنی�، �آن که شایسته ی پرستش است� ( به انگلیسی: worthy of worship ) .
این واژه از ریشه ی اوستایی/سنسکریتی yaz - ( پرستیدن، نیایش کردن ) گرفته شده است.
مقایسه کنید با:
سانسکریت yaj ( پرستیدن، قربانی کردن برای خدایان )
اوستایی yaz - ( ستایش کردن )
فارسی میانه ( پهلوی ) yazd ( ایزد، خدا ) .
پس ریشه ی این واژه کاملاً هندواروپایی است و هیچ ربطی به زبان های ترکی ندارد.
📚 منابع معتبر:
Bartholomae, Altiranisches W�rterbuch, ص. 1302 ( ریشه yaz - )
Encyclopaedia Iranica, “YAZATA”
Mayrhofer, Etymologisches W�rterbuch des Altindoarischen, جلد 2، ص. 510
- - -
۲. ادعای جعلی �یاز = نوشتن� �آتا = پدر�
در ترکی �یاز� ( yaz - ) به معنی نوشتن است، درست.
�آتا� هم در ترکی به معنی پدر/نیا است، درست.
اما ترکیب �یاز آتا� هیچ وقت در زبان های ترکی به معنی خدا یا ایزد نبوده و هیچ سند تاریخی ندارد. این فقط یک پس فکر جعلی ( folk etymology ) است.
در واقع:
�Yazata� در اوستایی هزاران سال قبل از وجود زبان های ترکی به صورت مکتوب ثبت شده است ( کهن ترین نسخه های اوستا دست کم به هزاره ی اول پیش از میلاد برمی گردد ) .
زبان های ترکی در آن زمان هنوز در فلات ایران وجود نداشتند و منشأ آنها در شرق و شمال شرق اوراسیا بود.
- - -
۳. نام شهر �یزد�
�یزد� از واژه ی پهلوی yazd = ایزد/مقدس گرفته شده.
به معنی: �شهر مقدس، جای نیایش�.
در منابع تاریخی اسلامی هم چنین آمده است. مثلاً حمدالله مستوفی در نزهه القلوب ( قرن ۸ هجری ) یزد را �دارالعباده� معرفی می کند.
هیچ سندی مبنی بر ترکی بودن نام �یزد� وجود ندارد.
📚 منابع معتبر:
دهخدا، لغت نامه: �یزد�
لغت نامه ی معین، مدخل �یزد�
YAZD در Encyclopaedia Iranica
- - -
✅ جمع بندی:
واژه �ایزد� یک واژه ی اوستایی ( ایرانی باستان ) است از ریشه ی yaz - �ستایش کردن�.
�یاز آتا� ساخته وپرداخته ی ذهن پان ترکیست هاست و هیچ سند زبان شناختی یا تاریخی ندارد.
نام �یزد� از همان �yazd� پهلوی = مقدس گرفته شده، نه از ترکی.
- - -

• منابع ها. تاریخ ادبیات ایران، ذبیح الله صفا، خلاصه ج. اول و دوم، انتشارات ققنوس، ۱۳۷۴
• تاریخ ادبیات ایران، ذبیح الله صفا، خلاصه ج. سوم، انتشارات بدیهه، ۱۳۷۴
• حسن بیگ روملو، �احسن التواریخ� ( ۲ جلد ) ، به تصحیح�عبدالحسین نوایی، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۴۹. ( مصحح در پایان جلد اول شرح مفصل و سودمندی از فهرست لغات�ترکی�و�مغولی�رایج در متون فارسی از سده هفتم به بعد را نوشته است )
• فرهنگ فارسی، محمد معین، انتشارات امیر کبیر، تهران، ۱۳۷۵
• غلط ننویسیم، ابوالحسن نجفی، مرکز نشر دانشگاهی، تهران، ۱۳۸۶
• فرهنگ کوچک زبان پهلوی، دیوید نیل مکنزی، ترجمه مهشید فخرایی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ۱۳۷۹

منبع. لغت نامه دهخدا
زبان های ترکی�در چند مرحله بر�زبان فارسی�تأثیر گذاشته است. نخستین تأثیر زبان ترکی بر پارسی، در زمان حضور سربازان تُرک در ارتش�سامانیان�روی داد. پس از آن، در زمان فرمان روایی�غزنویان، �سلجوقیان�و پس از�حملهٔ مغول، تعداد بیشتری�وام واژهٔ�ترکی به زبان فارسی راه یافت؛ اما بیشترین راه یابی واژه های ترکی به زبان فارسی در زمان فرمانروایی�صفویان، که ترکمانان�قزلباش�در تأسیس آن نقش اساسی داشتند، و�قاجاریان�بر ایران بود.
• منابع ها. تاریخ ادبیات ایران، ذبیح الله صفا، خلاصه ج. اول و دوم، انتشارات ققنوس، ۱۳۷۴
• تاریخ ادبیات ایران، ذبیح الله صفا، خلاصه ج. سوم، انتشارات بدیهه، ۱۳۷۴
• حسن بیگ روملو، �احسن التواریخ� ( ۲ جلد ) ، به تصحیح�عبدالحسین نوایی، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۴۹. ( مصحح در پایان جلد اول شرح مفصل و سودمندی از فهرست لغات�ترکی�و�مغولی�رایج در متون فارسی از سده هفتم به بعد را نوشته است )
• فرهنگ فارسی، محمد معین، انتشارات امیر کبیر، تهران، ۱۳۷۵
• غلط ننویسیم، ابوالحسن نجفی، مرکز نشر دانشگاهی، تهران، ۱۳۸۶
• فرهنگ کوچک زبان پهلوی، دیوید نیل مکنزی، ترجمه مهشید فخرایی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ۱۳۷۹

درسته زبان عربی ، زبان دین اسلام است ، و برای آن دسته از ایرانیان مسلمان ، به این سو که زبان اسلام هست ، اهمیت دارد .
*
ولی نام " الله " ، چون به زبان عربی است ، اینجوری شده و در زبان پارسی ، به جای واژه " الله " ، نام های بسیار هستند ، که از زمان های پیشین تا کنون به کار برده میشوند ، مانند � اهورا مزدا ، خدا ، یزدان ، آفریدگار ، کردگار ، و. . . . . .
و اگر آماج ( هدف ) دیدگاه شما این هست که نباید به جای نام " الله " بگیم ، خدا یا یزدان ، آفریدگار و. . . .
سخت در راه نادرستی هستید ، و همین شماری هم که تا اکنون در ایران مسلمان مانده اند رو با این دست کار ها میپرانید و از دین زده میکنید ، چون ما ایرانیان ، با واژگانی مانند ، خدا ، فرشته ، این جهان و آن جهان ، روز رستاخیز ، اهریمن ، ستایش کردن و . . . . . . آشنا بودیم ،
و تازه ما ، مهلی ( مشی ) و مهلیانه ( مشیانه ) ، داشتیم و داریم که همانند آدم و حوا امروزی در دین یهودی و اسلام هستند .
و اینها همه برای پیش از اسلام هستند ، و ما زمان های بسیار پیش تر از عرب ها با اینجور چیز ها آشنا بودیم
. و اکنون شما میگویید که اگر به جای واژه " الله " بگوییم ، خداوند ، یزدان ، آفریدگار و . . . . . درست نیست ؟؟؟!!!
ما ایرانی ها به زور شمشیر مسلمان شدیم ( بیشترمان ) ، ولی هیچ زمان عرب نشدیم !! این رو فراموش نکن
ما برای واژگانی مانند وضو ، اذان ، صلاة ، و. . . .
برابر پارسی داریم ( مانند دست نماز ، بانگ نماز ، نماز و. . . . ) ، چه اینکه پس از اسلام درست کرده باشیم ، و چه اینکه از پیش از اسلام داشتیم .
اینها رو گفتم ، تا بدانی که ما ایرانی ها ، مسلمانان و گذشتگان خود را فراموش نمی کنیم ، و تا پایان به یاد آن ها هستیم و آن ها را گرامی می داریم .
دین اسلام هم در کنار نیاکان مان ، برای ایرانی های مسلمان اهمیت دارد . ولی هر چیزی سر جای خودش باید باشد ، و اگر کسی بخواهد ، توهینی به نیاکان ما کند ، پاسخ ش را میگیرد .
سپاس از شما
بدرود .