الجمل

[ویکی اهل البیت] شیخ محمد بن محمد نعمان عکبری بغدادی، شیخ مفید (م 413 هـ.ق)
فتنه جمل، نخستین جنگی بود که بین دو گروه از مسلمانان واقع شد. از این رو، شیخ مفید این کتاب را برای زدودن برخی ابهامات از این واقعه به رشته تحریر درآورده است.
وی کتاب خود را به دو بخش تقسیم کرده است: در بخش اول، آرای متکلمان را درباره فتنه جمل آورده و در بخش دوم، اخبار و وقایع جنگ را تنظیم کرده و به علل و اسباب بدخواهی عایشه و طلحه و زبیر به امیرالمومنین علیه السلام پرداخته است.
شیخ مفید در مقدمه کتاب درباره انگیزه نگارش کتاب می فرماید: «من این کتاب را به درخواست یکی از شاگردان، درباره اختلافی که میان اهل قبله و مسلمانان درباره فتنه و آشوبی که در بصره اتفاق افتاده بود، نگاشتم تا جریان ها و حوادثی را که میان امیرالمؤمنان علی علیه السلام و عایشه و طلحه و زبیر روی داد و جنگ خطرناکی که میان آنان درگرفت، روشن کنم».
از ویژگی های این کتاب این است که به جزئیات حوادث پرداخته و تمام زوایای جریان ها را مورد بررسی قرار داده است و بدون هیچ گونه تعصبی تمام نظریات و سخنان را با امانت کامل آورده؛ حتی سخنان مخالفان امیرالمؤمنین علی علیه السلام را نیز آورده است. مؤلف در این کتاب به بسیاری از منابع مهم اهل تسنن نیز اشاره دارد.
این کتاب در یک جلد به زبان عربی به تحقیق سید علی میرشریفی در سال 1373 ش، به وسیله انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم چاپ و منتشر شده است. همچنین این کتاب به همت استاد محمود مهدوی دامغانی به فارسی ترجمه شده است.
کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی، ص 306-307/ نویسنده: محمدرضا ضمیری

[ویکی نور] الجمل اثر شیخ مفید 413ق است که توسط آقای محمود مهدوی دامغانی در دوران معاصر به فارسی ترجمه شده است.
از آنجا که مطالب و توضیحات نویسندگان مقدمه نسخه اصلی کافی، به نظر نمی رسید و لازم بود، مطالب دیگری هم بر آن افزوده شود، ضمن استفاده از آن مقدمه، از ترجمه آن خودداری شده است. پاورقی های مفیدی که مصححان زده بودند، همه توسط آقای دامغانی ترجمه شده؛ ولی چون در مواردی مدارک مورد استفاده ایشان چاپ بهتری شده بود؛ (مانند شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید) سعی شده تا ارجاعات به چاپ تازه آن منابع و مدارک داده شود.
توضیحات مختصری که از طرف خود مترجم درباره اعلام تاریخی و جغرافیایی و احیانا مآخذ اشعار عربی داده شده است، با اضافه «م» مشخص شده است.
در مورد برخی از منابع عربی که به فارسی ترجمه و منتشر شده است، برای اینکه خوانندگان ارجمندی که امکان استفاده از زبان عربی را ندارند، بهتر بتوانند استفاده کنند، به ترجمه ارجاع داده شده است؛ نظیر تاریخ طبری ترجمه مرحوم ابوالقاسم پاینده، و اخبار الطوال ترجمه آقای دامغانی، و غیره...
سلسلة مؤلفات الشیخ المفید

[ویکی الکتاب] ریشه کلمه:
جمل (۱۱ بار)

«جَمَل» در لغت به معنای شتری است که تازه دندان برآورده، ولی یکی دیگر از معانی «جمل» طناب محکمی است که کشتی ها را با آن مهار می کنند; و از آنجا که طناب و سوزن، تناسب بیشتری با هم دارند، بعضی این معنا را در تفسیر آیه بهتر دانسته اند. ولی بیشتر مفسران اسلامی معنای اول را ترجیح داده اند، و حق با آنها است.
شتر نر. ایضاً طناب کشتی(قاموس - اقرب الموارد) در صحاح آن را مطلق شتر و نیز طناب کشتی گفته و نر بودنش را از فراء نقل کرده است سمّ کشنده را سمّ گویند که در بدن نفوذ می‏کند. خیاط به معنی سوزن است. عده‏ای از مفسران «جمل» را در آیه به معنی شتر گرفته و اینطور تفسیر کرده‏اند: آنها به بهشت داخل نمی‏شود تا شتر داخل سوراخ سوزن شود . بنظر نگارنده این معنی از دو جهت بعید است یکی آنکه مناسب سوراخ سوزن شتر نیست دوّم اینکه در این صورت «ابل» و یا«بعیر» گفته می‏شد که به معنی مطلق شتر است نه جمل زیرا شتر نر اختصاصی از این حیث تدارد ولی اگر جنل را درآیه به معنی طناب کشتی بگیریم چنانکه از 3 لغت معتبر نقل شد آن دو اشکال وارد نیست و معنی این می‏شود: وارد بهشت نمی‏شود تا طناب بادبان کشتی (با آن ضخامت) از سوراخ سوزن بگذرد. هر دو صورت آیه مبیّن آنست که دخول کفّار به بهشت امکان‏پذیر نیست. در قاموس و اقرب الموارد آم را در آیه ریسمان کشتی گفته‏اند و بعضی از مفسّران از دیگران یه طور احتمال نقل کرده‏اند. صفر اصفر است (اقرب الموارد) جمالة جمع جمل. مهنی آیه: آن آتش شراره هائی می‏افکند چون بنائی بلند که گوئی شتران زرد گون است . گویا شراره در بزرگی به قصر و در رنگ به شتر تشبیه شده است. قصر را به معنی درخت بزرگ و جمالة را جمع به معنای ریسمان کشتی نیز گفته‏اند و اللّه العالم.

[ویکی شیعه] الجمل (کتاب). ألجَمَل وَ النُّصرة لِسید العترَة فی حَربِ البَصرَة تألیف عالم برجسته شیعه محمد بن محمد نعمان عکبری بغدادی معروف به شیخ مفید (متوفای ۴۱۳ ق) است. این کتاب یکی از متون کهن کلامی - تاریخی شیعه است که مؤلف در آن به واقعه جنگ جمل، فتنه ها، ابهامات و آراء و عقاید مسلمانان نسبت به آن پرداخته است. این کتاب به زبان های فرانسوی و فارسی ترجمه شده است.
شیخ مفید این کتاب را به درخواست فردی نگاشته که از او خواسته کتابی درباره جنگ جمل و آراء و عقاید مسلمانان درباره آن واقعه بنویسد. او در مقدمه کتاب می گوید:
شیخ مفید کتاب جمل را در دو بخش تنظیم کرده است: بحش اول: او تمامی آراء و عقاید اسلامی را در نخستین بخش کتاب آورده و با دلیل های محکم و استوار و براهین قوی نظرات و شبهات فرقه ها و مذاهب گوناگون را پاسخ گفته و نظریه حقیقت گرای شیعه را مبنی بر این که امیرالمؤمنین و پیروان او بر حق بودند و گروه مقابل بر باطل و اهل خلافت هستند اثبات نموده است.