[ویکی فقه] یکی از امام زادگان در همدان محسن بن علی بن حسین (الاثرم) بن حسن المجتبی بن علی بن ابی طالب (علیه السّلام) می باشد؛ او سیدی جلیل القدر و عالمی فاضل و دارای خلقی نیکو بوده است.
با توضیحی که از عبارت علامه نسابه ابن فندق بیهقی (ابو الحسن علی بن ابی القاسم زید بیهقی مشهور به «ابن فندق» که پدر و اجدادش از بزرگان علم و ادب بوده اند، در سال ۴۹۳ هـ. ق. متولد و در سال ۵۶۵ هـ. ق. وفات یافت. این عالم شیعی که مدتی کوتاه متصدی امر قضاوت در بیهق بوده از بزرگانی کسب علم و دانش کرد و حدود «۷۶» کتاب از خود به یادگار گذاشت و از آن جمله است کتاب «لباب الانساب و الالقاب و الاعقاب») ارائه خواهد شد نتیجه می گیریم که این مزار مقدس مربوط است به امام زاده عظیم الشان جناب: «محسن بن علی بن حسین (الاثرم) بن حسن المجتبی بن علی بن ابی طالب (علیه السّلام) » است.
حسین الاثرم
در این که امام حسن مجتبی (علیه السّلام) فرزندی به نام «حسین» داشته که به حسین الاثرم (اثرم کسی را گویند که دندانش از بن بر افتاده و یا کسی که دندان پیشین او افتاده باشد) معروف بوده بین دانشمندان فن انساب هیچ اختلافی نیست. در تاریخ توضیحی درباره حالات حسین اثرم نیامده است و فقط به این مطالب اشاره ای شده است:الف: او سیدی جلیل القدر و عالمی فاضل و دارای خلقی نیکو بوده است. ب: دارای فرزند و فرزند زادگانی بوده از جمله «علی» و «ام سلمه» و «ام کلثوم»، گرچه نسل او بعداً منقرض شده و دیگر نمی توان شجره ای را منتهی به او دانست و شاخه ای از سادات را به عنوان «بنواثرم» نامید. ج: قبر او در «فخ» در شهر مکه قرار دارد. د: بعضی از کتب خطی نام او را جزء شهدای کربلا ذکر کرده اند ولی این مطلب قطعاً صحیح نیست.علی بن حسین الاثرم نیز فرزندانی داشته و چنان که خواهید دید یکی از فرزندان او «محسن» نام دارد.
کلام بیهقی
بیهقی گوید: «محسن بن علی بن الحسن بن امیرالمؤمنین علی (علیه السّلام) امّه اخت محمد الباقر (علیه السّلام) دفن بحدود همدان بمسارد و صلّی علیه قاضی همدان» به نظر حقیر در این شجره نام «حسین الاثرم» افتاده است و بهترین شاهد بر این مدعا این است که در همین عبارت مادر محسن به عنوان خواهر امام باقر (علیه السّلام) (دختر امام سجاد (علیه السّلام) ) معرفی شده، بنابراین پدر «محسن» داماد امام سجاد (علیه السّلام) بوده و به تصریح همین بیهقی داماد امام سجاد (علیه السّلام) «علی بن حسین بن حسن (علیه السّلام) » است نه علی بن الحسن (علیه السّلام). پس شجره صحیح همان است که در ابتدا ذکر شده.نام یکی از دختران امام سجاد (علیه السّلام) «علیّه» و نام یکی دیگر «عبده» بوده است. اما بیهقی در جایی «عبده» را همسر علی بن حسین الاثرم معرفی کرده و در جایی دیگر «علیّه» را همسر او دانسته است اما به هر حال مسلم است که یکی از دختران امام سجاد (علیه السّلام) با «علی بن حسین الاثرم» بوده است.با توجه به آن چه گفته شد و با توجه به عبارت مورد بحث از بیهقی، باید گفت امام زاده محسن از طرف پدر با دو واسطه با امام مجتبی (علیه السّلام) و آن گاه به امیرالمؤمنین (علیه السّلام) می رسد و از طرف مادر نیز نوه امام سجاد (علیه السّلام) است.بیهقی از سبب و تاریخ مهاجرت این امام زاده عظیم الشان به همدان و نیز زمان رحلت او سخنی به میان نیاورده و فقط می گوید او در اطراف همدان «بمسارد» دفن شد و قاضی همدان بر او نماز خواند.
منظور از کلمه مسارد
...
با توضیحی که از عبارت علامه نسابه ابن فندق بیهقی (ابو الحسن علی بن ابی القاسم زید بیهقی مشهور به «ابن فندق» که پدر و اجدادش از بزرگان علم و ادب بوده اند، در سال ۴۹۳ هـ. ق. متولد و در سال ۵۶۵ هـ. ق. وفات یافت. این عالم شیعی که مدتی کوتاه متصدی امر قضاوت در بیهق بوده از بزرگانی کسب علم و دانش کرد و حدود «۷۶» کتاب از خود به یادگار گذاشت و از آن جمله است کتاب «لباب الانساب و الالقاب و الاعقاب») ارائه خواهد شد نتیجه می گیریم که این مزار مقدس مربوط است به امام زاده عظیم الشان جناب: «محسن بن علی بن حسین (الاثرم) بن حسن المجتبی بن علی بن ابی طالب (علیه السّلام) » است.
حسین الاثرم
در این که امام حسن مجتبی (علیه السّلام) فرزندی به نام «حسین» داشته که به حسین الاثرم (اثرم کسی را گویند که دندانش از بن بر افتاده و یا کسی که دندان پیشین او افتاده باشد) معروف بوده بین دانشمندان فن انساب هیچ اختلافی نیست. در تاریخ توضیحی درباره حالات حسین اثرم نیامده است و فقط به این مطالب اشاره ای شده است:الف: او سیدی جلیل القدر و عالمی فاضل و دارای خلقی نیکو بوده است. ب: دارای فرزند و فرزند زادگانی بوده از جمله «علی» و «ام سلمه» و «ام کلثوم»، گرچه نسل او بعداً منقرض شده و دیگر نمی توان شجره ای را منتهی به او دانست و شاخه ای از سادات را به عنوان «بنواثرم» نامید. ج: قبر او در «فخ» در شهر مکه قرار دارد. د: بعضی از کتب خطی نام او را جزء شهدای کربلا ذکر کرده اند ولی این مطلب قطعاً صحیح نیست.علی بن حسین الاثرم نیز فرزندانی داشته و چنان که خواهید دید یکی از فرزندان او «محسن» نام دارد.
کلام بیهقی
بیهقی گوید: «محسن بن علی بن الحسن بن امیرالمؤمنین علی (علیه السّلام) امّه اخت محمد الباقر (علیه السّلام) دفن بحدود همدان بمسارد و صلّی علیه قاضی همدان» به نظر حقیر در این شجره نام «حسین الاثرم» افتاده است و بهترین شاهد بر این مدعا این است که در همین عبارت مادر محسن به عنوان خواهر امام باقر (علیه السّلام) (دختر امام سجاد (علیه السّلام) ) معرفی شده، بنابراین پدر «محسن» داماد امام سجاد (علیه السّلام) بوده و به تصریح همین بیهقی داماد امام سجاد (علیه السّلام) «علی بن حسین بن حسن (علیه السّلام) » است نه علی بن الحسن (علیه السّلام). پس شجره صحیح همان است که در ابتدا ذکر شده.نام یکی از دختران امام سجاد (علیه السّلام) «علیّه» و نام یکی دیگر «عبده» بوده است. اما بیهقی در جایی «عبده» را همسر علی بن حسین الاثرم معرفی کرده و در جایی دیگر «علیّه» را همسر او دانسته است اما به هر حال مسلم است که یکی از دختران امام سجاد (علیه السّلام) با «علی بن حسین الاثرم» بوده است.با توجه به آن چه گفته شد و با توجه به عبارت مورد بحث از بیهقی، باید گفت امام زاده محسن از طرف پدر با دو واسطه با امام مجتبی (علیه السّلام) و آن گاه به امیرالمؤمنین (علیه السّلام) می رسد و از طرف مادر نیز نوه امام سجاد (علیه السّلام) است.بیهقی از سبب و تاریخ مهاجرت این امام زاده عظیم الشان به همدان و نیز زمان رحلت او سخنی به میان نیاورده و فقط می گوید او در اطراف همدان «بمسارد» دفن شد و قاضی همدان بر او نماز خواند.
منظور از کلمه مسارد
...
wikifeqh: محسن_بن_علی_بن_حسین
