الحاشیه علی تهذیب المنطق للتفتازانی

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] الحاشیة علی تهذیب المنطق للتفتازانی (کتاب). الحاشیة علی تهذیب المنطق للتفتازانی، تالیف عبدالله بن شهاب الدین یزدی (متوفی ۹۸۱ ق)، از حواشی عربی بر کتاب «تهذیب المنطق و الکلام» تفتازانی است. در این مقاله، متن و حاشیه با هم کتاب شناسی شده است.
کتاب، مشتمل بر دو بخش است: بخش اول، شامل مقدمه، دو مقصد، باب حجت و هیئت تالیف آن و خاتمه است. بخش دوم نیز شامل حواشی حاشیه کتاب است. شرح کتاب به شیوه رایج «قال- اقول» نگارش شده؛ بدین ترتیب که پس از لفظ «قوله» ابتدا بخشی از عبارت مصنف ذکر و شرح آن در برابرش ارائه شده است.تفتازانی در این رساله، چکیده مباحث منطقی و کلامی را با حذف زواید و اصول مطالب را در غایت ایجاز بیان می کند و همین ساختار، مجالی فراخ برای تهیه متون گسترده تری بر اساس این اثر فراهم ساخته است. شرح ملا عبدالله نیز شرحی نسبتا مفصل و از مشهورترین حواشی تهذیب است.

[ویکی نور] الحاشیة علی تهذیب المنطق للتفتازانی، تألیف عبدالله بن شهاب الدین یزدی (متوفی 981ق)، از حواشی عربی بر کتاب «تهذیب المنطق و الکلام» تفتازانی است. در این مقاله، متن و حاشیه با هم کتاب شناسی شده است.
کتاب، مشتمل بر دو بخش است: بخش اول، شامل مقدمه، دو مقصد، باب حجت و هیئت تألیف آن و خاتمه است. بخش دوم نیز شامل حواشی حاشیه کتاب است. شرح کتاب به شیوه رایج «قال - اقول» نگارش شده؛ بدین ترتیب که پس از لفظ «قوله» ابتدا بخشی از عبارت مصنف ذکر و شرح آن در برابرش ارائه شده است.
تفتازانی در این رساله، چکیده مباحث منطقی و کلامی را با حذف زواید و اصول مطالب را در غایت ایجاز بیان می کند و همین ساختار، مجالی فراخ برای تهیه متون گسترده تری بر اساس این اثر فراهم ساخته است. شرح ملا عبدالله نیز شرحی نسبتاً مفصل و از مشهورترین حواشی تهذیب است .
«تهذیب المنطق و الکلام»، تفتازانی رساله ای است مشهور از تفتازانی در منطق و کلام به زبان عربی که تفتازانی آن را در 789ق، به پایان رسانده است. این رساله با همه فشردگی و اختصار، از متون معتبر در حوزه های آموزشی قدیم بوده،و بر آن شرح ها و حواشی فراوان نوشته شده است. وی تهذیب را برای پسرش نوشته و ازاین رو از ابتدا، نگارش آن به قصد تعلیم بوده است. نام کامل این رساله «غایة تهذیب الکلام فی تحریر المنطق و الکلام و تقریب المرام من تقریر عقاید الإسلام» بوده و تفتازانی در آغاز کتاب، آن را راهنمایی برای طالبان حقیقت و آگاهی معرفی کرده است .
دیگر ویژگی مهم تهذیب همراهی دو موضوع منطق و کلام است که باید آن را از پیامدهای توجه متکلمان به منطق و فلسفه دانست؛ چراکه در این دوره، برخلاف سنت کلامی متقدم، جایگاه منطق و تا حدودی فلسفه ارسطویی تثبیت شده بود. پیش از تفتازانی، همنشینی علم کلام با مباحث امور عامه فلسفی در متن واحد سابقه داشته است که از آن جمله می توان به «المحصل» فخرالدین رازی، «المقاصد» خود تفتازانی و «المواقف» قاضی عضدالدین ایجی اشاره کرد. بااین همه، بخش های فلسفی این متون هیچ یک به عنوان اثر مستقل موردنظر نبوده اند. بنابراین کار تفتازانی را با توجه به تعلیمی بودن اثر می توان شیوه ای جدید و گواه این دانست که از دیدگاه او، منطق ابزاری معتبر و کارآمد برای همه کسانی است که قدم در راه یادگیری روش های استدلالی و جدلی علم کلام می نهند. وجود این دیدگاه در باره نسبت منطق با کلام موجب می شده است که در برخی تحریرهای آموزشی دیگر، کلیات این دو رشته را در متن واحدی بگنجانند؛ چنان که دو اثر مجزای «تجرید المنطق» و «تجرید الکلام» از خواجه نصیرالدین طوسی (د 672ق) در منظومه ای واحد تلخیص شده اند .
«تهذیب المنطق»، به لحاظ شیوه تألیف، از آن گونه کتاب های منطقی بشمار می آید که ساختاری دو بخشی شامل معرف و حجت یا تصور و تصدیق دارند. این روش تدوین را نخست ابن سینا در بخش منطق کتاب «الإشارات و التنبیهات» به کار گرفته است. پس از آن و پیش از تفتازانی، آثار دیگری چون «مطالع» ارموی و «الشمسیه» نجم الدین کاتبی نیز با همین سیاق تألیف شده اند و تأثیر آنها را بر «تهذیب المنطق» در ترتیب و محتوای مطالب می توان مشاهده کرد. تفتازانی از آنجا که نظام دو بخشی را برای تدوین کتابش انتخاب کرده است، مقدمه را با تقسیم علم به حصولی و حضوری می آغازد و سپس از مفهوم تصور و تصدیق برای توضیح چیستی علم منطق استفاده می کند و آنگاه مباحث منطقی تهذیب را در دو مقصد کلی تصورات و تصدیقات، در 11 فصل، سامان می دهد که با مبحث الفاظ آغاز می شود و به روش آثار مشابه با فصل جداگانه ای در صناعات خمس پایان می یابد. وی خاتمه ای نیز مشتمل بر رئوس ثمانیه بر کتاب افزوده است که در این بخش از اجزای علوم و مبادی آنها یاد می کند و مقدمات روش شناختی عام را برای دانش های مختلف توضیح می دهد .

[ویکی فقه] الحاشیه علی تهذیب المنطق للتفتازانی (کتاب). الحاشیة علی تهذیب المنطق للتفتازانی، تالیف عبدالله بن شهاب الدین یزدی (متوفی ۹۸۱ ق)، از حواشی عربی بر کتاب «تهذیب المنطق و الکلام» تفتازانی است. در این مقاله، متن و حاشیه با هم کتاب شناسی شده است.
کتاب، مشتمل بر دو بخش است: بخش اول، شامل مقدمه، دو مقصد، باب حجت و هیئت تالیف آن و خاتمه است. بخش دوم نیز شامل حواشی حاشیه کتاب است. شرح کتاب به شیوه رایج «قال- اقول» نگارش شده؛ بدین ترتیب که پس از لفظ «قوله» ابتدا بخشی از عبارت مصنف ذکر و شرح آن در برابرش ارائه شده است.تفتازانی در این رساله، چکیده مباحث منطقی و کلامی را با حذف زواید و اصول مطالب را در غایت ایجاز بیان می کند و همین ساختار، مجالی فراخ برای تهیه متون گسترده تری بر اساس این اثر فراهم ساخته است. شرح ملا عبدالله نیز شرحی نسبتا مفصل و از مشهورترین حواشی تهذیب است.
گزارش محتوا
«تهذیب المنطق و الکلام»، تفتازانی رساله ای است مشهور از تفتازانی در منطق و کلام به زبان عربی که تفتازانی آن را در ۷۸۹ ق، به پایان رسانده است. این رساله با همه فشردگی و اختصار، از متون معتبر در حوزه های آموزشی قدیم بوده، و بر آن شرح ها و حواشی فراوان نوشته شده است. وی تهذیب را برای پسرش نوشته و ازاین رو از ابتدا، نگارش آن به قصد تعلیم بوده است. نام کامل این رساله «غایة تهذیب الکلام فی تحریر المنطق و الکلام و تقریب المرام من تقریر عقاید الاسلام» بوده و تفتازانی در آغاز کتاب، آن را راهنمایی برای طالبان حقیقت و آگاهی معرفی کرده است.
ویژگی مهم
دیگر ویژگی مهم تهذیب همراهی دو موضوع منطق و کلام است که باید آن را از پیامدهای توجه متکلمان به منطق و فلسفه دانست؛ چراکه در این دوره، برخلاف سنت کلامی متقدم، جایگاه منطق و تا حدودی فلسفه ارسطویی تثبیت شده بود. پیش از تفتازانی، همنشینی علم کلام با مباحث امور عامه فلسفی در متن واحد سابقه داشته است که از آن جمله می توان به «المحصل» فخرالدین رازی، «المقاصد» خود تفتازانی و «المواقف» قاضی عضدالدین ایجی اشاره کرد. بااین همه، بخش های فلسفی این متون هیچ یک به عنوان اثر مستقل موردنظر نبوده اند. بنابراین کار تفتازانی را با توجه به تعلیمی بودن اثر می توان شیوه ای جدید و گواه این دانست که از دیدگاه او، منطق ابزاری معتبر و کارآمد برای همه کسانی است که قدم در راه یادگیری روش های استدلالی و جدلی علم کلام می نهند. وجود این دیدگاه در باره نسبت منطق با کلام موجب می شده است که در برخی تحریرهای آموزشی دیگر، کلیات این دو رشته را در متن واحدی بگنجانند؛ چنان که دو اثر مجزای «تجرید المنطق» و «تجرید الکلام» از خواجه نصیرالدین طوسی (د ۶۷۲ ق) در منظومه ای واحد تلخیص شده اند.
شیوه نگارش
...

پیشنهاد کاربران

بپرس