پاره ای ابیات و مصراع های دیوانِ حافظ مَثَل شده اند. اِرسالُ الْمَثَل ها در شعرِ حافظ دو گونه هستند: دستهٔ نخست، یادکردِ مثل های دیگر شاعران و نویسندگان در شعر هستند مانند «علاج کی کنمت آخر الدوا الکی» یا «که زور مردم آزاری ندارم»؛ و دستهٔ دوم — که عمدهٔ ارسال المثل های شعر حافظ را دربرمی گیرند — اشعارِ خودِ اوست که مَثَل شده اند و تا پیش از او گذشته ای نداشته اند و در شعرِ حافظ جان می گیرند. [ ۱]
تشخیص و تفکیکِ ارسال المثل های شعرِ حافظ کاری دشوار است؛ چراکه این عمل باید در میانِ اشعاری با اشاره هایی ساده و شعرهایی با مفاهیمِ پیچیدهٔ حِکْمی و عرفانی و نیز شناختِ احوال و افکارِ حافظ از میانِ دیوانِ او صورت پذیرد. در این میان، جایگاهِ مردمِ عادی و خوش ذوقی شان در دوره های گوناگون برای برگزیدن و خواندنِ مکررِ ابیاتی ویژه در موقعیت هایی خاص در زندگیِ روزمره، اهمیت فراوانی دارد. در این ارسال المثل ها از آرایه های ادبیِ مرتبط با پند و اندرز، اخبار و حِکَم، امثالِ سائِر، و ضرب المثل در ساختارِ شعر استفاده شده است. مثل های حکمی و تمثیلی به نظم و نثر نیز در این میان دیده می شود. در این ارسال المثل ها از مضامینی چون رموزِ اصطلاحاتِ خاصِ ایهام، تشبیه های غیرمستقیم، خطابِ عنادگونه و استهزا، نکته گویی و نکته سنجی، بهره گیری از واژگانِ غیرفصیح و نامأنوس و موسیقایی، ایجاز و نیز ترکیب های تازه بهره برده شده است. موضوعِ ارسال المثل های حافظ بسیار گسترده است. پاره ای از این موضوعات عبارتند از: اسرارِ خداوندی، مهربانی، سرنوشت، تشویق به خوش گذرانی، کوتاهیِ عمر، مردم فریبی، لقمهٔ شبهه ناک، زهدفروشی، تلاش و کوشش، غنیمت شماریِ زندگانی، احتیاط، گوشه نشینی، بی هنری، بی اعتباریِ دنیا، مناعتِ طبع، انتقاد، بی وفایی، رندی، مرگ، سخن چینی، غنیمت شماریِ فرصت، دعای مستمندان، نامحرم، سود و زیان، و واعظِ بی عمل. [ ۲]
فهرستِ این مقاله برپایهٔ نسخهٔ دیوانِ حافظمحمد قزوینی و قاسم غنی و دیوانِ حافظِ سید محمد قدسی شیرازی است. ترتیبِ فهرستْ برپایهٔ ترتیبِ نخستینِ بیتِ هر ردیف در دیوانِ حافظ است. ابیاتِ پسین، شاهدها و نمونه هایی برای بیتِ نخستین هستند. مصراع ها یا ابیاتِ مثل، ایتالیک شده اند. [ ۳]
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلفتشخیص و تفکیکِ ارسال المثل های شعرِ حافظ کاری دشوار است؛ چراکه این عمل باید در میانِ اشعاری با اشاره هایی ساده و شعرهایی با مفاهیمِ پیچیدهٔ حِکْمی و عرفانی و نیز شناختِ احوال و افکارِ حافظ از میانِ دیوانِ او صورت پذیرد. در این میان، جایگاهِ مردمِ عادی و خوش ذوقی شان در دوره های گوناگون برای برگزیدن و خواندنِ مکررِ ابیاتی ویژه در موقعیت هایی خاص در زندگیِ روزمره، اهمیت فراوانی دارد. در این ارسال المثل ها از آرایه های ادبیِ مرتبط با پند و اندرز، اخبار و حِکَم، امثالِ سائِر، و ضرب المثل در ساختارِ شعر استفاده شده است. مثل های حکمی و تمثیلی به نظم و نثر نیز در این میان دیده می شود. در این ارسال المثل ها از مضامینی چون رموزِ اصطلاحاتِ خاصِ ایهام، تشبیه های غیرمستقیم، خطابِ عنادگونه و استهزا، نکته گویی و نکته سنجی، بهره گیری از واژگانِ غیرفصیح و نامأنوس و موسیقایی، ایجاز و نیز ترکیب های تازه بهره برده شده است. موضوعِ ارسال المثل های حافظ بسیار گسترده است. پاره ای از این موضوعات عبارتند از: اسرارِ خداوندی، مهربانی، سرنوشت، تشویق به خوش گذرانی، کوتاهیِ عمر، مردم فریبی، لقمهٔ شبهه ناک، زهدفروشی، تلاش و کوشش، غنیمت شماریِ زندگانی، احتیاط، گوشه نشینی، بی هنری، بی اعتباریِ دنیا، مناعتِ طبع، انتقاد، بی وفایی، رندی، مرگ، سخن چینی، غنیمت شماریِ فرصت، دعای مستمندان، نامحرم، سود و زیان، و واعظِ بی عمل. [ ۲]
فهرستِ این مقاله برپایهٔ نسخهٔ دیوانِ حافظمحمد قزوینی و قاسم غنی و دیوانِ حافظِ سید محمد قدسی شیرازی است. ترتیبِ فهرستْ برپایهٔ ترتیبِ نخستینِ بیتِ هر ردیف در دیوانِ حافظ است. ابیاتِ پسین، شاهدها و نمونه هایی برای بیتِ نخستین هستند. مصراع ها یا ابیاتِ مثل، ایتالیک شده اند. [ ۳]
