استصحاب

[ویکی فقه] استصحاب (استصحاب حال) به معنی حکم کردن به بقای متیقن سابق می باشد. از این عنوان در اصول فقه، مبحث اصول عملی بحث شده است.
استصحاب از اصول عملی و برای آن تعریف هایی ذکر شده است که بعضی همه آن ها را به یک تعریف برگردانده اند و آن حکم به بقای حکم شرعی یا موضوع حکم، که بقای آن مشکوک است.
پیشینه استصحاب
پیشینه استصحاب از بُعد مضمونی و دلیلی به عصر حضور امام معصوم علیه السلام برمی گردد؛ لیکن عنوان استصحاب از مصطلحات فقهای اصولی در عصر غیبت است.نخستین بیان صریح در این مورد بنابر آثار به دست آمده از فقیهان اصولی سخن شیخ مفید (متوفی۴۱۳ ه. ق) در رساله اصولی متعلق به ایشان است.
ماهیت استصحاب
در این که استصحاب، «اصل» است یا «اماره» میان اصولیان اختلاف نظر وجود دارد.ظاهر کلمات اکثر اصولیان پیش از شیخ انصاری که استصحاب را حکم عقلی می دانستند قول دوم است؛ لیکن شیخ انصاری و اصولیان پس از وی، قول نخست را ترجیح دادند؛ زیرا از نظر آنان، عمده ترین دلیل اعتبار استصحاب، روایات است و از آن ها چنین استفاده می شود که استصحاب حکم ظاهری است که در ظرف شک نسبت به حکم واقعی جعل شده است.
جایگاه استصحاب
...

[ویکی شیعه] اِسْتِصْحاب ، از اصطلاحات معروف در علم اصول فقه است. استصحاب یکی از اصول عملیه است که هم در شبهات حُکمیه جاری است وهم در شبهات موضوعیه؛ بدین معنا که هم فقیه در صورت نیافتن آیه یا روایتی معتبر در یک مسئله فقهی بر اساس شروط خاصی به قاعده استصحاب رجوع می کند و هم مقلد در موارد شک در موضوعات خارجی (نه در موارد شک در حکم)این قاعده را جاری می کند.
استصحاب زمانی کاربرد دارد که ما در مورد وضعیت فعلی چیزی تردید و در مورد وضعیت سابق آن یقین داشته باشیم. به این ترتیب فرض را بر بقای حالت سابق می گذاریم، مگر آنکه خلافش ثابت گردد. برای مثال هرگاه از زنده بودن یا مرگ سربازی که به جنگ رفته تردید داشته باشیم، فرض را بر زنده بودنش می گذاریم که تا چندی پیش به آن یقین داشته ایم یا اگر یقین داریم لباس ما قبلا پاک بوده ولی الان شک داریم که آیا نجس شده است یا خیر، مطابق قاعدۀ استصحاب، حالت یقین سابق (پاکی لباس) را تا زمان حال (که شک داریم) ادامه می دهیم و به شک خود اعتنا نمی کنیم.
معنای نخستین این واژه در لغت، آنچنانکه از کاربردهای کهن آن استنباط می شود، به همراهی طلبیدن چیزی است؛ در کتاب العین خلیل و پیرو آن در آثار ازهری و جوهری، استصحاب با عبارت تکرار شونده «کل شی ء لازم شیئاً فقد استصحبه» تفسیر شده است که بیانی نه چندان رسا از همان معناست. آنچه در آثار جوهری و ابن فارس، افزون بر این دیده می شود، یک ترکیب مثال گونه به صورت «استصحبته الکتاب و غیره» است که جوهری آن را فعلی دو مفعولی به معنای همراه قرار دادن چیزی با چیزی دیگر گرفته است، حال آنکه در نقل فیومی از ابن فارس، فعل به صورت «استصحبت الکتاب» آمده، و یک مفعولی انگاشته شده است.

[ویکی اهل البیت] این صفحه مدخلی از دائرة المعارف بزرگ اسلامی است
اِسْتِصْحاب ، یکی از ادله در برخی از مکاتب فقهی و یکی از اصول عملی در مکتب اصولی متأخر امامیه که عبارت است از صدور حکمی در یک موضوع بر پایه یقین پیشین در شک کنونی .
معنای نخستین این واژه در لغت ، آنچنان که از کاربردهای کهن آن استنباط می شود، به همراهی طلبیدن چیزی است مثلاً در کتاب العین خلیل و پیرو آن در آثار ازهری و جوهری ، استصحاب با عبارت تکرارشونده «کل شی ء لازم در برخی نسخ : لاءم شیئاً فقد استصحبه » تفسیر شده است که بیانی نه چندان رسا از همان معناست .
آنچه در آثار جوهری و ابن فارس ، افزون بر این دیده می شود، یک ترکیب مثال گونه به صورت «استصحبته الکتاب و غیره » است که جوهری آن را فعلی دو مفعولی به معنای همراه قرار دادن چیزی با چیزی دیگر گرفته است . حال آنکه در نقل فیومی از ابن فارس فعل به صورت «استصحبت الکتاب » آمده و یک مفعولی انگاشته شده است .
فیومی این کاربرد را پلی میان کاربرد کهن لغوی و کاربرد اصطلاحی در فقه شمرده و بیان داشته که جهت نامیده شدن این روش فقهی به «استصحاب الحال » از آنجاست که در هنگام تمسک بدان ، گویی حالت مورد نظر درگذشته و حال ، همراه و جداناشدنی تلقی شده است . برای تأییدی بر این برداشت .
ماهیت استصحاب همچون بسیاری دیگر از موضوعات اصولی در یک روند تاریخی شکل گرفته و بحث از حجیت آن ، همگام با تعریف آن دستخوش تحولات و اختلاف نظرهایی بوده است . به اجمال می توان گفت که استصحاب به عنوان یکی از روشهای عمومی برای یک سویه کردن تردیدها، آنجا که دلیلی در دست نبوده ، بکار می رفته است . این تعبیر خوارزمی 68ق که استصحاب پس از کتاب و سنت واجماع و قیاس ، «آخرین مدار فتوا» است . تا حد زیادی نشانگر جایگاه استصحاب در مکاتب فقهی می تواند بود.
در نگرشی تاریخی چنین می نماید که کاربرد استصحاب به صورت یک اصطلاح فقهی از سدة ق /م آغاز شده باشد، اما برخی روشها که در جریان تدوین اصول فقه ، نام استصحاب گرفته اند. پیشینه ای دورتر داشته اند. در طی سده های - ق ، اصطلاح «استصحاب الحال » به صورت ترکیب اضافی ، برای «حکم کردن در یک امر شرعی پس از رخ دادن گونه ای از تغییر، همانند حکم آن پیش از تغییر» بکار می رفته . و درستی این روش مورد گفتگو بوده است .
در آغاز سدة ق /1م ، غزالی اصطلاح «استصحاب » را به صورتی گسترش یافته بر پاره ای از اصول عقلی و لفظی نیز اطلاق کرد. و پردازش غزالی در آثار اصولیان بعدی از مکاتب گوناگون تأثیری عمیق بر جای نهاد. آخرین تحول در مباحث استصحاب ، گسترش خاصی است که این روش به عنوان یک اصل پرکاربرد در نظام اصولی شیخ انصاری یافته و بر فقه متأخر امامی سایه افکنده است .

[ویکی فقه] استصحاب(تعاریف). تا کنون تعاریف مختلفی برای استصحاب ذکر شده است که می توان به چند تعریف عمده ی آن اشاره نمود:
شیخ بهایی در تعریف استصحاب نوشته است
اثبات الحکم فی الزمان الثانی تعویلا لثبوته فی الزمان الاول.
این تعریف مربوط به شیخ بهاء الدین در کتاب زبدة الاصول است که می گوید: حکم را در زمان دوم ثابت کنیم برای اینکه در زمان اول ثابت بوده است.
مثلا قبل از طلوع آفتاب دارای وضو بودیم و بعد از آن شک می کنیم که آیا همچنان با طهارت و وضو هستیم که در این حال اثرطهارت را که در زمان اول ثابت بوده است به زمان دوم هم که زمان شک است سرایت داده و ثابت می دانیم.

← ارزیابی تعریف
کون حکم او وصف یقینی الحصول فی الآن السابق مشکوک البقاء فی الآن اللاحق
میرزای قمی در قوانین می گوید:که حکمی (مانند نجاست آب متغییر) یا وصفی (مانند همه ی موضوعات) در زمان گذشته یقینا حاصل و واقع شده بود ولی بعداودر زمانی دیگر شک داریم که آیا آن وصف یا حکمش باقی است یا خیر.

← ارزیابی تعریف
شبخ انصاری در تعریف استصحاب می گوید:
استصحاب هو ابقاء ما کان.
استصحاب یعنی آنچه که قبلا بوده است را الان نیز ابقا کنیم.

← ارزیابی تعریف
...

اِستِصْحاب
(در لغت به معنای به همراه داشتن) اصطلاحی در اصول فقه به معنی حکم به استمرار آنچه پیش تر وجود داشته است.به دیگر سخن هرگاه وجود چیزی در گذشته قطعی است، اما وجود فعلی آن مورد تردید است حکم به وجود آن برای حالت فعلی را «استصحاب» گویند (یعنی نقض نکردن یقین سابق با شک لاحق). مثلاً شخصی که وضو داشته شک کند چیزی که موجب بطلان وضو گردد از او صادر شده یا خیر، براساس استصحاب حکم به باقی ماندن وضوی سابق می کند. در مادۀ ۳۵۷ آیین دادرسی مدنی ایران آمده: «در صورتی که حق یا دینی برعهده کسی ثابت شد اصل بقاء آن است مگر خلافش ثابت شود.» اصل بقا همان استصحاب است.