ازون

اوزون[ ۱] ( به انگلیسی: Ozone ) یکی از دگرشکلهای اکسیژن است به فرمول O۳ که گازی با اکسیدکنندگی بسیار بالاست. ازون معمولاً ناپایدار بوده و در بسیاری از واکنش ها مانند کلر عمل می کند و با مکانیزم ترکیب شدن با پروتئین و بی اثر کردن آنزیم کاهنده که برای تنفس یاخته مهم است، به عنوان میکروب کش عمل می کند. خاصیت اکسیدکنندگی این گاز باعث می شود تا کاربردهای صنعتی زیادی داشته باشد و در غلظت های بالاتر از ppm ۰/۱ اثر تخریبی شدیدی بر مخاط و اندام های تنفسی جانوران می گذارد. ازون در فضای نزدیک به زمین از مهم ترین آلاینده های هوا محسوب می شود اما ازون موجود در لایه ازون برای جانوران و گیاهان سودمند است چرا که از ورود پرتوهای فرابنفش و پرتوهای پرانرژی به زمین جلوگیری می کند. ازون یک عنصر ۳ اتمی است یعنی کوچک ترین ذره آن مولکول های ۳اتمی است. [ ۲] [ ۳]
اوزون واژه ای یونانی است به معنی «بو» و به ویژه «بو تند» اطلاق می شود. ازون مولکولی با سه اتم اکسیژن است مولکول اکسیژن دارای دو اتم اکسیژن است اما تفاوت در یک اتم اکسیژن در این دو مولکول تفاوت های اساسی را در این دو مولکول به وجود آورده است.
در استراتوسفر مولکول های تازه اوزن پیوسته با واکنش های شیمیایی و دریافت انرژی لازم از پرتوهای خورشید، به مولکول و اتم اکسیژن تجزیه می شوند. این اتم های اکسیژن که بسیار فعالند، طی مدت زمان کوتاهی کمتر از کسر ثانیه، از هم جدا و به مولکول های اکسیژن متصل می شوند و تشکیل مولکول های سه اتمی اکسیژن، یعنی ازون، می دهند. غیر از این چرخه طبیعی، طی واکنش هایی با ازت و هیدروژن و کلر تولید شده در سطح و رها شده به اتمسفر، از بین می رود.
اگر فضانوردی، در ارتفاع زیاد، به این سیاره خانه ما نگاه کند، نوار نازک آبی رنگی که دور زمین را فراگرفته، نظرش را جلب خواهد کرد. این پوشش شفاف، حیات را در جو زمین تأمین می نماید. حیات، به صورتی که ما می شناسیم، تنها با پوشش حفاظتی ازون میسر می شود. بدون وجود اوزن ادامهٔ زندگی امکان ناپذیر است. پرتوهای خورشیدی، یکنواخت نیست. این پرتوها، شامل پرتوی به نام پرتو فرابنفش است.
O3+UV=O2+O
O2+O=O3+IR
چنانچه تمامی این پرتوها به سطح زمین می رسید، وجود زندگی در روی زمین امکان پذیر نبود؛ زیرا این پرتوها حامل مقدار زیادی انرژی مرگ زا برای موجودات زنده است. تنها بخش ناچیزی از پرتو فرابنفش خورشید به سطح زمین می رسد. قسمت بیشتر این پرتو، انرژی خود را در ارتفاع ۲۰ تا ۳۰ کیلومتری سطح زمین و در جو آن از دست می دهد. در این عمق از جو فراگیرنده زمین، مقادیر معتنابهی ازون موجود است و این ازون، پرتو فرابنفش را جذب می کند.

اُزون (ozone)
چرخه نابودی اوزون به وسیله اتم کلرِ حاصل از شکسته شدن مولکول های CFC
گازی متشکل از ملکول هایی با سه اتم اکسیژن (O۳). دگرشکل اکسیژن به شمار می رود و وقتی تشکیل می شود که مولکول پایدار اکسیژن (O۲) براثر تابش فرابنفش یا براثر تخلیۀ برقی تجزیه شود. این گاز در جوّ فوقانی لایۀ اُزونرا تشکیل می دهد، و حیات بر کرۀ زمین را از آثار پرتوهای فرابنفش خورشید، که عامل سرطان پوست است، محافظت می کند. اُزون آبی کم رنگ و بسیار واکنش پذیر است و بویی تند دارد.