اسروئن

اُسروئِن، اُسرُهه، اُسرُاِن، اوسروئن ( به فرانسوی: Osrhoene, Osrohene, Osroène, Osrohes ) یا اُسروهن ( لاتینی شدهٔ خسروی، خسروان یا خسروانه ) ( به یونانی: Ὁσροηνή ) ( به سریانی: ܡܠܟܘܬܐ ܕܒܝܬ ܥܸܣܪܐ ܥܝܢܐ، تلفظ: ملکوثا دبیت اوسرائینی ) نام دولتی بود نیمه خودمختار در شمال میان رودان، در نزدیکی شانلی اورفه در ترکیهٔ کنونی. باشندگان اسروئه سریانی زبان بودند و پایتختشان شهر رها بود.
این سرزمین برای سالیان دراز میدان نبرد میان قدرت های منطقه از جمله ایرانیان، روم، ارمنستان و … بود.
پروکوپیوس ( ۵۵۴–۵۰۰ میلادی ) نام یونانی اُسروئیس را گرفته شده از واژهٔ ایرانی خسرو دانسته است. نام های مرکز این ایالت، از زمانی خیلی قدیمی تر از جمله در زمان سلوکیان ( ۳۱۲ تا ۶۴ قبل از میلاد ) اورهائی یا به عربی الرُها در کنار کالیرهه یا کاره که در مقاطعی اسم حران هم بوده است و گهگاهی انطاکیه بود. نام این شهر در سال ۲۴۴ میلادی توسط یونانیان که آن موقع اکثریت ساکنان آنرا تشکیل می دادند، به اِدِسا تغییر یافت ( شهری به همین نام نیز در یونان وجود دارد ) ، این نام قریب ۹۰۰ سال دوام آورد، در سال ۱۰۸۶ میلادی توسط سلطان ملکشاه سلجوقی از دولت روم تصرف شد اما پس از مدتی دوباره به تصرف امپراتوری روم درآمد و در سال ۱۰۹۸ میلادی پایتخت و مرکز کنت نشین اِدِسا شد که تا سال ۱۱۴۴ میلادی دوام آورد تا اینکه در این سال، توسط عمادالدین زنگی از امرای ارتش سلجوقی تصرف شد و دوباره به همان نام قبلی الرُها در کنار انطاکیه برگشت. بالأخره نام این شهر در سال ۱۶۶۰ میلادی توسط عثمانی ها به اورفه تغییر یافت و در زمان جمهوریت کلمه شانلی به معنی دارای شأن و منزلت به آن اضافه شد.
از تاریخ اسروئن پیش از دورهٔ چیرگی یونانیان خبر دقیقی نیست. همزمان با افول سلوکیان طایفه ای نبطی در پیرامون ۱۳۶ پیش از میلاد در حدود دولت آیندهٔ اسروئن جاگیر شده بودند. در ۱۲۰ میلادی اینان کنترل سوریه را به دست گرفتند. بسیاری از پادشاهان اسروئن آبگار یا مانو خوانده می شدند. این پادشاهی سخت متأثر از فرهنگ آرامی و در ستیز با هلنی گرایی بود. در سدهٔ پنجم میلادی ادسا مرکز فرهنگی - ادبی سریانی گردیده بود.
مسیحیت در پایان سدهٔ دوم میلادی در اسروئن جابازکرد. آبگار نهم نخستین پادشاه مسیحی جهان بر اسروئن فرمان می راند، وی شاگرد و پشتیبان ابن دیصان بود. جز مسیحیان پیروان مانی نیز در این سرزمین فعال بودند. استقلال اسروئن تا ۲۴۴ میلادی نگاه داشته شد و در این زمان بخشی از امپراتوری روم گشت. شاپور یکم اگرچه پیروزی های درخشانی بر رومیان به دست آورد و والرین را هم در نزدیکی ادسا به بند کشید، ولی بر پایتخت اسروئن چیره نشد.

اسروئن (استان روم). اسروئن یا اسروهن، ( به یونانی باستان: Ὀσροηνή ) یک استان رومی که برای نزدیک به ۴۰۰ سال وجود داشت. [ ۱]
در تمام دورانی که این استان پابرجا بود، مایهٔ ستیز میان رومیان و همسایگان شرقی شان، ساسانیان بود و آسیب فراوانی در جنگ های پیاپی ایران - روم می دید. پس از مرگ امپراتور روم، دقیانوس در سال ۲۵۱ میلادی، جنگ درگرفت و ایرانیان به این استان تاختند. در نیمه دوم دهه ۲۵۰ میلادی، شاه ایران، شاپور یکم ( ۲۴۰–۲۷۰ میلادی ) به شرق روم تاخت آورد، که والرین ( ۲۵۳–۲۶۰ میلادی ) از آنجا دفاع می کرد، که شاپور او را در ۲۶۰ در ادسا دستگیر کرد. [ ۲] با این حال در سال بعد، شاپور به سنگینی از اذینه پالمیرایی شکست خورد و از اسروئن و میان رودان بیرون رانده شد. [ ۳]
این استان چندین و چند بار تسخیر و سپس بازپس گرفته شد. از آنجا که این یکی از استان های مرزی بود، یک لژیون رومی به نام Legio III Parthica در آنجا مستقر بود و Castrum او راسائنا بود، هر چند که تردیدهایی دربارهٔ این نکته وجود دارد.
از آنجا که اصلاحات، در استان های چهارگانهٔ امپراتور دیوکلسین در طول دوران سلطنتش از ۲۸۴ تا ۳۰۵ قبل از میلاد، بخشی از وجه اشتراکی با ریاست قضات شرق بود، دورهٔ ریاست قضات هم نام مشابهی داشت، با توجه به اسناد موسوم به نوتیتیا دیگنیتاتوم ( اسناد مربوط به اواخر امپراتوری روم که جزئیات سازمان اداری آن از شرق تا غرب را شرح داده ) در اواخر قرن چهارم، می توان گفت که توسط یک فرماندار دارای رتبهٔ رئیس جمهور ( لاتین ) مدیریت شده بود، و همینطور مقر دوکس ( لاتین:به معنی لیدر و رهبر، نام مشابه معاصر = دوک ) بین النهرین بود، همان کسی که به مقام مرد برجسته رسید ( عنوان و نشان رسمی در اواخر دوران باستان برای توصیف بالاترین رتبه در سناتورهای روم و قسطنطنیه ) و واحدهای ارتش تحت فرمان او قرار گرفتند.