المفسرون مدارسهم و مناهجهم

[ویکی نور] المفسرون مدارسهم و مناهجهم ، نوشته فضل حسن احمد عباس، کتابی است به زبان عربی و با موضوع علوم قرآنی. نویسنده در این کتاب درباره مکاتب (مدارس) و روش های تفسیری بحث می کند. وی مفسران را از لحاظ مکاتب و روش ها به چهار دسته تقسیم می کند و ازاین رو مباحث کتاب را در چهار فصل بیان کرده است.
کتاب دارای مقدمه به قلم نویسنده و محتوای مطالب در چهار فصل است. نویسنده در نگارش این اثر از 107 اثر عربی بهره برده که برخی از آنها عبارتند از: صحیح البخاری، صحیح مسلم، سنن ترمذی، مسند احمد، جامع البیان فی تفسیر القرآن طبری، مفاتیح الغیب فخر رازی ، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم آلوسی ، الجواهر فی تفسیر القرآن طنطاوی جوهری، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل زمخشری ، اتجاهات التفسیر فی القرن الرابع عشر فهد رومی، بلاغة القرآن محمد خضر حسین، حاشیة ابن عابدین، سیر أعلام النبلاء، مطاعن سید قطب فی أصحاب رسول الله(ص) ربیع مدخلی و....
نویسنده در مقدمه، درباره این اثر می گوید: من تردید زیادی در کیفیت ترتیب مباحث این کتاب داشتم؛ آیا مفسران را از لحاظ زمانی بررسی کنم یا مکانی یا مکتب هایشان یا نظریاتشان یا از لحاظ ترتیبی که در تفسیرهایشان مطرح کرده اند یا از لحاظ ایجاز و اطناب یا تکمیل مباحث و نیمه رها کردن آن و... در نهایت به این رسیدم که این مباحث را با نظر به مکاتب (مدارس) مفسران و روشی که تفسیرشان را به آن شناخته ام، مطرح کنم.
وی مباحث کتاب را به چهار مکتب (مدرسه) تقسیم کرده است. اول: مکتب عقلی - اجتماعی محمد عبده (مدرسة المنار). او در این فصل از استاد محمد عبده، محمد رشید رضا ، شیخ عبدالقادر مغربی، شیخ محمد مصطفی مراغی، شیخ احمد مصطفی مراغی ، شیخ محمود شلتوت و شیخ عبدالجلیل عیسی صحبت می کند.
شیخ محمود شلتوت، فقیه و مفسری است که در 1310ق، به دنیا آمد و در 1383ق، از دنیا رفت. او به باز بودن باب اجتهاد معتقد بود و سعی در اصلاح الازهر مصر داشت و... نویسنده 26 اثر چاپ شده از وی را نام می برد که همه با موضوعات قرآنی و اسلامی هستند. روش تفسیری شیخ شلتوت روشی است جامع بین دو طریق موضوعی و تحلیلی، هرچند که جنبه تفسیر موضوعی در آن غالب است. وی گاهی در هنگام ذکر سوره ای از قرآن سبب نام گذاری آن را ذکر می کند و ظرف نزولش را بیان می نماید و بین این سوره با سوره های شبیه آن از لحاظ موضوعی و شروع، مقارنت برقرار می کند. سپس به مهم ترین موضوعات سوره، از جهت واسطة العقد یا داستان یا تشریع، می پردازد و پس از ذکر نظرات مختلف، نظر خودش را در مسائل اختلافی بیان می کند و سپس به تفسیر تحلیلی برخی از آیات می پردازد.
دومین مکتب، مکتب علمی کونی (دانش های این جهانی)؛ یعنی مدرسه شیخ طنطاوی جوهری است که در آن از تفسیر طنطاوی، یعنی جواهر التفسیر بحث می شود. سومین مکتب، مکتب تربیتی وجدانی (پرورش بر اساس وجدان) است. منظور از این مکتب، مدرسه ظلال القرآن استاد سید قطب است. نویسنده در فصل سوم، از کتاب تفسیری سید قطب ، یعنی فی ظلال القرآن بحث می کند.