[ویکی اهل البیت] نام کامل این تفسیر« الکشاف عن حقائق التنزیل و عیون الاقاویل فی وجوه التاویل» است که به کشاف زمخشری شهرت دارد. زمخشری درباره آن چنین سروده است:
تفاسیر قرآن بود بی شمار ولی همچو کشاف ندیده کسی
تو گر طالب فهم قرآن بدی به کشاف روی آر اگر عاقلی
داستان تالیف کشاف همانگونه که ذهبی از قول زمخشری نقل کرده بسیار شنیدنی است. زمخشری می گوید: من دیدم برادران دینی از مذهب عدلیه که دارای علم عربی و اصول دین هستند هر گاه به تفسیر آیه ای از قرآن مراجعه می کنند و من بعضی از حقایق آیات را برایشان بیان می کنم بسیار تمجید و تعجب می کنند و از شوق پر می کشند به سوی تفسیری که بتواند جوابگوی مسایل قرآنی آثار باشد تا اینکه آمدند و دور من جمع شدند و از من درخواست کردند کشاف را برای آنان املا کنم من از این مطلب سر باز زدم آنان قبول نکردند و گفتند به نزد بزرگان دین و دانشمندان معتزلی می رویم و آنان را واسطه می کنیم. آنچه که مرا از قبول این درخواست بازمی داشت علاوه بر اینکه قدرت و توان علمی آنرا نداشتم این بود که قبول این خواسته بر من واجب نبود زیرا دقت در آن مانند واجب عینی است که در این زمانه مورد توجه نیست و کسی به دنبال آن نیست و همت مردم از این مقدار علم بسیار کم و کوتاه است تا چه رسد به تفسیری که بر اساس علم معانی و بیان بنیان نهاده شود. به همین خاطر مقداری پیرامون فواتح سور و حقایق سوره بقره بصورت سوال و جواب برایشان مطرح کردم. چون تصمیم گرفتم به زیارت خانه خدا بازگردم و از خانه خدا کسب فیض نمایم به سوی مکه حرکت کردم از هر شهری که می گذشتم کسانی را می دیدم که متاسفانه معارف قرآن را به اهلش یاد نمی دادند و به این خاطر با دیدن من سعی می کردند تشنگی معارف قرآن خویش را سیراب کنند دور من حلقه می زدند و در یادگیری حرص می ورزیدند از توجه من به آنان به اهتزاز درمی آمدند و از نشاط من به وجد و حرکت درمی آمدند. تا این که رحل اقامت را به مکه افکندم در آنجا سید ابو الحسن بن حمزة بن دهاس که از بنی حسن است نسبت به بنده بسیار لطف فرمود و درخواست نمود که این تفسیر را بنگارم بنده عرض کردم مرا معاف بدار زیرا عمر من به 60 و 70 رسیده و دیگر توانایی تحقیق و تفحص را ندارم و باید میانه روی کنم ولی با این حال خداوند توفیق داد تا به مدت دو سال و چهار ماه( مدت خلافت ابوبکر) آن را به پایان برسانم در حالیکه سی سال بود که من در انتظار چنین سالی بودم و این از برکت خانه خداست.
ذهبی در تفسیر و مفسرون( ج 1، ص 440) می گوید: ارزش این تفسیر با چشم پوشی از گرایش اعتزالی آن، چنان است که تا به حال کسی مانند آن را تالیف نکرده است بخاطر وجوه اعجازی که از قرآن بیان کرده و زیبایی نظم و بلاغت قرآنی که در آن اظهار کرده. تا به حال کسی مانند زمخشری نتوانسته برای ما زیبایی قرآن و سحر بلاغت آن را بازگو کند. زیرا وی در بسیاری از علوم مهارت داشت به ویژه در واژه شناسی عربی تبحر فوق العاده داشته است. اشعار عرب را به خوبی می شناخته به علاوه اینکه در احاطه به علوم بلاغی و معانی و بیان و ادبیات عربی ممتاز بود.
این نبوغ علمی و ادبی به بهترین وجه در تفسیر کشاف متبلور شده است بطوری که از هنگام تألیف تاکنون مورد توجه دانشمندان بوده و دلهای مفسران را ربوده است. در حقیقت زمخشری تمام ابزار و وسایلی را که مفسر بدان نیاز دارد در این تفسیر گردآوری کرده و آن را در اختیار مردم نهاده است. تفسیر کشاف در موضوع خود یگانه است و در چشم دانشمندان و تفسیرپژوهان همچون کوه استواری است که صعود به قله آن بسیار مشکل به نظر می آید.
1- زمخشری در پرده برداری از بلاغت قرآن و بیان وجوه اعجاز آن و تبیین لطایف و دقایق معنای آن گوی سبقت را از همگان ربوده و پس از وی کسی به مقام وی نرسیده است.
2- تمام کسانی که وی را بخاطر اعتقاد اعتزالی سرزنش کرده اند ولی در مهارت در واژه شناسی عربی و فصاحت و بلاغت ستوده اند و گفته اند وی پیشوای واژه شناسی و بلاغت قرآنی است.
تفاسیر قرآن بود بی شمار ولی همچو کشاف ندیده کسی
تو گر طالب فهم قرآن بدی به کشاف روی آر اگر عاقلی
داستان تالیف کشاف همانگونه که ذهبی از قول زمخشری نقل کرده بسیار شنیدنی است. زمخشری می گوید: من دیدم برادران دینی از مذهب عدلیه که دارای علم عربی و اصول دین هستند هر گاه به تفسیر آیه ای از قرآن مراجعه می کنند و من بعضی از حقایق آیات را برایشان بیان می کنم بسیار تمجید و تعجب می کنند و از شوق پر می کشند به سوی تفسیری که بتواند جوابگوی مسایل قرآنی آثار باشد تا اینکه آمدند و دور من جمع شدند و از من درخواست کردند کشاف را برای آنان املا کنم من از این مطلب سر باز زدم آنان قبول نکردند و گفتند به نزد بزرگان دین و دانشمندان معتزلی می رویم و آنان را واسطه می کنیم. آنچه که مرا از قبول این درخواست بازمی داشت علاوه بر اینکه قدرت و توان علمی آنرا نداشتم این بود که قبول این خواسته بر من واجب نبود زیرا دقت در آن مانند واجب عینی است که در این زمانه مورد توجه نیست و کسی به دنبال آن نیست و همت مردم از این مقدار علم بسیار کم و کوتاه است تا چه رسد به تفسیری که بر اساس علم معانی و بیان بنیان نهاده شود. به همین خاطر مقداری پیرامون فواتح سور و حقایق سوره بقره بصورت سوال و جواب برایشان مطرح کردم. چون تصمیم گرفتم به زیارت خانه خدا بازگردم و از خانه خدا کسب فیض نمایم به سوی مکه حرکت کردم از هر شهری که می گذشتم کسانی را می دیدم که متاسفانه معارف قرآن را به اهلش یاد نمی دادند و به این خاطر با دیدن من سعی می کردند تشنگی معارف قرآن خویش را سیراب کنند دور من حلقه می زدند و در یادگیری حرص می ورزیدند از توجه من به آنان به اهتزاز درمی آمدند و از نشاط من به وجد و حرکت درمی آمدند. تا این که رحل اقامت را به مکه افکندم در آنجا سید ابو الحسن بن حمزة بن دهاس که از بنی حسن است نسبت به بنده بسیار لطف فرمود و درخواست نمود که این تفسیر را بنگارم بنده عرض کردم مرا معاف بدار زیرا عمر من به 60 و 70 رسیده و دیگر توانایی تحقیق و تفحص را ندارم و باید میانه روی کنم ولی با این حال خداوند توفیق داد تا به مدت دو سال و چهار ماه( مدت خلافت ابوبکر) آن را به پایان برسانم در حالیکه سی سال بود که من در انتظار چنین سالی بودم و این از برکت خانه خداست.
ذهبی در تفسیر و مفسرون( ج 1، ص 440) می گوید: ارزش این تفسیر با چشم پوشی از گرایش اعتزالی آن، چنان است که تا به حال کسی مانند آن را تالیف نکرده است بخاطر وجوه اعجازی که از قرآن بیان کرده و زیبایی نظم و بلاغت قرآنی که در آن اظهار کرده. تا به حال کسی مانند زمخشری نتوانسته برای ما زیبایی قرآن و سحر بلاغت آن را بازگو کند. زیرا وی در بسیاری از علوم مهارت داشت به ویژه در واژه شناسی عربی تبحر فوق العاده داشته است. اشعار عرب را به خوبی می شناخته به علاوه اینکه در احاطه به علوم بلاغی و معانی و بیان و ادبیات عربی ممتاز بود.
این نبوغ علمی و ادبی به بهترین وجه در تفسیر کشاف متبلور شده است بطوری که از هنگام تألیف تاکنون مورد توجه دانشمندان بوده و دلهای مفسران را ربوده است. در حقیقت زمخشری تمام ابزار و وسایلی را که مفسر بدان نیاز دارد در این تفسیر گردآوری کرده و آن را در اختیار مردم نهاده است. تفسیر کشاف در موضوع خود یگانه است و در چشم دانشمندان و تفسیرپژوهان همچون کوه استواری است که صعود به قله آن بسیار مشکل به نظر می آید.
1- زمخشری در پرده برداری از بلاغت قرآن و بیان وجوه اعجاز آن و تبیین لطایف و دقایق معنای آن گوی سبقت را از همگان ربوده و پس از وی کسی به مقام وی نرسیده است.
2- تمام کسانی که وی را بخاطر اعتقاد اعتزالی سرزنش کرده اند ولی در مهارت در واژه شناسی عربی و فصاحت و بلاغت ستوده اند و گفته اند وی پیشوای واژه شناسی و بلاغت قرآنی است.
wikiahlb: الکشاف_عن_حقائق_غوامض_التنزیل
[ویکی فقه] الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل (کتاب). تفسیر الکشاف، که نام کامل این تفسیر «الکشاف عن حقائق التنزیل و عیون الاقاویل فی وجوه التاویل» است، به کشاف زمخشری شهرت دارد. زمخشری درباره آن چنین سروده است: تفاسیر قرآن بود بی شمار ولی همچو کشاف ندیده کسی، تو گر طالب فهم قرآن بدی به کشاف روی آر اگر عاقلی.
داستان تالیف کشاف همانگونه که ذهبی از قول زمخشری نقل کرده بسیار شنیدنی است. زمخشری می گوید: من دیدم برادران دینی از مذهب عدلیه که دارای علم عربی و اصول دین هستند هر گاه به تفسیر آیه ای از قرآن مراجعه می کنند و من بعضی از حقایق آیات را برایشان بیان می کنم بسیار تمجید و تعجب می کنند و از شوق پر می کشند به سوی تفسیری که بتواند جوابگوی مسایل قرآنی آثار باشد تا اینکه آمدند و دور من جمع شدند و از من درخواست کردند کشاف را برای آنان املا کنم من از این مطلب سر باز زدم آنان قبول نکردند و گفتند به نزد بزرگان دین و دانشمندان معتزلی می رویم و آنان را واسطه می کنیم. آنچه که مرا از قبول این درخواست باز می داشت علاوه بر اینکه قدرت و توان علمی آنرا نداشتم این بود که قبول این خواسته بر من واجب نبود زیرا دقت در آن مانند واجب عینی است که در این زمانه مورد توجه نیست و کسی به دنبال آن نیست و همت مردم از این مقدار علم بسیار کم و کوتاه است تا چه رسد به تفسیری که بر اساس علم معانی و بیان بنیان نهاده شود. به همین خاطر مقداری پیرامون فواتح سور و حقایق سوره بقره بصورت سوال و جواب برایشان مطرح کردم. چون تصمیم گرفتم به زیارت خانه خدا بازگردم و از خانه خدا کسب فیض نمایم به سوی مکه حرکت کردم از هر شهری که می گذشتم کسانی را می دیدم که متاسفانه معارف قرآن را به اهلش یاد نمی دادند و به این خاطر با دیدن من سعی می کردند تشنگی معارف قرآن خویش را سیراب کنند دور من حلقه می زدند و در یادگیری حرص می ورزیدند از توجه من به آنان به اهتزاز در می آمدند و از نشاط من به وجد و حرکت در می آمدند. تا این که رحل اقامت را به مکه افکندم در آنجا سید ابو الحسن بن حمزة بن دهاس که از بنی حسن است نسبت به بنده بسیار لطف فرمود و درخواست نمود که این تفسیر را بنگارم بنده عرض کردم مرا معاف بدار زیرا عمر من به ۶۰ و ۷۰ رسیده و دیگر توانایی تحقیق و تفحص را ندارم و باید میانه روی کنم ولی با این حال خداوند توفیق داد تا به مدت دو سال و چهار ماه (مدت خلافت ابوبکر) آن را به پایان برسانم در حالیکه سی سال بود که من در انتظار چنین سالی بودم و این از برکت خانه خداست.
جایگاه کتاب
ذهبی در تفسیر و مفسرون می گوید: ارزش این تفسیر با چشم پوشی از گرایش اعتزالی آن، چنان است که تا به حال کسی مانند آن را تالیف نکرده است بخاطر وجوه اعجازی که از قرآن بیان کرده و زیبایی نظم و بلاغت قرآنی که در آن اظهار کرده. تا به حال کسی مانند زمخشری نتوانسته برای ما زیبایی قرآن و سحر بلاغت آن را بازگو کند. زیرا وی در بسیاری از علوم مهارت داشت به ویژه در واژه شناسی عربی تبحر فوق العاده داشته است. اشعار عرب را به خوبی می شناخته به علاوه اینکه در احاطه به علوم بلاغی و معانی و بیان و ادبیات عربی ممتاز بود.این نبوغ علمی و ادبی به بهترین وجه در تفسیر کشاف متبلور شده است بطوری که از هنگام تالیف تاکنون مورد توجه دانشمندان بوده و دلهای مفسران را ربوده است. در حقیقت زمخشری تمام ابزار و وسایلی را که مفسر بدان نیاز دارد در این تفسیر گردآوری کرده و آن را در اختیار مردم نهاده است. تفسیر کشاف در موضوع خود یگانه است و در چشم دانشمندان و تفسیرپژوهان همچون کوه استواری است که صعود به قله آن بسیار مشکل به نظر می آید.
ویژگی های تفسیر
۱- زمخشری در پرده برداری از بلاغت قرآن و بیان وجوه اعجاز آن و تبیین لطایف و دقایق معنای آن گوی سبقت را از همگان ربوده و پس از وی کسی به مقام وی نرسیده است.۲- تمام کسانی که وی را بخاطر اعتقاد اعتزالی سرزنش کرده اند ولی در مهارت در واژه شناسی عربی و فصاحت و بلاغت ستوده اند و گفته اند وی پیشوای واژه شناسی و بلاغت قرآنی است.۳- هر مفسری در تفسیرش چیزی را بطور غالب بیان می کند که در آن مهارت دارد ولی تفسیر کشاف یک ویژگی خاصی دارد که مجموعه ای است که بعضی از آن بعض دیگر را تکمیل می کند.۴- کشاف در موضوع خود از جایگاه ویژه ای برخوردار است و بر سایر تفاسیر پیشی گرفته و باعث شده که یکی از تراث علمی بسیار عالی در تفسیر به شمار آید.۵- تفسیر زمخشری آینه تمام نمای تفکر اعتزالی است هم برای دوستداران مذهب معتزلی و هم برای منتقدان آن. یعنی مذهب معتزله را بسیار واضح و شفاف منعکس می کند تا کسی که می خواهد بین نزاع قدیمی اشاعره و معتزله داوری کند مستندات روشنی داشته باشد.در پایان باید گفت: تفسیر کشاف زمخشری از چنان مقام و منزلتی برخوردار است که یکی از مراجع و مصادر مهم تفسیر کلاسیک به شمار می آید.این مقاله ترجمه و تلخیص جزوه الامام الزمخشری تالیف محمد علی قطب است.
سخن استاد مطهری
...
داستان تالیف کشاف همانگونه که ذهبی از قول زمخشری نقل کرده بسیار شنیدنی است. زمخشری می گوید: من دیدم برادران دینی از مذهب عدلیه که دارای علم عربی و اصول دین هستند هر گاه به تفسیر آیه ای از قرآن مراجعه می کنند و من بعضی از حقایق آیات را برایشان بیان می کنم بسیار تمجید و تعجب می کنند و از شوق پر می کشند به سوی تفسیری که بتواند جوابگوی مسایل قرآنی آثار باشد تا اینکه آمدند و دور من جمع شدند و از من درخواست کردند کشاف را برای آنان املا کنم من از این مطلب سر باز زدم آنان قبول نکردند و گفتند به نزد بزرگان دین و دانشمندان معتزلی می رویم و آنان را واسطه می کنیم. آنچه که مرا از قبول این درخواست باز می داشت علاوه بر اینکه قدرت و توان علمی آنرا نداشتم این بود که قبول این خواسته بر من واجب نبود زیرا دقت در آن مانند واجب عینی است که در این زمانه مورد توجه نیست و کسی به دنبال آن نیست و همت مردم از این مقدار علم بسیار کم و کوتاه است تا چه رسد به تفسیری که بر اساس علم معانی و بیان بنیان نهاده شود. به همین خاطر مقداری پیرامون فواتح سور و حقایق سوره بقره بصورت سوال و جواب برایشان مطرح کردم. چون تصمیم گرفتم به زیارت خانه خدا بازگردم و از خانه خدا کسب فیض نمایم به سوی مکه حرکت کردم از هر شهری که می گذشتم کسانی را می دیدم که متاسفانه معارف قرآن را به اهلش یاد نمی دادند و به این خاطر با دیدن من سعی می کردند تشنگی معارف قرآن خویش را سیراب کنند دور من حلقه می زدند و در یادگیری حرص می ورزیدند از توجه من به آنان به اهتزاز در می آمدند و از نشاط من به وجد و حرکت در می آمدند. تا این که رحل اقامت را به مکه افکندم در آنجا سید ابو الحسن بن حمزة بن دهاس که از بنی حسن است نسبت به بنده بسیار لطف فرمود و درخواست نمود که این تفسیر را بنگارم بنده عرض کردم مرا معاف بدار زیرا عمر من به ۶۰ و ۷۰ رسیده و دیگر توانایی تحقیق و تفحص را ندارم و باید میانه روی کنم ولی با این حال خداوند توفیق داد تا به مدت دو سال و چهار ماه (مدت خلافت ابوبکر) آن را به پایان برسانم در حالیکه سی سال بود که من در انتظار چنین سالی بودم و این از برکت خانه خداست.
جایگاه کتاب
ذهبی در تفسیر و مفسرون می گوید: ارزش این تفسیر با چشم پوشی از گرایش اعتزالی آن، چنان است که تا به حال کسی مانند آن را تالیف نکرده است بخاطر وجوه اعجازی که از قرآن بیان کرده و زیبایی نظم و بلاغت قرآنی که در آن اظهار کرده. تا به حال کسی مانند زمخشری نتوانسته برای ما زیبایی قرآن و سحر بلاغت آن را بازگو کند. زیرا وی در بسیاری از علوم مهارت داشت به ویژه در واژه شناسی عربی تبحر فوق العاده داشته است. اشعار عرب را به خوبی می شناخته به علاوه اینکه در احاطه به علوم بلاغی و معانی و بیان و ادبیات عربی ممتاز بود.این نبوغ علمی و ادبی به بهترین وجه در تفسیر کشاف متبلور شده است بطوری که از هنگام تالیف تاکنون مورد توجه دانشمندان بوده و دلهای مفسران را ربوده است. در حقیقت زمخشری تمام ابزار و وسایلی را که مفسر بدان نیاز دارد در این تفسیر گردآوری کرده و آن را در اختیار مردم نهاده است. تفسیر کشاف در موضوع خود یگانه است و در چشم دانشمندان و تفسیرپژوهان همچون کوه استواری است که صعود به قله آن بسیار مشکل به نظر می آید.
ویژگی های تفسیر
۱- زمخشری در پرده برداری از بلاغت قرآن و بیان وجوه اعجاز آن و تبیین لطایف و دقایق معنای آن گوی سبقت را از همگان ربوده و پس از وی کسی به مقام وی نرسیده است.۲- تمام کسانی که وی را بخاطر اعتقاد اعتزالی سرزنش کرده اند ولی در مهارت در واژه شناسی عربی و فصاحت و بلاغت ستوده اند و گفته اند وی پیشوای واژه شناسی و بلاغت قرآنی است.۳- هر مفسری در تفسیرش چیزی را بطور غالب بیان می کند که در آن مهارت دارد ولی تفسیر کشاف یک ویژگی خاصی دارد که مجموعه ای است که بعضی از آن بعض دیگر را تکمیل می کند.۴- کشاف در موضوع خود از جایگاه ویژه ای برخوردار است و بر سایر تفاسیر پیشی گرفته و باعث شده که یکی از تراث علمی بسیار عالی در تفسیر به شمار آید.۵- تفسیر زمخشری آینه تمام نمای تفکر اعتزالی است هم برای دوستداران مذهب معتزلی و هم برای منتقدان آن. یعنی مذهب معتزله را بسیار واضح و شفاف منعکس می کند تا کسی که می خواهد بین نزاع قدیمی اشاعره و معتزله داوری کند مستندات روشنی داشته باشد.در پایان باید گفت: تفسیر کشاف زمخشری از چنان مقام و منزلتی برخوردار است که یکی از مراجع و مصادر مهم تفسیر کلاسیک به شمار می آید.این مقاله ترجمه و تلخیص جزوه الامام الزمخشری تالیف محمد علی قطب است.
سخن استاد مطهری
...
wikifeqh: کشاف