ایریدیم

ایریدیم عنصری با عدد اتمی ۷۷، جرم اتمی ۱۹۲٫۲۲، نقطه ذوب ۲٬۴۱۰ سلسیوس، نقطه جوش ۴٬۱۳۰ سلسیوس، چگالی ۲۲٫۶۵ گرم بر سانتی مترمکعب بوده و از فلزهای گروه پلاتین و خواصی مشابه Rh دارد. در اسمیم به صورت آلیاژ طبیعی Pt وجود دارد. ساختار این فلز، مکعب تنگ چیده است. این ماده برای تهیه نوک خودنویس و در کاتالیزورها به کار می رود. این فلز پس از اسمیم بیشترین چگالی را در بین عناصر دارد. ایریدیوم در برابر خوردگی و فرسایش حتی تا دمای ۲٬۰۰۰ درجهٔ سانتی گراد مقاومت بسیار زیادی دارد و فقط نمک های خاص و هالوژن ها باعث خوردگی آن می شوند. همچنین پودر و گَرد آن بسیار قابل اشتعال و واکنش پذیر است. این فلز کمیاب، چگال و بسیار مقاوم است. فراوانی این فلز در پوسته زمین کم است ولی در شهاب سنگ ها فراوانی بیشتری دارد. تولید جهانی سالیانهٔ این فلز، تنها ۳ تن است.
ایریدیوم در سال ۱۸۰۳ در میان ناخالصی های نامحلول پلاتین توسط اسمیتسون تنانت کشف شد. تنانت نام ایریدم را از الههٔ یونانی ایریس که به معنای رنگین کمان است برگزید؛ زیرا نمک های ایریدیم رنگ های مختلفی دارند.
ایریدیم فلزی از گروه پلاتین است که رنگی سفید، شبیه به پلاتین دارد اما کمی مایل به زرد است. به علت نقطه ذوب بالا، سختی و شکنندگی شکل و فرم دادن به ایریدیم بسیار مشکل است. به همین جهت از پودر آن برای این منظور استفاده می شود. خواص فیزیکی این فلز تا دمای ۱۶۰۰ درجه سانتی گراد بدون تغییر باقی می ماند. این فلز در دمای ۰٫۱۴ کلوین به ابررسانا تبدیل می شود. در میان فلزات تنها اسمیم می تواند بر روی آن خراش ایجاد کند و پس از اسمیم چگال ترین عنصر است.
در میان فلزات، ایریدیم بیشترین مقاومت را در برابر خوردگی دارد. تقریباً هیچ اسید یا فلز مذابی نمی تواند آن را مورد حمله قرار دهد. با این حال برخی نمک ها مانند سدیم سیانید یا پتاسیم سیانید ، اکسیژن در دمای بالا و هالوژن ها ( به ویژه فلوئور ) باعث خوردگی آن می شوند.
عدد اکسایش ایریدیم از - ۳ تا +۹ را شامل می شود ولی متداول ترین عدد اکسایش آن +۳ و +۴ است. همچنین عدد اکسایش بالاتر از +۶، بسیار نادر است و عدد اکسایش +۹ فقط کاتیون های گازی شکل را شامل می شود و ایریدیم در هیچ نمکی با این عدد اکسایش وجود ندارد. ایریدیم اکسیدهای مختلف با رنگ های متفاوت تشکیل می دهد. برای مثال IrO2 جامد آبی رنگ است. در حالی که Ir2O3 رنگ آبی مایل به سیاه دارد.