اکس فری۸۶

اکس فری۸۶ ( به انگلیسی: XFree86 ) یک پیاده سازی از سامانه پنجره اکس است. این نرم افزار در اصل برای سیستم عامل های شبه یونیکس سازگار با آی بی ام نوشته شد، اما در حال حاضر برای بسیاری از سکوها و سیستم عامل های دیگر هم در دسترس است. این نرم افزار یک نرم افزار آزاد است و تحت پروانه ای به نام XFree86 License version 1. 1 عرضه می شود. این برنامه توسط پروژه ای به نام اکس فری۸۶ توسعه می یابد و دیوید داوز رهبری تیم توسعه دهندگان را بر عهده دارد. نسخه فعلی آن ۴٫۸٫۰ است که در دسامبر سال ۲۰۰۸ عرضه شده است. در طی دهه ۱۹۹۰ و اوایل ۲۰۰۰، اکس فری۸۶ منبع بسیاری از نوآوری ها در اکس بود و به صورت استاندارد دوفاکتو در توسعه اکس تبدیل شده بود. تا اوایل سال ۲۰۰۴، اکثر سیستم عامل های لینوکس و بی اس دی از اکس فری۸۶ استفاده می کردند. در فوریه سال ۲۰۰۴، پروژه یک پروانه جدید را برای توسعه نرم افزار انتخاب کرد که این کار باعث شد بنیاد نرم افزارهای آزاد اعلام کند پروانه جدید با جی پی ال ناسازگار است. بسیاری از سیستم عامل های آزاد و متن باز پروانه جدید را غیرقابل قبول یافتند و قبل از اینکه مجوز به شکل رسمی تغییر کند، به استفاده از اکس فری۸۶ پایان دادند[ ۱] و از سرور اکس. ارگ، انشعابی از اکس فری۸۶ مهاجرت کردند. اولین انشعاب زوورت نام داشت، اما انشعاب دیگری که سرور اکس. ارگ نام داشت رایج و محبوب شد. بیشتر توسعه دهندگان اکس فری۸۶ هم از تیم توسعه آن جدا شده و به تیم توسعه سرور اکس. ارگ پیوستند. آخرین کامیت در درخت کد منبع اکس فری۸۶ در تاریخ ۱۸ می ۲۰۰۹ صورت گرفته است. ( بازیابی در می ۲۰۱۳ ) [ ۲]
قبل از تغییر دادن پروانه، اکس فری۸۶ پر استفاده ترین سرور اکس در میان سیستم عامل ها بود تا این که در نسخه ۴٫۴٫۰ پروانه نرم افزار تغییر کرد و خیلی از سیستم عامل ها استفاده از این برنامه را کنار گذاشتند و امروزه به ندرت از آن استفاده می شود. تنها سیستم عاملی که هنوز هم از این برنامه استفاده می کند نت بی اس دی است که در بعضی از سکوها به صورت پیشفرض با اکس فری۸۶ عرضه می شود. [ ۳] هرچند که سرور اکس. ارگ هم از طریق پکیج سورس قابل نصب است.
اکس فری۸۶ از کتابخانه هایی که برای نوشتن سرویس گیرنده های اکس استفاده می شوند، تشکیل می شود و سرور اکس هم مسئول نمایش است. کلاینتها و سرور از طریق پروتکل اکس با یکدیگر ارتباط برقرار می کنند که این پروتکل به آنها اجازه می دهد بر روی کامپیوترهای متفاوتی اجرا شوند و از طریق شبکه با یکدیگر ارتباط برقرار کنند.