[ویکی فقه] اماله (ابهام زدایی). اماله در دو معنای کلی به کار رفته است:اماله (فقه) به معنای وارد کردن
دارو به روده بزرگ از راه
مقعد ؛اماله (تجوید) به معنای میل دادن صدای فتحه به کسره یا «الف» به «یا» ؛
...
[ویکی فقه] اماله (تجوید). اِماله ، اصطلاحی در صرف عربی ، تجوید و قرائات ، به معنای میل دادن فتحه به کسره و الف به یاء، برای آسانی تلفظ کلمات می باشد که به مناسبت در باب صلات آمده است.
اِماله از دیدگاه زبان شناسی ، پدیده ای است از نوع فرآیندهای واجی ، و آن همگون سازی مصوّت یک هجا با مصوت هجای دیگر است ، برای پیاپی آمدن یا نزدیکی آن دو به یکدیگر. از دیرباز اهل فن با تعبیراتی چون «تجانس اصوات »، «تجانس صوت »، و «تناسب دو صوت » یا «مشاکلت اصوات »، از آن یاد می کرده اند. حوزه اصلی اینگونه تغییرات آوایی ، لهجه ها و گویشهاست ، اما در زبان فصیح و معیار نیز جایی دارند؛ چنانکه زبان شناسان کهن «فتح » (ترک اماله ) را به عنوان گویش اهل حجاز ، و اماله را به عنوان گویش اهل نجد (تمیم ، اسد و قیس ) می شناخته اند. «فتح » را اصطلاحاً «نصب » و «تفخیم »، و «اماله » را «کسر» نیز می نامند.
انواع اماله
اماله هرگاه به طور مطلق مطرح شود، منظور «اماله کبری »، یا به تعبیر دیگر «اماله محضه » و «اماله شدیده » است ، به معنای میل دادن و نزدیک گردانیدن مصوت بلند الف (آ) و کشاندن آن به سوی مصوت بلند یاء (ای ) که آن را اصطلاحاً «کَسر»، «بَطح » و «اِضجاع » نیز می گویند. «اماله صغری » یا «اماله متوسطه » عبارت از تبدیل صدای الف به یک مصوت مرکب تلفیق شده از دو صدای «آ» و «ای » است که آن را «تقلیل » یا «بین اللفظین » (بین بین ) یا «ترقیق » نیز می گویند. نوع دیگر اماله ، نزدیک گردانیدن صدای فتحه است به کسره ، در ادای کلماتی که مقتضیات اماله در آن ها موجود، و موانع اماله در آن ها مفقود باشد. بیشتر صرف شناسان این نوع اماله را فرع بر اماله الفها می دانند. از نحوه بیان برخی دیگر از علمای صرف و نحو عربی چنین برمی آید که به عکس ، اماله فتحه به کسره را اصل دانسته ، و اماله الف به یاء را فرع بر آن قلمداد کرده اند.
دیدگاه سیبویه
سیبویه اماله را همانند «ادغام » (ه م ) پدیده ای می داند که به وسیله آن حرفی را به حرف دیگر نزدیک می گردانند، تا آسان تر بر زبان جاری شود.
مقتضیات اماله
...
[ویکی فقه] اماله (علوم قرآنی). اماله، خارج کردن حرف از حالت فتح به سوی کسره و «یا» را می گویند.
یکی از مباحث در علم قرائت ، بحث اماله و فتح است. «اماله» مصدر باب افعال است و در اصل «امیال» بوده و به معنای میل دادن است. در علم تجوید ، میل دادن فتحه به جانب کسره و «الف» به طرف «یاء» را اماله می نامند؛ به عبارت دیگر، خارج کردن حرف از حالت فتح و میل دادن آن به سوی کسره و «یاء» را اماله گویند.
اقسام
اماله بر دو قسم است: ۱. اماله صغرا ، یا بین بین و متوسط؛ ۲. اماله کبرا یا تام.
اسباب
سبب عمده اماله دو چیز است: ۱. کسره؛ ۲. یاء. اگر کلمه ای دارای کسره یا حرف «ی» باشد، فتحه یا الف ماقبل یا مابعد آن ها اماله می شود؛ مانند: «ایاک» که فتحه پس از کسره اماله می گردد. و نیز مانند: «مجریها» که در اصل «مجریها» بود که فتحه اماله و به کسره تبدیل شده است.علت عمده اماله را سهولت تلفظ گفته اند؛ چون کسره ساده تر از فتحه است؛ در نتیجه، الف و فتحه را به جانب کسره میل می دهند.معنای دیگر اماله، میل دادن کسره به «یا» است؛ مانند: «بسم الله»، و اماله مشهور همان اولی است.برای فراگیری تلفظ اماله به اهل فن و استاد نیاز است.و اما «فتح»، که گاهی به آن «تفخیم» هم گفته می شود، به این معنا است که قاری دهان خود را برای تلفظ حرف، بگشاید. فتح بر دو قسم است: فتح شدید، فتح متوسط. فتح شدید، گشودن دهان تا حد امکان برای تلفظ لفظ است، که در قرائت قرآن جایز نیست و بلکه در لغت عرب هم جاری نیست. و فتح متوسط، گشودن دهان است به مقدار متوسط بین فتح شدید و اماله صغرا.یکی از موارد
اختلاف در بحث فتح و اماله این است که اماله فرع برای فتح است یا هر کدام، اصل مستقلی است؟ وجه قول اول این است که اماله جایز نیست مگر سببی برای آن پیدا شود، و در صورت فقدان سبب، «فتح» لازم است و در صورت وجود سبب اماله هم، فتح و اماله هر دو جایز است، و هر کلمه ای که به اماله تلفظ شده، در میان عرب، کسانی هستند که آن را به «فتح» تلفظ می کنند، و اطراد و شیوع «فتح» دلالت بر اصلیت آن و فرعیت اماله می کند.برخی، با توجه به حدیث نبوی : «نزل القرآن بالتفخیم» اماله در قرآن را ناپسند دانسته اند، اما دیگران در تفسیر آن، به گونه ای که با اعمال اماله سازگار باشد، وجوهی را ذکر کرده اند.
عناوین مرتبط
...
[ویکی فقه] اماله (فقه). وارد کردن دارو به روده بزرگ از راه مقعد را اماله می گویند که از آن به مناسبت در باب
طهارت و
صوم سخن رفته است.
تماس داشتن چیزی با
عین نجس مانند خون در داخل بدن، موجب
نجاست آن نمی شود. از این رو، اگر ابزار یا داروی اماله در داخل
بدن با
مدفوع تماس یابد و پس از بیرون آمدن، به نجاست آلوده نباشد، پاک است؛ امّا برخی در صورت علم به ملاقات آن با نجاست در داخل بدن،
احتیاط را در
اجتناب از آن دانسته اند. همچنین خروج داروی اماله، در صورتی که به نجاست آلوده نباشد، موجب
بطلان وضو نیست.
اماله و صوم
بنابر قول گروهی، اماله با مایعات،
روزه را
باطل می کند؛ لیکن در روزه
واجب معین، مانند روزه
ماه رمضان در این که تنها
قضای آن واجب می شود یا علاوه بر آن
کفاره نیز بر عهده
مکلف می آید، اختلاف است.
← اماله
ضروری در رزوه
۱. ↑ طباطبایی یزدی، محمدکاظم، العروة الوثقی، ج۱، ص۱۲۲.
...
