امتناع بالقیاس

[ویکی فقه] امتناع بالقیاس از اصطلاحات فلسفی بوده و یکی از اقسام امتناع می باشد.
هر مفهومی هنگامی که در نسبت با وجود در نظر گرفته شود، اگر نفی وجود برایش ضروری باشد، یعنی ثبوت عدم برایش ضروری باشد، ممتنع نامیده می شود.
امتناع بر سه قسم است: امتناع بالذات، امتناع بالغیر و امتناع بالقیاس الی الغیر.
← امتناع بالذات
در امتناع بالقیاس الی الغیر، برخلاف امتناع بالغیر، شیء دیگر علت امتناع نیست که ضرورت عدم را اعطاء کند؛ بلکه عقل انسان با توجه به آن شیء دیگر، امتناع را برای شیء اول لازم می بیند. مثلا علت در مقایسه با نبود معلولش، ضرورتا معدوم است ولذا علت با در نظر گرفتن عدم معلولش، ممتنع خواهد بود که این امتناع، "امتناع بالقیاس الی الغیر" است. در این مثال، امتناع علت، معلول "عدم معلول" نیست که بگوییم "عدم معلول"، امتناع را به علتش اعطاء کرده است. بلکه عقل با توجه به اینکه "اگر علت باشد معلول هم هست"، و با توجه به نبود معلول، نتیجه می گیرد که حتما و ضرورتا علت وجود ندارد که معلول آن نیز نیست. پس این "ضرورت عدم" علت یا "امتناع" علت، ناشی از مقایسه عقلی است نه ناشی از عدم معلول.
ضرورت امتناع عدم علت و معلولی
...