اراضی مفتوح عنوه

اراضی مَفتوحٌ عَنْوه به زمین هایی گویند که به زور و غلبه، با جهاد مسلحانه، از سوی مسلمانان فتح شده اند. گاه به این زمین ها «اراضی خراجیّه» نیز می گویند. «عَنْوه» در لغت به معنی خضوع و تذلّل است، لکن در این جا منظور از آن، قهر و غلبه است. این اراضی، بر دو قسم است: آباد و میته (خراب). میته، از انفال است. اما دربارة قسمت های آباد اراضی مفتوح عنوه، دو نظر وجود دارد: ۱. این اراضی، ملک مسلمانان است. امام (ع) آن را میان مسلمانان، چه آنان که در جنگ بوده و چه نبوده اند، به طور مساوی تقسیم می کند؛ ۲. این اراضی، فَیء و مال عموم مسلمانان است. صاحبان آن ها باید خراج بپردازند. درآمد حاصل از این زمین ها، که از خراج گرد می آید، بین مسلمانان تقسیم می شود. بسیاری از فقیهان عقیده دارند که خرید، فروش، بخشش، وقف، رهن، ارث و سایر تصرفات مالکانه در اراضی مفتوح عنوه جایز نیست. چنانچه صاحبان زمین های مفتوح عنوه اسلام بیاورند، زمین به آن ها سپرده می شود و فقط باید خراج بدهند. دربارة این که مسلمانان در مقابل تحویل زمین، باید خراج یا خمس یا چیز دیگری را به سایر عناوین بپردازند، اختلاف نظر وجود دارد. تصرف در اراضی مفتوح عنوه بدون اذن امام (ع) جایز نیست. درآمد حاصل شده از اراضی مفتوح عنوه در مصالح مسلمانان خرج می شود. در تعیین اراضی مفتوح عنوه، درباره زمین های عراق که در زمان خلیفة دوم فتح شد، گویا اتفاق نظر وجود دارد. اما دربارة زمین های مکّه، شام، مصر، ایران و سایر بلاد مفتوحة اسلامی، فقیهان اسلامی، هم نظر نیستند.