ال برهان

[ویکی فقه] آل برهان. آل برهان، یا بنی مازه، خاندانی روحانی و سیاسی در ماوراءالنهر و بخارا در سده ۶ و ۷ق/۱۲ و ۱۳م بوده است.
از این رو اینان را «آل برهان» خوانده اند که نزدیک به همه پیشوایانشان عنوان «برهان الدین» یا «برهان الملة والدین» داشته اند. شهرت «بنی مازه» را از نیای بزرگ خود عُمَربن مازه گرفته اند. اینان، هم ریاست دینی منطقه خود را داشتند و هم به علت داشتن ثروت و مکنت فراوان، از ریاست دنیوی برخوردار بودند.
خاستگاه و جایگاه
آل برهان از مرو برخاسته بودند، ولی از نژاد عرب های مهاجر بودند و نسبت خود را به خلیفه دوم عمربن الخطاب می رساندند. چنین می نماید که نهاد دیانت اسلام و سازمان دینی مسلمانان در ماوراءالنهر و شهرهای ترکستان لااقل در دوران قَراختاییان و جانشینان آن ها، از اهمیت اجتماعی و سیاسی ویژه و از بنیاد مستحکم تری در برابر قدرت های غیردینی آن روزگار، برخوردار بوده است. شخصیت های شناخته شده آل برهان، امامت مسلمانان حنفی مذهب ماوراءالنهر را که در آن سامان اکثریت و قدرت قابل توجهی بودند، با امارت سیاسی بخارا توأماً داشتند و بدین لحاظ بود که از اینان گاه با عنوان « امام » و گاه «سلطان» یاد می شد، ولی عنوان «صدر» بر دیگر عناوین ایشان غلبه داشت. گاه نیز در بخارا به عناوینی چون «صدر جهان» و «صدر شریعت» برمی خوریم. معمولاً این گونه خاندان ها از املاک وسیع و پردرآمد و نفوذ اجتماعی بسیار برخوردار می بودند و از این رو می توانستند بیرون از حوزه اقتدار دینی نیز اعمال قدرت و کمابیش مانند حاکمان مستقل شهر ها رفتار کنند و با قوای غیردینی ترکان حاکم کشمکش داشته باشند.
بزرگان و چهره های مشهور
آل برهان به دنبال چند سلسله از صدور وابسته به خاندان های صفاری و اسماعیلی در بخارا، به منصب صدارت رسیدند. بنیادگذار این خاندان، عبدالعزیز عمربن مازه است. نویسندگان، به همه افراد برهان، جز عبدالعزیز اول، عنوان شهید داده اند. دلیل این اطلاق ظاهراً این است که برجسته ترین چهره آل برهان، حسام الدین عمر و شماری بسیار از افراد آن بدست قراخانان و قراختاییان کشته شدند. گرچه اطلاعاتی از برهانیان حنفی بخارا در گزارشهای تاریخی و ادبی آمده است، اما نمی توان چهره روشنی از همه اعضای آن به دست داد یا سلسله نسب قابل اعتمادی برای ایشان تهیه کرد.
← چهره های مشهور
...

[ویکی اهل البیت] کتابی در تفسیر قرآن از سید هاشم حسینی بحرانی (م 1107 ق)است، که به گردآوری روایات معصومین علیهم السلام در ذیل آیات قرآن پرداخته است.
سید هاشم حسینی بحرانی از علمای کتکان بحرین و از محدثان سخت کوش شیعه در قرن دوازدهم است. بیشتر آثار او گردآوری اخبار در زمینه های مختلف است. محققان اسلامی، شخصیت او را ستوده اند و از وی با عناوین محدث، فقیه، مفسر، رجالی، ادیب، عابد و زاهد یاد کرده اند.
مرحوم شیخ حر عاملی می نویسد: «سید هاشم بن سلیمان... عالمی است زبردست و فاضلی است باریک بین و آشنای به تفسیر، ادبیات و رجال. وی تفسیر بزرگی دارد که من آن را نزد وی دیده ام».
مرحوم مدرس تبریزی می نویسد: «سید هاشم بن سلیمان... عالم فاضل مدقق، فقیه، عارف، مفسر، رجالی، محدث، متتبع و امامی است که در کثرت تتبع تالی مجلسی می شمارندش و هر یک از تألیفات وی حاکی از مراتب اطلاعاتش می باشد».
تاریخ تولد و چگونگی تحصیل، تعلیم و تعلم مرحوم بحرانی و نیز مدت توقف وی در نجف روشن نیست. منابع شرح حال وی از جزئیات زندگانی او خالی است.
فخرالدین طریحی، سید عبدالعظیم بن عباس استرآبادی.
شیخ محمد بن حسن حر عاملی، شیخ محمود بن عبدالسلام المضی، شیخ عبدالله بن علی بن احمد بحرانی، سید محمد بن علی سیف الدین عطار بغدادی، شیخ علی مقابی بحرانی، شیخ حسن بحرانی، شیخ هیکل بن عبد علی اسدی جزائری.
برهان، هادی و ضیاء، معالم زلفی، دُرّ النضید سلاسل الحدید، تفضیل الائمه، حلیه الابرار، مناقب شیعه، مدینه مهجزات، نهایت آمال و تتمیم الاعمال، بهجت در اثبات خلافت، الجنه والنار، روضه العارفین، بستان الواعظین، تحفه اخوان، نزهه الابرار، مصابیح و غایه المرام و غیره.

[ویکی فقه] البرهان (ابهام زدایی). البرهان ممکن است عنوان برای کتاب های ذیل باشد: • البرهان فی علوم القرآن، نخستین کتاب مستقل درباره علوم قرآنی، تألیف بدرالدین محمد بن بهادر زرکشی (۷۴۵ـ۷۹۴)• البرهان فی تفسیر القرآن، تألیف سیدهاشم بحرانی از تفاسیر روایی مربوط به قرن یازدهم• البرهان علی وجود صاحب الزمان، اثر سیدمحسن امین حسینی عاملی (۱۲۸۲- ۱۳۷۱ ق)• البرهان فی تشابه القرآن ، نوشته محمود بن حمزة بن نصر الکرمانی بوده، پیرامون مساله الفاظ متشابه در قرآن• البرهان فی علامات مهدی آخرالزمان، تألیف متقی هندی (م ۹۷۵ ق)، از کتاب های اهل سنت در مهدویت
...

آل برهان. آلِ بُرْهان
(یا: بَنی مازه) دودمان روحانی و سیاسی بانفوذی که در قرون ۶ و ۷ق زعامت مذهب حنفی مردم بخارا و گاه امارت آن سامان را برعهده داشتند. این خاندان از اعرابی بودند که از عربستان به مرو کوچیدند و نسب خود را به عمر خطّاب می رساندند. از آن جا که نام نیای بزرگ و بنیانگذار این خاندان برهان الدین عبدالعزیز بن مازه بود، به آل برهان و بنی مازه آوازه یافت و در بخارا به «صدر جهان» و «صدر شریعت» مشهور بودند. شاید از دلایل نفوذ و قدرت حنفی ها دشمنی اسماعیلیان با امرای ترک بوده است، چه ترکان سلجوقی و قراختایی رهبری دینی و سیاسی فرارود را در ازای خراج آن سامان به فقیهانی می سپردند که وجهه و عزت اجتماعی داشتند و آل برهان از این امر برکنار نماندند. آل برهان خاندانی دانش دوست و ادب پرور بودند. برخی از آن ها در علم و ادب دستی داشتند. برجسته ترین آن ها عبارت اند از برهان الدین امام عبدالعزیز، معروف به ابوحنیفۀ ثانی که سنجر سلجوقی او را به زعامت برکشید و خواهر خود را به زنی وی داد و به صدر ملقب کرد؛ حسام الدین عمر بن عبدالعزیز ( ـ۵۳۶ق)، در منطق آثاری داشت؛ وی در جنگ قطوان کشته شد و از آن پس پیشوایان بعدی این خاندان به شهید ملقب شدند؛ شمس الدین محمد بن عمر که ممدوح سوزنی بود؛ عبدالعزیز عمر که محمد بن ذفر تاریخ بخارای نَرْشَخی را به نام وی تلخیص کرد؛ عمر بن مسعود ( ـ۵۳۶ق) که استاد عوفی بود. آل برهان پس از شکست سلجوقیان و برآمدن قراختاییان و حتی در کشمکش های آن ها با خوارزمشاهیان بر مسند ریاست دینی و سیاسی باقی ماندند. آنان تا حملۀ مغول همچنان در بخارا قدرت داشتند تا این که محمود تارابی در ۶۳۸ق، بساط حکومت قراختاییان را برچید و این خاندان را از حکومت برکنار کرد و فقیهی به نام محمد بن احمد محبوب را به امارت برکشید. به گفته برخی مآخذ تاریخی، آل برهان تا عهد الجایتو (حک: ۷۰۳ـ۷۱۶ق) ریاست حنفیان بخارا را در دست داشت.