[ویکی فقه] اهمیت مفهوم ارزش اخلاقی را از توجه به این نکته می توان دریافت که نظریه های اخلاقی در واقع در صدد ارائه معیارها و ملاکهایی برای ارزش گذاری رفتارهای انسانند و مکاتب گوناگون اخلاقی از این رهگذر شکل یافته اند.
واژه ارزش در اقتصاد در دو معنا استعمال می شود. گاهی ارزش در جایی به کار می رود که با یک شیء می توان نیازی را برطرف کرد. می گوییم آن چیز ارزش مند است. برای انسان گرسنه غذا ارزشمند است زیرا یک نیاز طبیعی را از او برطرف می کند. این ارزش یک ارزش طبیعی است. ارزشمندی در این موارد به معنای مطلوبیت است. برای یک نیازمند، چیزهایی که نیاز او را برطرف می کنند مطلوبیت دارند. این مطلوبیت در واقع تفسیر ارزشمندی آن اشیاء است. اما گاهی ارزش در مقام مبادله بکار می رود. به این معنا که ما دو چیز مطلوب را می سنجیم و می گوییم این دو چیز از نظر مطلوبیت برابرند. یا هم ارزشند. تامل در این کاربردها نشان می دهد هر جا سخن از ارزش باشد قطعا یک نحوه مطلوبیتی در کار است.
کاربرد ارزش در فلسفه اخلاق
اما واژه ارزش در فلسفه اخلاق نیز دوکاربرد متفاوت دارد:گاهی ارزش در مقابل الزام و ارزش اخلاقی در مقابل الزام اخلاقی به کار می رود. الزام اخلاقی در جایی استعمال می شود که موضوع احکام اخلاقی ما افعال و کارها هستند. مثلا می گوییم باید راست گفت. یا شما امروز باید فلان کار را انجام می دادی. در الزام اخلاقی به این معنا، معمولا واژه باید برای بیان حکم اخلاقی به کار می رود. اما اگر موضوع حکم اخلاقی اشخاص، انگیزه ها، نیت ها یا منش ها باشد؛ مثلا این که سعید آدم خوبی است. یا حسد از رذائل است. در این صورت سخن از ارزش اخلاقی است. در این موارد عمدتا از واژه خوب و بد برای بیان احکام اخلاقی استفاده می شود. در اصطلاح به احکام ارزش اخلاقی در این کاربرد احکام ناظر به فضیلت نیز گفته می شود. چنانچه به احکام الزام اخلاقی، احکام ناظر به فریضه می گویند. اما گاهی معنای وسیع تر و عام تری از واژه ارزش اراده می شود که هم الزامات اخلاقی و هم ارزش های اخلاقی و امور ناظر به فضیلت را شامل می شود. ارزش های اخلاقی در این کاربرد به معنای کلیه اموری است که مطلوبیت اخلاقی دارند چه افعال باشند و چه غیر افعال. بر اساس هر کدام از کاربردهای ارزش اخلاقی نوع مباحثی که مطرح می شود متفاوت است. ما در این نوشتار سخن را بر ارزش اخلاقی به معنای عامش متمرکز می کنیم و در این معنا به دو محور عناصر ارزش اخلاقی و معیار ارزش اخلاقی می پردازیم.
عناصر ارزش اخلاقی
چنانچه گفته شد علی رغم این که ارزش اخلاقی و ارزش اقتصادی در معنای مطلوبیت با هم اشتراک دارند اما بدون شک ارزش های اخلاقی عین ارزش های اقتصادی نیست. بنابراین قبل از پرداختن به منشا ارزش های اخلاقی باید ببینیم ارزش های اخلاقی چه ویژگی هایی دارند.
← مطلوبیت
...
واژه ارزش در اقتصاد در دو معنا استعمال می شود. گاهی ارزش در جایی به کار می رود که با یک شیء می توان نیازی را برطرف کرد. می گوییم آن چیز ارزش مند است. برای انسان گرسنه غذا ارزشمند است زیرا یک نیاز طبیعی را از او برطرف می کند. این ارزش یک ارزش طبیعی است. ارزشمندی در این موارد به معنای مطلوبیت است. برای یک نیازمند، چیزهایی که نیاز او را برطرف می کنند مطلوبیت دارند. این مطلوبیت در واقع تفسیر ارزشمندی آن اشیاء است. اما گاهی ارزش در مقام مبادله بکار می رود. به این معنا که ما دو چیز مطلوب را می سنجیم و می گوییم این دو چیز از نظر مطلوبیت برابرند. یا هم ارزشند. تامل در این کاربردها نشان می دهد هر جا سخن از ارزش باشد قطعا یک نحوه مطلوبیتی در کار است.
کاربرد ارزش در فلسفه اخلاق
اما واژه ارزش در فلسفه اخلاق نیز دوکاربرد متفاوت دارد:گاهی ارزش در مقابل الزام و ارزش اخلاقی در مقابل الزام اخلاقی به کار می رود. الزام اخلاقی در جایی استعمال می شود که موضوع احکام اخلاقی ما افعال و کارها هستند. مثلا می گوییم باید راست گفت. یا شما امروز باید فلان کار را انجام می دادی. در الزام اخلاقی به این معنا، معمولا واژه باید برای بیان حکم اخلاقی به کار می رود. اما اگر موضوع حکم اخلاقی اشخاص، انگیزه ها، نیت ها یا منش ها باشد؛ مثلا این که سعید آدم خوبی است. یا حسد از رذائل است. در این صورت سخن از ارزش اخلاقی است. در این موارد عمدتا از واژه خوب و بد برای بیان احکام اخلاقی استفاده می شود. در اصطلاح به احکام ارزش اخلاقی در این کاربرد احکام ناظر به فضیلت نیز گفته می شود. چنانچه به احکام الزام اخلاقی، احکام ناظر به فریضه می گویند. اما گاهی معنای وسیع تر و عام تری از واژه ارزش اراده می شود که هم الزامات اخلاقی و هم ارزش های اخلاقی و امور ناظر به فضیلت را شامل می شود. ارزش های اخلاقی در این کاربرد به معنای کلیه اموری است که مطلوبیت اخلاقی دارند چه افعال باشند و چه غیر افعال. بر اساس هر کدام از کاربردهای ارزش اخلاقی نوع مباحثی که مطرح می شود متفاوت است. ما در این نوشتار سخن را بر ارزش اخلاقی به معنای عامش متمرکز می کنیم و در این معنا به دو محور عناصر ارزش اخلاقی و معیار ارزش اخلاقی می پردازیم.
عناصر ارزش اخلاقی
چنانچه گفته شد علی رغم این که ارزش اخلاقی و ارزش اقتصادی در معنای مطلوبیت با هم اشتراک دارند اما بدون شک ارزش های اخلاقی عین ارزش های اقتصادی نیست. بنابراین قبل از پرداختن به منشا ارزش های اخلاقی باید ببینیم ارزش های اخلاقی چه ویژگی هایی دارند.
← مطلوبیت
...
wikifeqh: ارزش_اخلاقی