ارغوان

معنی ارغوان در فرهنگ معین :
درختی از تیره پروانه واران دارای برگ های گرد و گُل های سرخ.
معنی ارغوان در فرهنگ فارسی عمید :
( زیست شناسی ) گلی سرخ رنگ و پیوسته به ساقه که پیش از ظاهر شدن برگ ها شکفته می شود. ( زیست شناسی ) گیاه این گل با برگ های گرد که در اول بهار گل می دهد و قسمت های مختلف آن مصرف دارویی دارد. ( صفت ) [قدیمی، مجاز] = ارغوانی: زمین ارغوان و هوا آبنوس / سپهر و ستاره پرآوای کوس ( فردوسی: ۳/۱۱۵ ) . [قدیمی، مجاز] صورت سرخ و زیبا.
ارغوان درختی از خانواده پروانه آسا است. این درخت در اول بهار می روید و گل های آن زودتر از برگ های آن در می آید و دارای شاخه های متقابل است. این نام در ایران به عنوان نام دختر نیز استفاده می شود
به خاطر شکوفه های فروردینی این درخت، معمولاً عکس گل ارغوان به یکی از نمادهای بهار تبدیل شده است. میل به شکفتن در این درخت چنان زیاد است که گاه، گل های ارغوان بر تنه ی آن هم می رویند.
رنگ ویژه ی گل های ارغوان باعث شده که رنگ ارغوانی هم به ادبیات فارسی افزوده شود. رنگی که می توان آن را قرمز - بنفش نامید. در زبان انگلیسی معمولاً از اصطلاح rosy - purple برای توصیف این رنگ استفاده می شود.
در ادبیات فارسی هم، کسانی مانند حافظ از ارغوان برای توصیف رنگ شراب استفاده کرده اند. از جمله آن جا که می گوید:
بر برگ گل به خون شقایق نوشته اند
کان کس که پخته شد، می چون ارغوان گرفت
به عنوان مثالی دیگر، حافظ در تجویزِ مِی برای تحمل درد زمانه هم، همین ترکیبِ �می ارغوانی� را به کار می برد:
غم زمانه که هیچش کران نمی بینم
دوای جز می چون ارغوان نمی بینم
البته کاربرد ارغوان در ادبیات ما، صرفاً به واسطه ی رنگ آن نبوده و در توصیف بهار نیز به کار رفته است. چنان که باز حافظ، در غزل معروفش با مَطلَع �نفس باد صبا مشک فشان خواهد شد� دوباره به سراغ ارغوان می رود و می گوید:
ارغوان جام عقیقی به سمن خواهد داد
چشم نرگس به شقایق نگران خواهد شد
مثال از این دست در ادبیات ما کم نیست و صرفاً هم به حافظ محدود نشده است. چنان که مولوی هم آمدن پاییز را با رفتن ارغوان توصیف می کند:
ای باغبان ای باغبان، آمد خزان، آمد خزان
… کو سبز پوشان چمن؟ کو ارغوان؟ کو ارغوان؟
درخت ارغوان ابتهاج
جدای از ادبیات کلاسیک ایرانی، شاید بتوان گفت هوشنگ ابتهاج یا همان سایه، شاعر بزرگ معاصرمان، نقش مهمی در زنده کردن دوباره ی ارغوان در ادبیات ما داشته است.
شعری که علیرضا قربانی هم آن را خوانده و ماندگارتر کرده است: �ارغوان، شاخه ی هم خونِ جدامانده ی من�
سایه در کتاب پیر پرنیان اندیش، ماجرای درخت ارغوانش را به زیبایی شرح داده است. ظاهراً میان آن دو، دلبستگی چنان زیاد است که بنا بر روایت راویان کتاب، سایه نمی تواند در حضور آن ها شعر ارغوان خودش را بخواند و می گوید گریه اش می گیرد.
بخشی از روایت سایه را با هم بخوانیم:
وقتی داشتم سال ۴۵ خانه ی [خیابان] کوشک رو می ساختم، یک کنده ای زیر خاک بود، عجیب بود؛ یک کنده ی خیلی قطور بود شاید به اندازه ی هشتاد، نود سانت. من هیچ نمی دونستم چه درختیه.
اردیبهشت بود، دور این کنده یه پاجوش هایی زده بود. بعد که این برگ ها بزرگتر شدن فهمیدم که ارغوانه.
توی تمام مدت بنایی نگذاشتم سیمان و آهک کنار این کنده بریزه.
… خلاصه من این درختو نگه داشتم؛ در طول سال ها قد کشید و بلند شد.
… بعد اون بهاری که من خونه نبودم اون شعر ارغوان رو ساختم.
… بعدش دیگه اون خونه رو فروختم؛ سال ۱۳۶۸ ولی ارغوان هست هنوز. دیگه سال هاست نرفتم اونجا. ولی امسال [۱۳۸۵] کاوه و عروسم رفتند اونجا و عکس گرفتند. دیدم تنه ها کم شده؛ شش هفت تا تنه مونده بقیه ظاهراً خشک شده یا بریدن.
ظاهراً تنه های کلفت تر از تشنگی خشک شدن؛ آبشون ندادن. ولی هنوز ارغوان هست.
نوع رابطه ی ابتهاج با این درخت بسیار عجیب است.
این را از آن جا می توان فهمید که می گوید وقتِ فروختن و ترک خانه، خجالت می کشیده رو به درخت کند.
و نیز از آن جا که وقتی برای تسویه حساب نزد مالک جدید ( یک شرکت سیمانی ) رفته، می گوید که پنجره رو به ارغوان باز می شده و ابتهاج، �آن قدر صندلی اش را جابه جا کرده که ستون های بالکن میان او و ارغوان حائل شوند� و او با درختش چشم در چشم نشود.
حالا بهتر می توان فهمید که چرا سایه در زندان، با ارغوان خود حرف می زند و احوال دنیا را از او می پرسد:
ارغوان، شاخه ی هم خون جدا مانده ی من؟
آسمان تو چه رنگ است امروز؟
آفتابی است هوا؟ یا گرفته است زمین؟
من در این گوشه که از دنیا بیرون است،
آفتابی به سرم نیست، از بهاران خبرم نیست.
آنچه می بینم دیوار است.
آه این سخت سیاه، آن چنان نزدیک است
که چو بر می کشم از سینه نفس، نفسم را بر می گرداند.
البته مایه ی خوشحالی است که آن خانه در سال ۸۷ به اسم خانه ی ابتهاج ( ارغوان ) و به آدرس �شهر تهران، خیابان فردوسی، خ شهید تقوی، کوچه شهید انوشیروانی، پلاک ۲۲� با شماره ی ۲۳۸۷۹ ثبت ملی شده و این شعر و آن درخت، آن را ماندگار
کرده اند
منبع:سایت" نام نیکو" و" متمم"