اسماعیل میرزا قاجار

اسماعیل میرزا ( زاده ۱۲۱۷ قمری - درگذشته ۱۲۷۹ قمری ) شاهزاده قاجار و پسر هجدهم فتحعلی شاه بود.
او در سال ۱۲۳۱ قمری به جای حسنعلی خان قرایی، حاکم محلی ترشیز که توسط محمدولی میرزا پسر سوم فتحعلی شاه سرکوب و کشته شده بود، به حکومت آنجا منصوب شد. او در جنگ های ایران و روسیه شرکت داشت و یکی از سرکردگان سپاه ایران بود که در جبهه لنکران و سالیان با روس ها می جنگید و در آغاز به پیروزی هایی هم رسید. او در اواخر سلطنت فتحعلی شاه حاکم بسطام بود. پس از درگذشت شاه، به پشتیبانی از علی میرزا ظل السلطان که در تهران ادعای پادشاهی داشت، برخاست. در این هنگام قائم مقام فراهانی در رأس کار بود و لشگری با اردشیر میرزا ( برادر محمدشاه ) و اسکندرخان قاجار دولو و ابراهیم خلیل خان سلماسی به سمت شاهرود برای قلع و قمع اسماعیل میرزا گسیل داشت. اسمعیل میرزا پس از جنگ مقهور و گرفتار گردید و او را تحت الحفظ به تهران آوردند و به همراه نُه برادر دیگرش در قلعه اردبیل زندانی کردند. پس از فرار سه نفر از آنان از زندان و پناهنده شدن به روسیه سایر شاهزادگان که اسماعیل میرزا نیز جزء آنان بود از اردبیل به تبریز برده شدند و در آنجا زیر نظر قرار گرفتند. [ ۱]
اسماعیل میرزا در سال ۱۲۷۹ قمری در تبریز درگذشت. [ ۲]
ملک ایرج میرزا، پسر فتحعلی شاه، دربارهٔ اسماعیل میرزا می نویسد:
«جوانی جنگی و پُردل بود و جز نیزه و شمشیر و خنجر و تیر از چیزی حکایت نکردی. از بعضی معاصی برکنار بود. همیشه مراقب اذکار و اوراد و اندک سواد عربی هم داشت. »[ ۲]
یکی از دختران اسماعیل میرزا به نام شهربانو خانم با حاج محمدجعفر سبحانی خیابانی تبریزی ازدواج کرد و پسرش محمدحسین سبحانی، پدر جعفر سبحانی از مراجعه تقلید شیعه در عصر حاضر است. [ ۳]