[ویکی اهل البیت] سید مرتضی علم الهدی.(م 436 ق)
این کتاب در اصول فقه نوشته شده و دارای 14 باب است. هر باب نیز مشتمل بر چندین فصل می باشد.
این کتاب از دو جهت بسیار حائز اهمیت است: 1 - از این جهت که اولین کتاب کامل در اصول فقه شیعه امامیه است و قبل از تألیف این کتاب، کتاب کاملی در اصول فقه امامیه - خصوصا با روشی که در این کتاب به کار برده شده - در دست نیست. بنابراین کتاب «الذریعة» را باید مهمترین و قدیمی ترین منبع اصول فقه شیعه امامیه دانست.
سید مرتضی در این کتاب علاوه بر نظریات بزرگان شیعه، آراء برخی علمای اهل سنت همچون «ابوحنیفه» و «شافعی» و «جبائیان» و امثال آنان را هم نقل کرده است. ایشان در هر مسأله از مسائل علم اصول - مانند سایر علوم - دارای نظری متین و رأیی وزین است و باید تألیف این کتاب را مبدأ تاریخ استقلال علم اصول شیعه امامیه دانست.
2 - سید مرتضی در این کتاب - چنانکه خود در مقدمه می گوید - مسائل اصول فقه را از مسائل اصول دین جدا کرده، در حالی که در کتابهای قبل از آن، مسائل اصول فقه و اصول دین با یکدیگر خلط می شده است.
سید مرتضی در این کتاب، در هر مسأله آراء دانشمندان عامه را نقل کرده و ادله ایشان را به تفصیل ذکر می کند و در مقام نقد بر آمده و سپس مختار خود را با تحقیقی کافی و کامل اثبات می کند. در برخی موارد نیز نظر بعضی از اهل سنت را صحیح دانسته و ادله آن را تأیید کرده، یا ادله جدیدی برای آن اقامه می کند.
او تمام مسائل علم اصول را چنانکه در کتب عامه مطرح است - و شاید به همان ترتیب - طرح کرده و آن طور که شایسته است و مذهب امامیه اقتضا دارد درباره آن ها بحث و تحقیق کرده و حتی در اطراف مسائلی مثل قیاس که حجیت آنها بر خلاف نظر شیعه امامیه است به تفصیل سخن رانده و ادله مخالف و مقتضای مذهب را آنچنان که شایسته بوده بیان کرده است.
تأثیر آراء سید مرتضی در نظرات دانشمندان پس از او به خوبی در تألیفات آنان مشهود است. در بسیاری از مسائل آراء او در کتب نقل شده و در بسیاری موارد عین عبارات او را نقل کرده اند. «عدة الأصول» شیخ طوسی که یکی از مهمترین منابع و اصول شیعه امامیه است غالبا نظرات و استدلالهای سید مرتضی را ذکر کرده و در بیشتر موارد همان تعبیرات را نیز با کمی اختلاف بکار برده است.
این کتاب در اصول فقه نوشته شده و دارای 14 باب است. هر باب نیز مشتمل بر چندین فصل می باشد.
این کتاب از دو جهت بسیار حائز اهمیت است: 1 - از این جهت که اولین کتاب کامل در اصول فقه شیعه امامیه است و قبل از تألیف این کتاب، کتاب کاملی در اصول فقه امامیه - خصوصا با روشی که در این کتاب به کار برده شده - در دست نیست. بنابراین کتاب «الذریعة» را باید مهمترین و قدیمی ترین منبع اصول فقه شیعه امامیه دانست.
سید مرتضی در این کتاب علاوه بر نظریات بزرگان شیعه، آراء برخی علمای اهل سنت همچون «ابوحنیفه» و «شافعی» و «جبائیان» و امثال آنان را هم نقل کرده است. ایشان در هر مسأله از مسائل علم اصول - مانند سایر علوم - دارای نظری متین و رأیی وزین است و باید تألیف این کتاب را مبدأ تاریخ استقلال علم اصول شیعه امامیه دانست.
2 - سید مرتضی در این کتاب - چنانکه خود در مقدمه می گوید - مسائل اصول فقه را از مسائل اصول دین جدا کرده، در حالی که در کتابهای قبل از آن، مسائل اصول فقه و اصول دین با یکدیگر خلط می شده است.
سید مرتضی در این کتاب، در هر مسأله آراء دانشمندان عامه را نقل کرده و ادله ایشان را به تفصیل ذکر می کند و در مقام نقد بر آمده و سپس مختار خود را با تحقیقی کافی و کامل اثبات می کند. در برخی موارد نیز نظر بعضی از اهل سنت را صحیح دانسته و ادله آن را تأیید کرده، یا ادله جدیدی برای آن اقامه می کند.
او تمام مسائل علم اصول را چنانکه در کتب عامه مطرح است - و شاید به همان ترتیب - طرح کرده و آن طور که شایسته است و مذهب امامیه اقتضا دارد درباره آن ها بحث و تحقیق کرده و حتی در اطراف مسائلی مثل قیاس که حجیت آنها بر خلاف نظر شیعه امامیه است به تفصیل سخن رانده و ادله مخالف و مقتضای مذهب را آنچنان که شایسته بوده بیان کرده است.
تأثیر آراء سید مرتضی در نظرات دانشمندان پس از او به خوبی در تألیفات آنان مشهود است. در بسیاری از مسائل آراء او در کتب نقل شده و در بسیاری موارد عین عبارات او را نقل کرده اند. «عدة الأصول» شیخ طوسی که یکی از مهمترین منابع و اصول شیعه امامیه است غالبا نظرات و استدلالهای سید مرتضی را ذکر کرده و در بیشتر موارد همان تعبیرات را نیز با کمی اختلاف بکار برده است.
wikiahlb: الذریعة_الى_اصول_الشریعة