[ویکی فقه] برائت در لغت به معنای رهایی و سلامت از گناه و عیب، تخلص از شبهه می باشد. با نزول سوره برائت رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) مأموریت یافت از مشرکان اعلام بی زاری نماید.
برائت در لغت به معنای رهایی، وارهیدگی و سلامت از گناه و عیب، تخلص از شبهه ، بیزاری از چیزی، دورشدن و... می باشد. اعلام برائت، اعلام بی زاری از مشرکان است. هشداری است به آن ها که با اسلام و آموزه های اسلامی باید کنار بی آیند.پس از فتح مکه در سال هشتم هجری فضای مساعدی برای گسترش اسلام و ریشه کن کردن بت پرستی در شبه جزیره عربستان فراهم شد. قبایل بسیاری خدمت رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) رسیدند و اظهار اسلام کردند. (وفود) اما هنوز عده ای متعصب و نادان بودند که حاضر نبودند از فرهنگ غلط جاهلی خویش دست بردارند. برای آنها پذیرش آئین اسلام دشوار بود. پس از غزوه تبوک در سال نهم هجری آیات سوره برائت نازل شد و بدین وسیله پیامبراکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) ماموریت یافت از مشرکان اعلام بی زاری نماید.
آیات برائت
بخشی از آیات ابتدایی سوره برائت که نیاز بود در جمع مشرکان قرائت شود، به این شرح است: «بَراءَةٌ مِنَ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ اِلَی الَّذینَ عاهَدْتُمْ مِنَ الْمُشْرِکینَ...»(این، اعلام) بی زاری از سوی خدا و پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) او، به کسانی از مشرکان است که با آنها عهد بسته اید.با این حال، چهار ماه (مهلت دارید که آزادانه) در زمین سیر کنید (و هر جا می خواهید بروید، و بی اندیشید) و بدانید شما نمی توانید خدا را ناتوان سازید، (و از قدرت او فرار کنید! و بدانید) خداوند خوارکننده کافران است.این، اعلامی است از ناحیه خدا و پیامبرش به (عموم) مردم در روز حج اکبر که: خداوند و پیامبرش از مشرکان بی زارند. با این حال، اگر توبه کنید، برای شما بهتر است و اگر سرپیچی نمایید، بدانید شما نمی توانید خدا را ناتوان سازید (و از قلمرو قدرتش خارج شوید) و کافران را به مجازات دردناک بشارت ده.مگر کسانی از مشرکان که با آنها عهد بستید، و چیزی از آن را در حقّ شما فروگذار نکردند، و احدی را بر ضدّ شما تقویت ننمودند پیمان آنها را تا پایان مدّتشان محترم بشمرید؛ زیرا خداوند پرهیزگاران را دوست دارد.(امّا) وقتی ماه های حرام پایان گرفت، مشرکان را هر جا یافتید به قتل برسانید و آنها را اسیر سازید و محاصره کنید و در هر کمین گاه، بر سر راه آنها بنشینید. هر گاه توبه کنند، و نماز را برپا دارند، و زکات را بپردازند، آنها را رها سازید؛ زیرا خداوند آمرزنده و مهربان است و اگر یکی از مشرکان از تو پناهندگی بخواهد، به او پناه ده تا سخن خدا را بشنود (و در آن بیندیشد) سپس او را به محل امنش برسان، چرا که آنها گروهی ناآگاهند.چگونه برای مشرکان پیمانی نزد خدا و رسول او خواهد بود (در حالی که آن ها همواره آماده شکستن پیمانشان هستند)؟ مگر کسانی که نزد مسجدالحرام با آنان پیمان بستید (و پیمان خود را محترم شمردند) تا زمانی که در برابر شما وفادار باشند، شما نیز وفاداری کنید، که خداوند پرهیزگاران را دوست دارد.(قرآن سوره توبه آیات ۱ تا ۷ ترجمه آیت الله مکارم شیرازی.)
مأمور ابلاغ برائت
پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) به امر الهی مامور شده بود شرک را از جزیرةالعرب محو نماید، بنابراین می بایست این آیات در مکه و زمان حج «وَ اَذانٌ مِنَ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ اِلَی النَّاسِ یوْمَ الْحَجِّ الْاَکْبَرِ اَنَّ اللَّهَ بَری ءٌ مِنَ الْمُشْرِکینَ وَ رَسُولُه» . که محل و موقعیت مناسبی بود در جمع حاجیان قرائت شود.شکی نیست که پیامبراکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) ابوبکر را همراه با حاجیان به مکه فرستاد. اختلافی که در این جا بین اهل سنت و شیعیان است، این است که برخی از اهل سنت معتقدند پیامبراکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) او را به عنوان سرپرست حاجیان ( امیر الحاج) تعیین کرده بود و برخی هم معتقدند ابوبکر وظیفه دیگری هم داشت و آن این بود که آیات ابتدایی سوره برائت را نیز در جمع مشرکان قرائت کند. اما پس از دستور رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) (که به آن اشاره می شود) قرار شد، علی (علیه السّلام) مسئله برائت را اعلام کند و مسئولیت حج برعهده ابوبکر باقی ماند. برخی از اهل سنت هم معتقدند که علی و ابوبکر هر کدام وظیفه جداگانه ای داشتند. ابوبکر امیر الحاج بود. علی مامور ابلاغ آیات، طبری می نویسد: «علی (علیه السّلام) به دستور پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) به دنبال ابوبکر آمد و آیات را از او گرفت. ابوبکر پیش پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) بازگشت و گفت: ای پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) خدا پدر و مادرم فدای تو آیا چیزی درباره من نازل شده است؟ پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) فرمود نه ولی هیچ کس جز من یا کسی از من عهده دار ابلاغ (برائت) نشود؛ مگر خشنود نیستی که با من در غار بودی و بر لب حوض رفیق من باشی؟ ابوبکر گفت: چرا ای رسول خدا و سپس رفت. کار حج با او بود و علی عهده دار اعلام برائت بود.» اما عموم شیعیان معتقدند ماموریت ابوبکر تنها این بود که آیات سوره برائت را در جمع مشرکان بخواند. ابوبکر در بین راه بود که جبرئیل بر پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) نازل شد و فرمود: «لایؤدیها عنک الا انت او رجل منک.»
کلام بزرگان
...
برائت در لغت به معنای رهایی، وارهیدگی و سلامت از گناه و عیب، تخلص از شبهه ، بیزاری از چیزی، دورشدن و... می باشد. اعلام برائت، اعلام بی زاری از مشرکان است. هشداری است به آن ها که با اسلام و آموزه های اسلامی باید کنار بی آیند.پس از فتح مکه در سال هشتم هجری فضای مساعدی برای گسترش اسلام و ریشه کن کردن بت پرستی در شبه جزیره عربستان فراهم شد. قبایل بسیاری خدمت رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) رسیدند و اظهار اسلام کردند. (وفود) اما هنوز عده ای متعصب و نادان بودند که حاضر نبودند از فرهنگ غلط جاهلی خویش دست بردارند. برای آنها پذیرش آئین اسلام دشوار بود. پس از غزوه تبوک در سال نهم هجری آیات سوره برائت نازل شد و بدین وسیله پیامبراکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) ماموریت یافت از مشرکان اعلام بی زاری نماید.
آیات برائت
بخشی از آیات ابتدایی سوره برائت که نیاز بود در جمع مشرکان قرائت شود، به این شرح است: «بَراءَةٌ مِنَ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ اِلَی الَّذینَ عاهَدْتُمْ مِنَ الْمُشْرِکینَ...»(این، اعلام) بی زاری از سوی خدا و پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) او، به کسانی از مشرکان است که با آنها عهد بسته اید.با این حال، چهار ماه (مهلت دارید که آزادانه) در زمین سیر کنید (و هر جا می خواهید بروید، و بی اندیشید) و بدانید شما نمی توانید خدا را ناتوان سازید، (و از قدرت او فرار کنید! و بدانید) خداوند خوارکننده کافران است.این، اعلامی است از ناحیه خدا و پیامبرش به (عموم) مردم در روز حج اکبر که: خداوند و پیامبرش از مشرکان بی زارند. با این حال، اگر توبه کنید، برای شما بهتر است و اگر سرپیچی نمایید، بدانید شما نمی توانید خدا را ناتوان سازید (و از قلمرو قدرتش خارج شوید) و کافران را به مجازات دردناک بشارت ده.مگر کسانی از مشرکان که با آنها عهد بستید، و چیزی از آن را در حقّ شما فروگذار نکردند، و احدی را بر ضدّ شما تقویت ننمودند پیمان آنها را تا پایان مدّتشان محترم بشمرید؛ زیرا خداوند پرهیزگاران را دوست دارد.(امّا) وقتی ماه های حرام پایان گرفت، مشرکان را هر جا یافتید به قتل برسانید و آنها را اسیر سازید و محاصره کنید و در هر کمین گاه، بر سر راه آنها بنشینید. هر گاه توبه کنند، و نماز را برپا دارند، و زکات را بپردازند، آنها را رها سازید؛ زیرا خداوند آمرزنده و مهربان است و اگر یکی از مشرکان از تو پناهندگی بخواهد، به او پناه ده تا سخن خدا را بشنود (و در آن بیندیشد) سپس او را به محل امنش برسان، چرا که آنها گروهی ناآگاهند.چگونه برای مشرکان پیمانی نزد خدا و رسول او خواهد بود (در حالی که آن ها همواره آماده شکستن پیمانشان هستند)؟ مگر کسانی که نزد مسجدالحرام با آنان پیمان بستید (و پیمان خود را محترم شمردند) تا زمانی که در برابر شما وفادار باشند، شما نیز وفاداری کنید، که خداوند پرهیزگاران را دوست دارد.(قرآن سوره توبه آیات ۱ تا ۷ ترجمه آیت الله مکارم شیرازی.)
مأمور ابلاغ برائت
پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) به امر الهی مامور شده بود شرک را از جزیرةالعرب محو نماید، بنابراین می بایست این آیات در مکه و زمان حج «وَ اَذانٌ مِنَ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ اِلَی النَّاسِ یوْمَ الْحَجِّ الْاَکْبَرِ اَنَّ اللَّهَ بَری ءٌ مِنَ الْمُشْرِکینَ وَ رَسُولُه» . که محل و موقعیت مناسبی بود در جمع حاجیان قرائت شود.شکی نیست که پیامبراکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) ابوبکر را همراه با حاجیان به مکه فرستاد. اختلافی که در این جا بین اهل سنت و شیعیان است، این است که برخی از اهل سنت معتقدند پیامبراکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) او را به عنوان سرپرست حاجیان ( امیر الحاج) تعیین کرده بود و برخی هم معتقدند ابوبکر وظیفه دیگری هم داشت و آن این بود که آیات ابتدایی سوره برائت را نیز در جمع مشرکان قرائت کند. اما پس از دستور رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) (که به آن اشاره می شود) قرار شد، علی (علیه السّلام) مسئله برائت را اعلام کند و مسئولیت حج برعهده ابوبکر باقی ماند. برخی از اهل سنت هم معتقدند که علی و ابوبکر هر کدام وظیفه جداگانه ای داشتند. ابوبکر امیر الحاج بود. علی مامور ابلاغ آیات، طبری می نویسد: «علی (علیه السّلام) به دستور پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) به دنبال ابوبکر آمد و آیات را از او گرفت. ابوبکر پیش پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) بازگشت و گفت: ای پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) خدا پدر و مادرم فدای تو آیا چیزی درباره من نازل شده است؟ پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) فرمود نه ولی هیچ کس جز من یا کسی از من عهده دار ابلاغ (برائت) نشود؛ مگر خشنود نیستی که با من در غار بودی و بر لب حوض رفیق من باشی؟ ابوبکر گفت: چرا ای رسول خدا و سپس رفت. کار حج با او بود و علی عهده دار اعلام برائت بود.» اما عموم شیعیان معتقدند ماموریت ابوبکر تنها این بود که آیات سوره برائت را در جمع مشرکان بخواند. ابوبکر در بین راه بود که جبرئیل بر پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) نازل شد و فرمود: «لایؤدیها عنک الا انت او رجل منک.»
کلام بزرگان
...
wikifeqh: اعلام_برائت