الجامع الصغیر

[ویکی فقه] الجامع الصغیر، اثری مهم در فروع فقه حنفی، به عربی، اثر محمد بن حسن شیبانی، فقیه و محدّث حنفی در قرن دوم است.
زمان دقیق نگارش کتاب معلوم نیست، ولی بنا بر منابع، شیبانی پس از اتمام تألیف المبسوط، به درخواست یا توقع استادش،ابویوسف یعقوب بن ابراهیم انصاری (متوفی ۱۸۲)، به جمع آوری روایاتی که ابویوسف از ابوحنیفه نقل کرده بود، پرداخت. در این کتاب، شیبانی ظاهراً به خواهش ابویوسف و برای بزرگداشت ابوحنیفه، همواره از ابویوسف نه با کنیه، بلکه با اسم (یعقوب) یاد کرده است. شیبانی پس از نگارش کتاب، آن را به استادش نشان داد و او نیز کتاب را بسیار پسندید، ولی چند ایراد از آن گرفت که شیبانی آن را ناشی از فراموشی ابویوسف دانست. در پاره ای مسائل، اختلاف نظرِ ابویوسف و شیبانی در نقل نظر ابوحنیفه در کتاب انعکاس یافته است.

انگیزه شیبانی از تألیف کتاب
به نظر برخی مؤلفان انگیزه شیبانی از تألیف الجامع الصغیر آن بود که آرای ابوحنیفه را بدون ذکر اقوال مخالف در اثری موجز بیان کند، با این حال موارد متعددی از مسائل مورد اختلاف در کتاب مطرح شده است.

ذکر الجامع الصغیردر برخی منابع
پاره ای منابع کتاب را اثر مشترک شیبانی و ابویوسف انگاشته اند، ولی این نظر مردود است، زیرا ظاهراً شیبانی تمام مطالب آن دسته از آثار خود را، که موصوف به «صغیر» اند مانند الجامع الصغیر و السِّیرالصغی ر، ازابویوسف شنیده است. این نکته که تمامی ابواب کتاب با عبارت «محمد عن یعقوب عن ابی حنیفه» آغاز شده نیز مؤید این مطلب است.

راویان الجامع الصغیر
...