اعتدال پاییزی

اعتدال پاییزی یا برابران پاییزی، [ ۲] [ ۳] ( در نیم کرهٔ شمالی ) در ستاره شناسی به لحظه ای گفته می شود که خورشید از دید ناظر زمینی از صفحهٔ استوای سماوی می گذرد و سپس حرکت خود را به سمت جنوب آسمان در پیش می گیرد. اعتدال پاییزی یکی از دو اعتدالین زمین است که در هر سال رخ می دهد ( اعتدال دیگر اعتدال بهاری است ) . جابجایی و گردش زمین به دور خورشید در هر سال باعث می شود تا ناظر زمینی تصور کند که خورشید روی یک مدار دایره ای ( دایرةالبروج ) که با مدار استوای زمین ۲۳٫۵ درجه اختلاف دارد، به دور سیاره ما حرکت می کند. در این میان چهار نقطه از مدار فرضی حرکت خورشید به دور زمین بسیار مهم می شود. دو نقطه اعتدال بهاری و پاییزی که محل تلاقی دو مدار حرکت ظاهری خورشید به دور زمین و دایره استوای سماوی است و دو نقطه انقلاب تابستانی و زمستانی که به نظر می رسد خورشید در بیشترین فاصله زاویه ای نسبت به استوای سماوی قرار می گیرد. [ ۴]
اعتدال پاییزی در نیم کرهٔ شمالی تقریباً ۱ مهر «۲۳ سپتامبر» ( لحظهٔ متوسط سالانة آن یکم مهر ساعت ۰۹:۴۴ ( ایران ) ) و هم زمان با آغاز فصل پاییز است، درحالیکه همین زمان در نیم کرهٔ جنوبی آغاز بهار و لحظهٔ اعتدال بهاری است و بالعکس.
بنا بر افسانه ها و شاهنامه فردوسی، فریدون پس از پیروزی بر ضحاک و در بند کشیدن او؛ در یکم مهر ماه بر تخت شاهی نشست و دستور داد تا به این مناسبت جشنی بر پا کنند که به نام مهرگان شناخته شد. شاهنامه ماه مهر و مهرگان را یادگار او می داند:[ ۵]
در خراسان یکی از مهم ترین جشنهای سنتی، جشن سر میزو یا جشن اول میزان بوده که یکم مهر آغاز آن بوده است. در قدیم کشاورزان با آغاز فصل سرما و پایان چرای علوفه ناچار بودند قوچ، بز نر و حتی گاو نر را، که بیش تر کاربرد پرواری دارد، سر ببرند؛ زیرا با آغاز زمستان گیاه کافی برای خوراک وجود نداشته است. پس به ناچار چارپایان پرواری ذبح می شدند که به این کار پرواربندی و جشن غلیه کنان می گفتند و گوشت آن را قیمه و کاملاً خشک می کردند، نمک سود می کردند و در کیسه ای در محلی بلند آویزان می کردند تا در طول پاییز و زمستان از گوشت آن برای خوراک خود استفاده کنند. سایر دام ها برای زاد و ولد نگهداری می شدند. در این فصل موقع جفت گیری نیز به پایان می رسید و دام ها در اوایل بهار نوزاد خود را به دنیا می آوردند.