اولیگونوکلئوتید

اولیگونوکلئوتید به توالی های کوتاهی ( بین ۱۰ تا ۵۰ ) از نوکلئوتید های DNA و RNA گفته می شود که در ژن درمانی کاربردهای فراوان دارند.
اولیگونوکلئوتیدها از نظر جهت قرارگیری به دو نوع اولیگونوکلئوتیدهای سانس و اولیگونوکلئوتیدهای آنتی سانس تقسیم می شوند.
از این اولیگونوکلئوتیدها در روش آزمایشگاهی واکنش زنجیره ای پلیمراز ( پی سی آر ) برای افزایش مقدار دی ان ای استفاده می شود.
اولیگونوکلئوتیدهای آنتی سانس قطعاتی از دی ان ای و آران ای هستند که از آن ها در تحقیقات ژنتیک پزشکی و زیست فناوری برای جلوگیری از پیشرفت بیماری ها استفاده می شود. نیز از این اولیگونوکلئوتیدها در روش آزمایشگاهی واکنش زنجیره ای پلیمراز ( پی سی آر ) برای افزایش مقدار دی ان ای استفاده می شود.
اولیگونوکلئوتیدهای آنتی سانس با ورود به سلول ها به بازهای نوکلئوتیدی هدف در RNA می چسبند و با فعال کردن یک آنزیم به نام RNAaseH باعث شکسته شدن باز نوکلئوتیدی مورد نظر در RNA و عدم ساخته شدن پروتئین های نامطلوب سلول می شوند. از اولیگونوکلئوتیدهای آنتی سانس برای جلوگیری از پیشرفت بیماری هایی نظیر سرطان، آسم و ایدز استفاده می شود.
اولیگونوکلئوتیدها توسط آنزیم ها تجزیه می شوند.
اندونوکلئازها به بازهای نوکلئوتیدی در اولیگونوکلئوتیدها حمله آنزیمی می کنند و اگر اولیگونوکلئوتیدها از نوع فسفودی استر باشند ( یعنی گروه های فسفات در آن باشد ) بخش های میانی آن ها را تجزیه می کنند. نمونه این نوع تجزیه در سلول های K۵۶۲ وجود دارد.
اگزونوکلئازها به بازهای نوکلئوتیدی در اولیگونوکلئوتیدها حمله آنزیمی می کنند و اگر اولیگونوکلئوتیدها از نوع فسفودی استر باشند ( یعنی گروه های فسفات در آن باشد ) بخش های سر و انتهای آن ها یعنی '۳ و '۵ را تجزیه می کنند. نمونه این نوع تجزیه در سلول های ۳T۳ وجود دارد.
برای آن که اولیگونوکلئوتیدها در برابر حملات آنزیمی مقاوم شوند و تجزیه نشوند لازم است آن ها را با تغییرات ساختمانی پایدار کرد.
اولیگونوکلئوتیدها از نوع فسفودی استر که دارای گروه های فسفات هستند را تبدیل به فسفوروتیوآت می کنند که دارای گروه های فسفوروتیوآت هستند یعنی به جای اتم اکسیژن در گروه های فسفوآت در اولیگونوکلئوتیدها اتم گوگرد جایگزین می کنند. در این صورت اولیگونوکلئوتیدها در برابر حملات اندونوکلئازها پایدار خواهد بود و ساختمان آن شکسته نخواهد شد.