[ویکی فقه] امتحان اسماعیل (قرآن). امتحان به معنای آزمودن بوده و امتحان اسماعیل علیه السّلام با فرمان خدا مبنی بر ذبح وی واقع گردید.
امتحان شدن اسماعیل علیه السّلام با فرمان خدا مبنی بر ذبح وی: «فلما بلغ معه السعی قال یا بنی انی ار ی فی المنام انی اذبحک فانظر ماذا تر ی قال یا ابت افعل ما تؤمر ستجدنی ان شاء اللـه من الصابر ین: هنگامی که با او به مقام سعی و کوشش رسید، گفت: «پسرم! من در خواب دیدم که تو را ذبح می کنم، نظر تو چیست؟» گفت «پدرم! هر چه دستور داری اجرا کن، به خواست خدا مرا از صابران خواهی یافت! » » «فلما اسلما وتله للجبین: هنگامی که هر دو تسلیم شدند و ابراهیم جبین او را بر خاک نهاد..» «ونادیناه ان یا ابر اهیم: او را ندا دادیم که: «ای ابراهیم! » «قد صدقت الر ؤیا انا کذلک نجزی المحسنین: آن رؤیا را تحقق بخشیدی (و به ماموریت خود عمل کردی)! » ما این گونه، نیکوکاران را جزا می دهیم! » «ان هـذا لهو البلاء المبین: این مسلما همان امتحان آشکار است! » در این آیات از یکسو پدر با صراحت مساءله ذبح را با فرزند ۱۳ ساله مطرح می کند و از او نظر خواهی می کند، برای او شخصیت مستقل و آزادی اراده قائل می شود، او هرگز نمی خواهد فرزندش را بفریبد، و کورکورانه به این میدان بزرگ امتحان دعوت کند او می خواهد فرزند نیز در این پیکار بزرگ با نفس شرکت جوید، و لذت تسلیم و رضا را همچون پدر بچشد! از سوی دیگر فرزند هم می خواهد پدر در عزم و تصمیمش راسخ باشد، نمی گوید مرا ذبح کن ، بلکه می گوید هر ماموریتی داری انجام ده ، من تسلیم امر و فرمان او هستم ، و مخصوصا پدر را با خطاب یا ابت ! (ای پدر!) مخاطب می سازد. این آیه حکایت رویایی است که ابراهیم در خواب دید. و تعبیر به (انی اری) دلالت دارد بر اینکه این صحنه را مکرر در خواب دیده ، همچنان که این تعبیر در آیه (و قال الملک انی اری ...) نیز همین استمرار را می رساند.(فانظر ما ذاتری ) - کلمه (تری) در این جا به معنای (می بینی) نیست بلکه از ماده (رای) به معنای اعتقاد است ، یعنی چه نظر می دهی ، می خواسته بفرماید: تو درباره سر نوشت خودت فکر کن و تصمیم بگیر و تکلیف مرا روشن ساز. و این جمله خود دلیل است بر اینکه ابراهیم (علیه السلام ) در رویای خود فهمیده که خدای تعالی او را امر کرده فرزندش را قربانی کند و گرنه صرف این که خواب دیده فرزندش را قربانی می کند، دلیل بر آن نیست که کشتن فرزند برایش جایز باشد. پس در حقیقت امری که در خواب به او شده به صورت نتیجه امر در برابرش ممثل شده است ، و به همین جهت که چنین مطلبی را فهمیده ، فرزندش را امتحان کرد، تا ببیند او چه جوابی می دهد. قال یا ابت افعل ما تومر ستجدنی ان شاء اللّه من الصابرین این آیه پاسخی است که فرزند به پدر می دهد. و جمله پدرجان ! انجام بده آنچه بدان ماءمور شده ای اظهار رضایت اسماعیل است نسبت به سر بریدن و ذبح خودش ، چیزی که هست این اظهار رضایت را به صورت امر آورد. و نیز اگر گفت : بکن آنچه را که بدان ماءمور شده ای و نگفت : مرا ذبح کن ، برای اشاره به این است که بفهماند: پدرش ماءمور به این امر بوده و به جز اطاعت و انجام آن ماءموریت چاره ای نداشت.
توفیق در امتحان
توفیق اسماعیل علیه السّلام در امتحان الهی با تسلیم شدن در برابر فرمان ذبح خویش: «فلما بلغ معه السعی قال یا بنی انی ار ی فی المنام انی اذبحک فانظر ماذا تر ی قال یا ابت افعل ما تؤمر ستجدنی ان شاء اللـه من الصابر ین: هنگامی که با او به مقام سعی و کوشش رسید، گفت: «پسرم! من در خواب دیدم که تو را ذبح می کنم، نظر تو چیست؟» گفت «پدرم! هر چه دستور داری اجرا کن، به خواست خدا مرا از صابران خواهی یافت! » » «فلما اسلما وتله للجبین: هنگامی که هر دو تسلیم شدند و ابراهیم جبین او را بر خاک نهاد..» «ونادیناه ان یا ابر اهیم: او را ندا دادیم که: «ای ابراهیم! » «قد صدقت الر ؤیا انا کذلک نجزی المحسنین: آن رؤیا را تحقق بخشیدی (و به ماموریت خود عمل کردی)! » ما این گونه، نیکوکاران را جزا می دهیم! » «ان هـذا لهو البلاء المبین: این مسلما همان امتحان آشکار است! » کلمه (تل) به معنای به زمین انداختن کسی است . و کلمه (جبین) به معنای یکی از دو طرف پیشانی است . و لام در (للجبین) بیان می کند که کجای اسماعیل روی زمین قرار گرفت. بعضی گفته اند منظور از جمله تله للجبین این بود که پیشانی پسر را به پیشنهاد خودش بر خاک نهاد، مبادا چشمش در صورت فرزند بیفتد و عواطف پدری به هیجان در آید و مانع اجرای فرمان خدا شود!به هر حال ابراهیم صورت فرزند را بر خاک نهاد و کارد را به حرکت در آورد و با سرعت و قدرت بر گلوی فرزند گذارد در حالی که روحش در هیجان فرو رفته بود، و تنها عشق خدا بود که او را در مسیرش بی تردید پیش می برد.اما کارد برنده در گلوی لطیف فرزند کمترین اثری نگذارد! اینجا است که قرآن با یک جمله کوتاه و پر معنی به همه انتظارها پایان داده ، می گوید: در این هنگام او را ندا دادیم که ای ابراهیم (و نادیناه ان یا ابراهیم ).آنچه را در خواب ماموریت یافتی انجام دادی (قد صدقت الرؤ یا). ما اینگونه نیکوکاران را جزا و پاداش می دهیم (انا کذلک نجزی المحسنین ).هم به آنها توفیق پیروزی در امتحان می دهیم ، و هم نمی گذاریم فرزند دلبندشان از دست برود، آری کسی که سر تا پا تسلیم فرمان ما است و نیکی را به حد اعلا رسانده جز این پاداشی نخواهد داشت. سپس می افزاید: این مسلما امتحان مهم و آشکاری است (ان هذا لهو البلاء المبین ).
امتحانی آشکار
امتحان اسماعیل علیه السّلام با فرمان ذبح، امتحانی آشکار و بی ابهام: «فلما بلغ معه السعی قال یا بنی انی ار ی فی المنام انی اذبحک فانظر ماذا تر ی قال یا ابت افعل ما تؤمر ستجدنی ان شاء اللـه من الصابر ین: هنگامی که با او به مقام سعی و کوشش رسید، گفت: «پسرم! من در خواب دیدم که تو را ذبح می کنم، نظر تو چیست؟» گفت «پدرم! هر چه دستور داری اجرا کن، به خواست خدا مرا از صابران خواهی یافت! » » «فلما اسلما وتله للجبین: هنگامی که هر دو تسلیم شدند و ابراهیم جبین او را بر خاک نهاد..» «ونادیناه ان یا ابر اهیم: او را ندا دادیم که: «ای ابراهیم! » «قد صدقت الر ؤیا انا کذلک نجزی المحسنین: آن رؤیا را تحقق بخشیدی (و به ماموریت خود عمل کردی)! » ما این گونه، نیکوکاران را جزا می دهیم! » «ان هـذا لهو البلاء المبین: این مسلما همان امتحان آشکار است! » مشار الیه به کلمه (هذا) داستان قربانی کردن اسماعیل است و می خواهد شدت امر را تعلیل کند. حسن مصطفوی در کتاب التحقیق فی کلمات القرآن الکریم درباره عبارت مبین در قرآن می گوید: تعبیر به این کلمه به شدت در وضوح و انکشاف آن مطلب اشاره دارد، به نحوی که مانند نور ظاهر است.
امتحان شدن اسماعیل علیه السّلام با فرمان خدا مبنی بر ذبح وی: «فلما بلغ معه السعی قال یا بنی انی ار ی فی المنام انی اذبحک فانظر ماذا تر ی قال یا ابت افعل ما تؤمر ستجدنی ان شاء اللـه من الصابر ین: هنگامی که با او به مقام سعی و کوشش رسید، گفت: «پسرم! من در خواب دیدم که تو را ذبح می کنم، نظر تو چیست؟» گفت «پدرم! هر چه دستور داری اجرا کن، به خواست خدا مرا از صابران خواهی یافت! » » «فلما اسلما وتله للجبین: هنگامی که هر دو تسلیم شدند و ابراهیم جبین او را بر خاک نهاد..» «ونادیناه ان یا ابر اهیم: او را ندا دادیم که: «ای ابراهیم! » «قد صدقت الر ؤیا انا کذلک نجزی المحسنین: آن رؤیا را تحقق بخشیدی (و به ماموریت خود عمل کردی)! » ما این گونه، نیکوکاران را جزا می دهیم! » «ان هـذا لهو البلاء المبین: این مسلما همان امتحان آشکار است! » در این آیات از یکسو پدر با صراحت مساءله ذبح را با فرزند ۱۳ ساله مطرح می کند و از او نظر خواهی می کند، برای او شخصیت مستقل و آزادی اراده قائل می شود، او هرگز نمی خواهد فرزندش را بفریبد، و کورکورانه به این میدان بزرگ امتحان دعوت کند او می خواهد فرزند نیز در این پیکار بزرگ با نفس شرکت جوید، و لذت تسلیم و رضا را همچون پدر بچشد! از سوی دیگر فرزند هم می خواهد پدر در عزم و تصمیمش راسخ باشد، نمی گوید مرا ذبح کن ، بلکه می گوید هر ماموریتی داری انجام ده ، من تسلیم امر و فرمان او هستم ، و مخصوصا پدر را با خطاب یا ابت ! (ای پدر!) مخاطب می سازد. این آیه حکایت رویایی است که ابراهیم در خواب دید. و تعبیر به (انی اری) دلالت دارد بر اینکه این صحنه را مکرر در خواب دیده ، همچنان که این تعبیر در آیه (و قال الملک انی اری ...) نیز همین استمرار را می رساند.(فانظر ما ذاتری ) - کلمه (تری) در این جا به معنای (می بینی) نیست بلکه از ماده (رای) به معنای اعتقاد است ، یعنی چه نظر می دهی ، می خواسته بفرماید: تو درباره سر نوشت خودت فکر کن و تصمیم بگیر و تکلیف مرا روشن ساز. و این جمله خود دلیل است بر اینکه ابراهیم (علیه السلام ) در رویای خود فهمیده که خدای تعالی او را امر کرده فرزندش را قربانی کند و گرنه صرف این که خواب دیده فرزندش را قربانی می کند، دلیل بر آن نیست که کشتن فرزند برایش جایز باشد. پس در حقیقت امری که در خواب به او شده به صورت نتیجه امر در برابرش ممثل شده است ، و به همین جهت که چنین مطلبی را فهمیده ، فرزندش را امتحان کرد، تا ببیند او چه جوابی می دهد. قال یا ابت افعل ما تومر ستجدنی ان شاء اللّه من الصابرین این آیه پاسخی است که فرزند به پدر می دهد. و جمله پدرجان ! انجام بده آنچه بدان ماءمور شده ای اظهار رضایت اسماعیل است نسبت به سر بریدن و ذبح خودش ، چیزی که هست این اظهار رضایت را به صورت امر آورد. و نیز اگر گفت : بکن آنچه را که بدان ماءمور شده ای و نگفت : مرا ذبح کن ، برای اشاره به این است که بفهماند: پدرش ماءمور به این امر بوده و به جز اطاعت و انجام آن ماءموریت چاره ای نداشت.
توفیق در امتحان
توفیق اسماعیل علیه السّلام در امتحان الهی با تسلیم شدن در برابر فرمان ذبح خویش: «فلما بلغ معه السعی قال یا بنی انی ار ی فی المنام انی اذبحک فانظر ماذا تر ی قال یا ابت افعل ما تؤمر ستجدنی ان شاء اللـه من الصابر ین: هنگامی که با او به مقام سعی و کوشش رسید، گفت: «پسرم! من در خواب دیدم که تو را ذبح می کنم، نظر تو چیست؟» گفت «پدرم! هر چه دستور داری اجرا کن، به خواست خدا مرا از صابران خواهی یافت! » » «فلما اسلما وتله للجبین: هنگامی که هر دو تسلیم شدند و ابراهیم جبین او را بر خاک نهاد..» «ونادیناه ان یا ابر اهیم: او را ندا دادیم که: «ای ابراهیم! » «قد صدقت الر ؤیا انا کذلک نجزی المحسنین: آن رؤیا را تحقق بخشیدی (و به ماموریت خود عمل کردی)! » ما این گونه، نیکوکاران را جزا می دهیم! » «ان هـذا لهو البلاء المبین: این مسلما همان امتحان آشکار است! » کلمه (تل) به معنای به زمین انداختن کسی است . و کلمه (جبین) به معنای یکی از دو طرف پیشانی است . و لام در (للجبین) بیان می کند که کجای اسماعیل روی زمین قرار گرفت. بعضی گفته اند منظور از جمله تله للجبین این بود که پیشانی پسر را به پیشنهاد خودش بر خاک نهاد، مبادا چشمش در صورت فرزند بیفتد و عواطف پدری به هیجان در آید و مانع اجرای فرمان خدا شود!به هر حال ابراهیم صورت فرزند را بر خاک نهاد و کارد را به حرکت در آورد و با سرعت و قدرت بر گلوی فرزند گذارد در حالی که روحش در هیجان فرو رفته بود، و تنها عشق خدا بود که او را در مسیرش بی تردید پیش می برد.اما کارد برنده در گلوی لطیف فرزند کمترین اثری نگذارد! اینجا است که قرآن با یک جمله کوتاه و پر معنی به همه انتظارها پایان داده ، می گوید: در این هنگام او را ندا دادیم که ای ابراهیم (و نادیناه ان یا ابراهیم ).آنچه را در خواب ماموریت یافتی انجام دادی (قد صدقت الرؤ یا). ما اینگونه نیکوکاران را جزا و پاداش می دهیم (انا کذلک نجزی المحسنین ).هم به آنها توفیق پیروزی در امتحان می دهیم ، و هم نمی گذاریم فرزند دلبندشان از دست برود، آری کسی که سر تا پا تسلیم فرمان ما است و نیکی را به حد اعلا رسانده جز این پاداشی نخواهد داشت. سپس می افزاید: این مسلما امتحان مهم و آشکاری است (ان هذا لهو البلاء المبین ).
امتحانی آشکار
امتحان اسماعیل علیه السّلام با فرمان ذبح، امتحانی آشکار و بی ابهام: «فلما بلغ معه السعی قال یا بنی انی ار ی فی المنام انی اذبحک فانظر ماذا تر ی قال یا ابت افعل ما تؤمر ستجدنی ان شاء اللـه من الصابر ین: هنگامی که با او به مقام سعی و کوشش رسید، گفت: «پسرم! من در خواب دیدم که تو را ذبح می کنم، نظر تو چیست؟» گفت «پدرم! هر چه دستور داری اجرا کن، به خواست خدا مرا از صابران خواهی یافت! » » «فلما اسلما وتله للجبین: هنگامی که هر دو تسلیم شدند و ابراهیم جبین او را بر خاک نهاد..» «ونادیناه ان یا ابر اهیم: او را ندا دادیم که: «ای ابراهیم! » «قد صدقت الر ؤیا انا کذلک نجزی المحسنین: آن رؤیا را تحقق بخشیدی (و به ماموریت خود عمل کردی)! » ما این گونه، نیکوکاران را جزا می دهیم! » «ان هـذا لهو البلاء المبین: این مسلما همان امتحان آشکار است! » مشار الیه به کلمه (هذا) داستان قربانی کردن اسماعیل است و می خواهد شدت امر را تعلیل کند. حسن مصطفوی در کتاب التحقیق فی کلمات القرآن الکریم درباره عبارت مبین در قرآن می گوید: تعبیر به این کلمه به شدت در وضوح و انکشاف آن مطلب اشاره دارد، به نحوی که مانند نور ظاهر است.
wikifeqh: امتحان_اسماعیل_(قرآن)