[ویکی فقه] امانت به معنی ضد خیانت می باشد و نیز به مال به امانت گذاشته شده نزد امین اطلاق می شود.
واژه امانت گاه به معنای صفتی از صفات نفسانی انسان و در مقابل صفت خیانت است- به فرد متصف به این صفت، «امین» گفته می شود- و گاه به مالی اطلاق می گردد که نزد فردی به امانت گذاشته شده است.موضوع بحث در این جا، امانت به مفهوم دوم است که از آن به مناسبت در باب ودیعه و دیگر باب ها همچون رهن، شرکت، مضاربه، مزارعه، مساقات، عاریه، اجاره، وکالت و لقطه سخن رفته است.
اقسام امانت
امانت بر دو قسم است:۱. امانت مالکی۲. امانت شرعی
تعریف امانت مالکی
این قسم به مالی گفته می شود که مالک، آن را در اختیار دیگری گذاشته است و سبب آن یا عقدی است که امانت، موضوع اصلی آن است مانند ودیعه و یا عقدی که امانت، در ضمن آن و به تبع مطرح است مانند اجاره، عاریه، مضاربه، وکالت، شرکت و رهن.
تعریف امانت شرعی
...
[ویکی اهل البیت] این صفحه مدخلی از دائرة المعارف قرآن کریم است
حفظ حقوق مالی و غیر مالی دیگران را امانت گویند
امانت ضد خیانت است و از «ا م ن» به معنای آرامش، سکون و بر طرف شدن خوف و اضطراب گرفته شده و به معنای تأمین امنیت حقی از حقوق به وسیله عهد،
وصیت و مانند آن یا به معنای حالتی است که انسان را به حفظ حقوق دیگران برانگیخته و او را از تضییع یا تصرف در آن باز می دارد. این واژه بر اعیان نیز اطلاق شده و به مالی که در نزد دیگری به امانت سپرده شود امانت و به شخص مورد اعتماد که امانت به او سپرده می شود «امین»گویند.
1. امانت مالکی و آن در موردی است که مالی با اذن مالک در اختیار غیر قرار گیرد و سبب آن یا عقدی است که امانت موضوع اصلی آن است؛ مانند ودیعه یا عقدی است که امانت در ضمن آن مطرح است؛ مانند اجاره، عاریه، مضاربه و مانند آن.
2. امانت شرعی و آن مالی است که به اذن شارع در اختیار غیر مالک قرار می گیرد و او شرعاً مکلف به حفظ آن است؛ مانند اینکه باد لباس کسی را در خانه غیر مالکش بیندازد. ودیعه نیز به معنای امانت است؛ لیکن تفاوت آن با امانت در این است که امانت عام بوده و به مواردی که مالی با قصد یا بدون قصد در اختیار دیگری قرار می گیرد اطلاق می شود؛ اما ودیعه خاص است و تنها امانتهایی را که با قصد و انشا در اختیار کسی قرار داده شود شامل است، افزون بر این، ودیعه عقدی است که نیاز به ایجاب و قبول دارد و در متعاقدین شرایط عامه تکلیف شرط است، برخلاف امانت که در همه موارد آن این امور لازم نیست. این موضوع در قرآن با واژه های مختلفی آمده است؛ مانند:«امانت» که 6 بار استعمال شده (بقره/2، 283؛ نساء/ 4، 58؛...)، «امین» که 12 بار به کار رفته (اعراف/7،68، یوسف/12، 54؛...) و نیز«حَفیظ» یک بار (یوسف/12،55)، «حافظون» دوبار (یوسف/ 12،12،63)، «حافِظات للغَیب» یک بار (نساء/4، 34) و افعال «امن» و مشتقات آن 6 بار (بقره/2، 283؛ آل عمران/3،75، یوسف/12، 64) به کار رفته است.
امانتداری از ویژگیهای اخلاقی و صفات پسندیده و در میان همه اقوام و ملتها از اهمیت ویژه ای برخوردار است و عموم انسانها با هر عقیده و مذهبی امانتداری را ارج نهاده و شخص امانتدار را می ستایند. در شریعت اسلام نیز امانت از اهمیت و جایگاه والایی برخوردار است و قرآن کریم در آیات متعدد مسلمانان را به توجه و حفظ امانت دیگران سفارش کرده است؛ از جمله در
آیه 58 نساء/4 خداوند با تأکید به همگان فرمان می دهد که امانتها را به اهل آن باز گردانند:«اِنَّ اللّهَ یَأمُرُکُم اَن تُؤَدُّوا الاَمنتِ اِلی اَهلِها» اهل امانت اختصاص به مؤمن ندارد، بلکه فاسق را نیز دربرمی گیرد، چنان که
پیامبر فرمود:امانت را به صاحبش بازگردانید، هرچند فاسق باشد.
امام صادق(علیه السلام)نیز فرمود:اگر قاتل علی(علیه السلام)امانتی به من بسپارد آن را به وی باز خواهم گرداند. و نیز امام سجاد(علیه السلام)فرمود:اگر قاتل پدرم حسین بن علی(علیه السلام)شمشیری که با آن پدرم را به
شهادت رسانده در نزد امانت گذارد به او بازخواهم گرداند.
در شأن نزول آیه فوق نیز نقل شده که پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) پس از فتح مکه کلید کعبه را که از عثمان بن طلحه کافر به امانت ستانده بود به وی بازگرداند. قرآن در آیاتی دیگر از فرشته وحی به عنوان فرشته ای امانتدار یاد می کند:«نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الاَمین» (شعراء/26،193 و نیز تکویر/81، 21) و در آیات متعدد دیگری نیز قرآن از انبیای الهی، به عنوان فرستادگانی امین یاد کرده است:«اِنّی لَکُم رَسولٌ اَمین» (شعراء/26، 107، 125، 143، 162، 178) که این امر حکایت از اهمیت امانت در نزد خداوند و رسولان او و نیز ملتهای گذشته دارد، همچنین قرآن یکی از ویژگیهای مؤمنان راستین را امانتداری آنان دانسته است:«قَد اَفلَحَ المُؤمِنون... الَّذینَ هُم لاَِمنتِهِم و عَهدِهِم رعون» (مؤمنون/23، 1 و 8) و در آیه ای دیگر امانتداری را مصداق تقوا و وفا به
عهد برمی شمارد:«و مِن اَهلِ الکِتبِ مَن اِن تَأمَنهُ بِقِنطار یُؤَدِّهِ اِلَیکَ... بَلی مَن اَوفی بِعَهدِهِ واتَّقی فَاِنَّ اللّهَ یُحِبُّ المُتَّقین» (آل عمران/3، 75 و 76) در روایات اسلامی نیز بر نقش و اهمیت امانت تأکید فراوانی شده است؛ در روایتی امانت عامل استواری و نظام امت و در حدیثی دیگر خیانت در امانت با بی دینی یکسان شمرده شده است. در موردی دیگر امام صادق(علیه السلام)معیار شخصیت و ایمان فرد را امانتداری او دانسته است؛ نه فراوانی رکوع و سجود وی.
امانتهایی که به دیگری سپرده می شود از جهت صاحب امانت دو قسم است:
[ویکی فقه] امانت (قرآن). امانت، ضد خیانت و به معنای راستی، ودیعه و هر چیزی است که برای نگاهداشتن به کسی سپرند.
←
حرمت خیانت در امانت
۱. ↑ لغت نامه دهخدا.۲. ↑ انفال/سوره۸، آیه۲۷.
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۴، ص۲۲۸، برگرفته از
مقاله «امانت».
...
