استپاناکرت

اِستِپاناکِرت ( به ارمنی: Ստեփանակերտ ) یا خان کَندی ( به ترکی آذربایجانی: Xankəndi ) یا با نام قدیمی واراراکن مرکز مکان مورد مناقشه، جمهوری آرتساخ ( جمهوری قره باغ سابق ) است. با توجه به منابع قرون وسطا ارمنی تا سال ۱۸۴۷م «وارارآکن» ( به معنی چشمه روان و جوشان ) نام داشت. [ ۱] [ ۲] ولی منابع آذربایجانی عموماً بر این باورند که این شهر در اواخر سده هجده میلادی بنیان گذاشته شده است و قرارگاه خصوصی برای خان های خانات قره باغ بود و به همین دلیل به نام خان کندی ( روستای خان ) نامیده شده و در آغاز خانین کندی و سپس کوتاه شده آن به خان کندی دگرگون شده است. [ ۳]
این شهر از سال ۱۸۴۷ میلادی تا سال ۱۹۲۰ میلادی خان کَندی نام داشت و در دوران شوروی سابق بعد از اشغال جمهوری آذربایجان و مناقشات به وجود آمده بین ارامنه و اهالی ترک نشین منطقه قره باغ و در پایان از سال ۱۹۲۳ میلادی نام این شهر به اِستِپاناکِرت که از نام استپان شاهومیان گرفته است، تغییر کرد. جمعیت شهر در سال ۱۹۸۹ میلادی، ۵۶٬۷۰۵ نفر بوده است؛ که ۸۵ درصد جمعیت ارمنی بودند. در سال ۱۹۸۰م در این منطقه ۵۱ روستا وجود داشت که از این میان ۴۶ روستای آن ارمنی بوده است. [ ۴]
«استپان» اشاره به استپان شاهومیان دارد. پسوند «_اکرت» ( - akert ) که از زبان های ایرانی تبار پیش از اسلام وارد زبان ارمنی شده، معادل پسوند «_گرد» یا «_جرد» است[ ۵] که در انتهای نام شهرها می آمده است.
جمهوری آذربایجان اواخر سپتامبر ۲۰۲۳ منطقه قره باغ را تصرف کرد. حدود ۱۲۰ هزار ارمنی در قره باغ زندگی می کنند. نیکول پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان، ۲۴ سپتامبر گفت بسیاری از افراد این منطقه «اخراج از وطن را تنها راه نجات می بینند» مگر اینکه «شرایط واقعی زندگی» و «مکانیسم های موثر محافظت در برابر پاکسازی قومی» را فراهم شود. جمهوری آذربایجان گفت با ارامنه به عنوان «شهروندانی برابر» برخورد خواهد کرد. بسیاری ازمردم استپاناکرت ( خان کندی ) گفته اند احتمالا منطقه را ترک خواهند کرد. [ ۶]