اغضض

[ویکی الکتاب] ریشه کلمه:
غضض (۴ بار)

کم کردن صدا و کم کردن نگاه چشم. عبارت راغب چنین است: «الغضّ: النقصان من الطرف و الصوت...» در مجمع البیان فرموده: اصل غضّ به معنی نقصان است گویند: «غَضَّ مِنْ صَوْتِهِ وَ بَصَرِهِ» یعنی از صدا و نگاهش کاست. در اقرب الموارد تخفیف و نگهداری و شکستن صدا و نگاه گفته است در قاموس تخفیف نگاه آمده است در نهایه نقل شده: «کانَ اِذا عَطَسَ غَضَّ صَوْتَهُ» یعنی چون عطسه می‏کرد صدایش را آرام می‏نمود. مقصود از نقل اقوال این است که غضّ بصر به معنی بستن چشم نیست که هیچ چیز را نبیند بلکه کوتاه کردن چشم است و به عبارت دیگر ورانداز نکردن است در نهج‏البلاغه خطبه‏11 در ضمن دستور حمله به محمد حنفیه چنین فرموده: «...اَرْمِ بِبَصَرِکَ اَقْصَی الْقَوْمِ وَ غُضَّ بَصَرَکَ...» نگاهت را به انتهای قوم بیفکن و همه حرکاتشان را زیر نظر بگیر و نگاهت را بخوابان. پیداست منظور آن نیست که چشمت ببند و با چشم بسته حمله کن بلکه از نگاه به کثرت و سلاح آنها که باعث سستیت شود چشم برگیر و ابتدا فرموده: «اَرْمِ بِبِصَرِکَ...». . در رفتنت معتدل باش و از صدایت بکاه یعنی صوت خویش را ملایم کن. . آنانکه صدایشان را در نزد رسول خدا ملایم می‏کنند آنها کسانی‏اند که خدا قلوبشان را برای تقوی آزموده است. . این دو آیه درباره نگاه مردان به زنان و زنان به مردان است ولی چنانکه گفته شد مراد از آن چشم بستن و مثل کور بودن نیست بلکه مراد کوتاه کردن نگاه و عدم توجه است به عبارت دیگر یک دفعه به نگاه عادی نگاه می‏کنیم مثل نگاه کردن به ماشین، خیابان، ساختمان و اجناس بازار، و یک دفعه بطور ورانداز و دقت و ارزیابی نگاه می‏کنیم. منظور این است که زنان به مردان نامحرم و بالعکس به طور ورانداز نگاه نکنند و به اصطلاح با «ریبه» نگاه نکنند نه اینکه چشم را برهم نهند. «غضّ» هم به نفسه و هم به «من» متعدی می‏شود لازم است «من» در هر دو آیه برای تعدیه باشد یعنی: به مؤمنان بگو نگاه خویش را از نامحرم کوتاه کنند و عورت خویش را از نامحرم بپوشانند...به مؤمنات بگو نگاه خویش از نامحرم کوتاه کنند و عورت خویش را بپوشانند.