وَراژن شناسی یا فَراژن شناسی[ ۱] یا اِپی ژنتیکس ( به انگلیسی: Epigenetics ) مطالعهٔ اختلاف های سلولی و کاراَندام شناسانه ای است که با تغییرات در توالی DNA نمی توانند تبیین شوند. وَراژن شناسی اصولاً مطالعهٔ عوامل خارجی یا محیطی است که باعث روشن یا خاموش شدن ژن ها می شود و بر روی چگونگی خوانده شدن ژن ها اثر می گذارد. [ ۲] سازوکارهای وَراژن شناسی به اثرات محیطی حساس بوده و از عوامل کلیدی در شکل گیری رُخ نمود هستند. [ ۳]
از این رو، تحقیقات وَراژن شناسی در جستجوی توصیف دگرگونی های پویا در ظرفیت رونویسی سلول است. اگرچه استفاده از لفظ «وَرا» ( epi ) برای توصیف فرآیندهایی که توارث پذیر نیستند بحث برانگیز است، این دگرگونی ها ممکن است توارث پذیر بوده یا نباشند. [ ۴] برخلاف ژن شناسی که بر پایهٔ تغییرات در توالی DNA ( ژن نمود ) است، تغییرات در بیان ژن یا رُخ نمود سلولی وَراژن شناسی دلایل دیگری دارد. به همین دلیل از پیشوند «وَرا» ( epi ) برگرفته از επί - یونانی به معنای بالا، فَراتر یا اطراف استفاده شده است. [ ۵] [ ۶]
مثال هایی از سازوکارهایی که این تغییرات را ایجاد می کنند، متیل دار کردن DNA، متیل دار کردن RNA، اصلاحات هیستونی و آران ای های بلند غیرکدکننده است که هر کدام سبب تغییر در بیان شدن ژن می شوند بی آنکه تغییری در توالی DNA مسئول ایجاد کنند. بیان ژن به وسیلهٔ فعالیت پروتئین های سرکوب گر که به مناطق خاموش کننده DNA می چسبند، کنترل می شود. این تغییرهای وَراژنی ممکن است در طول تقسیم سلول و در دوران زندگی سلول و همچنین شاید طی نسل های متمادی برجای بماند، گرچه تغییری در توالی DNA مسئول دیده نمی شود. [ ۷] در عوض این عوامل غیرژنی سبب می شوند تا ژن های یک جاندار، رفتار یا بیان مختلفی نشان دهند. [ ۸]
مثالی از تغییر وَراژنی در یوکاریوت، فرآیند تمایز سلولی است. در طی ریخت زایی سلول های بنیادی همه توان، تبدیل به رده های سلولی چند توانه جنینی شده که به نوبه خود تبدیل به سلول های کاملاً تمایز یافته می شوند. به این معنی که سلول تخم - زاگ - به تقسیم شدن ادامه می دهد و سلول های دختر ایجادشده تبدیل به تمام انواع مختلف سلول در یک جاندار از جمله عصب، سلول های عضله، بافت پوششی ( اپی تلیوم ) ، بافت درون رگی ( اندوتلیوم ) ، رگ های خونی و غیره می شوند که به وسیلهٔ فعال کردن برخی ژن ها در حین غیرفعال کردن بیان برخی دیگر ایجاد می شود. [ ۹]
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلفاز این رو، تحقیقات وَراژن شناسی در جستجوی توصیف دگرگونی های پویا در ظرفیت رونویسی سلول است. اگرچه استفاده از لفظ «وَرا» ( epi ) برای توصیف فرآیندهایی که توارث پذیر نیستند بحث برانگیز است، این دگرگونی ها ممکن است توارث پذیر بوده یا نباشند. [ ۴] برخلاف ژن شناسی که بر پایهٔ تغییرات در توالی DNA ( ژن نمود ) است، تغییرات در بیان ژن یا رُخ نمود سلولی وَراژن شناسی دلایل دیگری دارد. به همین دلیل از پیشوند «وَرا» ( epi ) برگرفته از επί - یونانی به معنای بالا، فَراتر یا اطراف استفاده شده است. [ ۵] [ ۶]
مثال هایی از سازوکارهایی که این تغییرات را ایجاد می کنند، متیل دار کردن DNA، متیل دار کردن RNA، اصلاحات هیستونی و آران ای های بلند غیرکدکننده است که هر کدام سبب تغییر در بیان شدن ژن می شوند بی آنکه تغییری در توالی DNA مسئول ایجاد کنند. بیان ژن به وسیلهٔ فعالیت پروتئین های سرکوب گر که به مناطق خاموش کننده DNA می چسبند، کنترل می شود. این تغییرهای وَراژنی ممکن است در طول تقسیم سلول و در دوران زندگی سلول و همچنین شاید طی نسل های متمادی برجای بماند، گرچه تغییری در توالی DNA مسئول دیده نمی شود. [ ۷] در عوض این عوامل غیرژنی سبب می شوند تا ژن های یک جاندار، رفتار یا بیان مختلفی نشان دهند. [ ۸]
مثالی از تغییر وَراژنی در یوکاریوت، فرآیند تمایز سلولی است. در طی ریخت زایی سلول های بنیادی همه توان، تبدیل به رده های سلولی چند توانه جنینی شده که به نوبه خود تبدیل به سلول های کاملاً تمایز یافته می شوند. به این معنی که سلول تخم - زاگ - به تقسیم شدن ادامه می دهد و سلول های دختر ایجادشده تبدیل به تمام انواع مختلف سلول در یک جاندار از جمله عصب، سلول های عضله، بافت پوششی ( اپی تلیوم ) ، بافت درون رگی ( اندوتلیوم ) ، رگ های خونی و غیره می شوند که به وسیلهٔ فعال کردن برخی ژن ها در حین غیرفعال کردن بیان برخی دیگر ایجاد می شود. [ ۹]
wiki: اپی ژنتیک