اضراب

[ویکی فقه] صرف نظر کردن و روی گردان شدن از سخن نخست خویش به «بل» و مانند آن را اضراب گویند. از آن در باب هایی همچون طلاق و اقرار سخن رفته است.
اضراب از اقرار اول به اقرار دوم، موجب نادیده گرفتن اقرار نخست نمی شود.
بنابراین اگر، کسی بگوید این فرش از آن حسن است، بلکه از آن حسین است، فرش به حسن داده می شود و قیمت آن به حسین پرداخت می گردد، مگر به قرینه معلوم شود که اقرار اول، به اشتباه صورت گرفته است. در این صورت، اقرار دوم پذیرفته می شود.
حکم به بیشتر در اضراب
اگر در جمله، قبل و بعد واژۀ «بل» مطلق باشد، لیکن یکی از آن دو بیشتر از دیگری باشد- مانند آن که بگوید به حسن هزار تومان، بلکه دو هزار تومان بدهکارم- حکم به بیشتر می شود. فروع دیگری نیز در مسأله هست که در کتاب های فقهی آمده است.
اضراب در طلاق
اگر طلاق دهنده بگوید زینب طالق است، بلکه رقیّه، در این که طلاق نسبت به هر دو همسرش تحقّق پیدا می کند یا تنها نسبت به اوّلی، اختلاف است.

[ویکی فقه] اضراب (ابهام زدایی). واژه اضراب ممکن است در معانی ذیل به کار رفته باشد: • اضراب (فقه)، یکی از اصطلاحات فقهی به معنای صرف نظر کردن و روی گردان شدن از سخن نخست خویش به «بل» و مانند آن• اضراب (ادبیات فارسی)، یکی از اصطلاحات بکار رفته در ادبیات فارسی و اصطلاحی مشترک در علم نحو، معانی و بدیع به معنای روی گردانیدن
...

[ویکی فقه] اضراب (ادبیات فارسی). یکی از اصطلاحات بکار رفته در ادبیات فارسی، اضراب بوده که اصطلاحی مشترک در علم نحو، معانی و بدیع است و در لغت به معنی «روی گردانیدن» می باشد.
در اصطلاح بدیع آن است که گوینده نخست چیزی بگوید و سپس به واسطۀ یکی از حروف اضراب (مانند بَل، بلکه؛ نه)، به منظور نکته ای بلاغی (مانند مبالغه یا تاکید)، از سخنِ خود برگردد.
شرط بکارگیری
در علم بدیع، شرط اضراب این است که بر زیبایی سخن بیفزاید، مانند:مرا بسود و فرو ریخت هر چه دندان بود •••• نــــــــبود دنــــدان لا بل چراغ تابان بـود (رودکی)
نتیجه اضراب
نتیجۀ اضراب، گاه ابطالِ حکمِ ماقبل و گاه انتقال از مقصودی به مقصود دیگر است. اضراب را در علم معانی «بَدَلِ مُباین» و «بداء» نیز خوانده اند.
سعادت ،اسماعیل، دانش نامه زبان و ادب فارسی، تهران، سازمان انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۴، ج۱، ص۴۵۰.
...

[ویکی فقه] اضراب (فقه). صرف نظر کردن و روی گردان شدن از سخن نخست خویش به «بل» و مانند آن را اضراب گویند. از آن در باب هایی همچون طلاق و اقرار سخن رفته است.
اضراب از اقرار اول به اقرار دوم، موجب نادیده گرفتن اقرار نخست نمی شود.
بنابراین اگر، کسی بگوید این فرش از آن حسن است، بلکه از آن حسین است، فرش به حسن داده می شود و قیمت آن به حسین پرداخت می گردد، مگر به قرینه معلوم شود که اقرار اول، به اشتباه صورت گرفته است. در این صورت، اقرار دوم پذیرفته می شود.

حکم به بیشتر در اضراب
اگر در جمله، قبل و بعد واژۀ «بل» مطلق باشد، لیکن یکی از آن دو بیشتر از دیگری باشد- مانند آن که بگوید به حسن هزار تومان، بلکه دو هزار تومان بدهکارم- حکم به بیشتر می شود. فروع دیگری نیز در مسأله هست که در کتاب های فقهی آمده است.
جواهر الکلام ج۳۵، ص۲۱-۲۴.
اگر طلاق دهنده بگوید زینب طالق است، بلکه رقیّه، در این که طلاق نسبت به هر دو همسرش تحقّق پیدا می کند یا تنها نسبت به اوّلی، اختلاف است.
جواهر الکلام ج۳۲، ص۱۰۱.
...