اوغوز

همبستگی اوغوزها با سایر اقوام ترک [ویرایش]
درباره ٔ همبستگی های زبانشناسی و نژادشناسی اوغوزها با سایر اقوام ترک عقاید مختلف است. در دائرةالمعارف اسلام درباره طوایف نه گانه اوغوز، چنین آمده: غز لغت تازی است که به قبیله ٔ ترکان اوغوز اطلاق می شود. ظاهراً قوم بزرگی که در قرن ششم همه ٔ قبایل ساکن چین تا دریای سیاه را به صورت امپراطوری واحدی از صحرانشینان درآورد، بدین نام خوانده شده است. این قوم از طوایف متعدد مرکب بوده اند که از جهت کثرت عدد خانواده و وسعت اراضی با یکدیگر اختلاف بسیار داشته اند و مهمترین این طوایف عبارت بودند از طوایف نه گانه اغوز ( تغز اوغز ) : اغوز، اویرات، آرلاد، جلایر، تاتار، قنقرات، قیات، کرائیت و مغول.
نه قبیله اغوز [ویرایش]
در نوشته های قرن هشتم اورخون هم از این قوم به نام تغز اوغوز ( نُه اوغز ) یاد شده است، بنابراین به نه قبیله اغوز، اویرات، آرلاد، جلایر، تاتار، قنقرات، قیات، کرائیت و مغول تقسیم می شدند. نخست این قبایل باج گزار و فرمانبردار پادشاهان چین شمالی بودند. اولین کس که توانست یوغ بندگی و فرمانبرداری را بشکند «یسوگای» ( یسوگئی ) پدر چنگیز رئیس طایفه ٔ قیات بود. {مدرک} وی نه تنها توانست عده ای از طوایف مغول را به اطاعت درآورد، بلکه بعضی از طوایف تاتار را در مشرق منهزم ساخت و در جنگهای طوائف کرائیت نیز شرکت کردو پادشاه آن قوم را در برابر دشمنانش تقویت نمود و با او طرح اتحاد و برادری ریخت. پسر بزرگتر یسوگای که «تموجین» نام داشت، یعنی «آهنین» بعد از مرگ پدر جانشین وی شد و بزودی کلیه ٔ قبایل مغول و تاتار را تحت اطاعت درآورد و حتی بر قبایل مسیحی کرائیت نیز غلبه یافت و به «چنگیزخان» مشهور گردید. چنگیز در حدود ۶۰۰ هَ. ق. قبایل عیسوی «نایمان» را منقاد خود کرد و در سال ۶۰۳ هَ. ق. قوم «قرقیز» و پس از آن طوایف «ایغور» را به اطاعت درآورد. بعدها همه این اقوام را بنابر تسمیه ٔ جزء بر کل ابتدا تاتار و سپس مغول نامیدند. {مدرک}
نقل مسلمانان از اغوز [ویرایش]
آنچه نویسندگان مسلمان دوره های بعد درباره ٔ اوغوزخان و بیست و چهار قبیله ٔ اوغوز نقل کرده اند، از تاریخ غازانی است، بخصوص مورد تواریخ آل سلجوق، که مؤلف آن بلندپروازیهای خیالی چنگیزخان را از تاریخ غازانی گرفته و فقط اوغوزخان را به جای چنگیزخان نهاده، نمونه ٔ خوبی از این اقتباس است. یک دانشمند ترک که در اثر این تحریف دچار اشتباه شده نظر داده است که «مجموعه ٔ قوانین ترکان اوغوز» «مبنای یاسای معروف چنگیزخان» را برای ما به جای گذارده است. همچنین بین ترکمانان دریای خزر، اوزخان ( به جای اوغوزخان ) تا قرن نوزدهم میلادی به عنوان جد قومشان معروف بود.
زبانشناسی [ویرایش]
از نظر زبان شناسی اُغوز یا شاخه جنوبی زبانهای ترکتبار، شامل زبانهای ترکمنی، ترکی استانبولی، آذربایجانی، ترکی افشار، کریم تاتار، قشقایی و ترکی خراسان می باشد.
جستارهای وابسته [ویرایش]
فهرست قبایل اغوز
کتاب دده قورقود
منبع [ویرایش]
↑ غز در لغت نامه دهخدا
[نهفتن]
ن • ب • و
مردمان ترک تبار
آوارهای • ازبک • اویغور • اغوز • ایل افشار • باشقیر • بالکارها • تورگش • تلنگیت ها • ترکمن • چولیم • مردم چواش • مردمان ترکیه • مردمان آذری • تاتار • ترکان سوریه • ترک های خراسان • توان ها • گاگااوز • ترکمن های عراق • ترک های کوزوو • کریمه • کریمچاکی • کومان • خلج • بیات • قشقایی • قوم سالار • قزاق • قومیقی • قره پاپاق • قره چای ها • قزلباش • قره قالپاق • خزرها • مردم قپچاق • خاکاس ها • خلخ • دولگان • هون • ترک های رومانی • ترک های بلغارستان • ترک های قبرس • ترک های جمهوری مقدونیه • ترک های غرب تراکیه
رده های صفحه: اغوزهااقوام ترک تبار
قس ترکی آذری
Oğuz türkləri - 24 Oğuz boyundan ibarət olub, Xəzər dənizinin şərqindən Ceyhun ( Amudərya ) çayına qədər ərazidə yerləşmişdilər. Oğuz Türkləri 950 - ci ildən İslam dinini qəbul etməyə başladılar.
Oğuz adına ilk dəfə Yenisey Kitabələrində rast gəlinməkdədir. Oğuzlar, Türkiyə, Balkanlar, Azərbaycan, İran, İraq və Türkmənistanda yaşayan Türklərin ataları olan böyük bir Türk boyudur. Oğuzlara, Türkmənlər də deyilir.
Oğuz sözünün kökü ilə əlaqədar müxtəlif fikirlər irəli sürülmüşdür. Sözün boy, qəbilə mənasını verən "Ox" və çoxluq əlavəsi olan "z"in birləşməsindən "Oxuq" ( oxlar, qoylar ) mənasında olduğu irəli sürüldüyü kimi, oyrat ( haşarı, yaramaz ) sözünün sinonimi olduğunu iddia edənlər də vardır. Bu söz, Anadolu ləhcəsində "həlim, səlim, ciddi" mənalarında da istifadə edilməkdədir. Ərəb qaynaqlarında isə "guz" və ya "uz" şəklində keçməkdədir. İlk zamanlar İç və Dış adlarıyla iki ana qola ayrılmış olan Oğuzlar, daha sonrakı dövrlərdə, Doqquz Oğuz, Altı Oğuz, Üç Oğuz adlarında boylara da ayrıldılar. Oğuzlar, iyirmi dörd boydan meydana gəlmişdi. Bunlardan on ikisi İç, on ikisi Dış qoluna bağlı idi. Oğuz Boylarının nəsli, adı Oğuz Xanla bağlıdır Oğuz Xanın Gün Xan, Ay Xan, Ulduz Xan, Göy Xan, Dağ Xan, Dəniz Xan adlarında altı oğulu vardır. Oğuz Xanın hər oğulunun da dörd oğlu olub. Oğuz Xanın altı oğulundan olan 24 nəvəsi 24 Oğuz Boyunu meydana gətirmişdir. Bütün dünyaya yayılan Oğuzlar, bu 24 boya söykənir.
Sağ qolu təşkil edən Dış Oğuzlar
Gün - Xan
Oğulları:
- Kayı Xan: "Möhkəm, . . .